Prawnik z Ibramowic "ojcem" polskiej geografii ekonomicznej
Stanisław Koszutski h. Leszczyc
(ur.: 18.04.1872 - zm.: 5.08.1930)
biogram
 |
akt urodzenia Stanisława: Działo się we wsi Wrocimowice dnia 16/28 maja 1872 roku o godzinie 5 po południu. Stawił się Kazimierz Koszucki dzierżawca wsi Ibramowice lat 32, w obecności: Konstantego Krola (Króla?) lat 65 i Wawrzyńca Adamczyka lat 42, włościan rolników we wsi Ibramowice mieszkających, i okazał nam dziecię płci męskiej oświadczając, że urodzone zostało w Ibramowicach dnia 6/18 kwietnia bieżącego roku, o godzinie 1 po południu, przez ślubną jego żonę Bronisławę z Mazarakich lat 29 mającą. Dziecięciu temu przy chrzcie świętym odprawionym dzisiaj przez podpisanego, z wody w nagłej potrzebie, dano imiona Stanisław Hipolit, a chrzestnymi byli: Antoni Zakrzewski nauczyciel gimnazjum w Pińczowie i Emilia Kowalska dzierżawiąca wieś Mielec???. Akt ten oświadczającemu i świadkom przeczytany, a kiedy oni, świadkowie, pisać nie umieją, my podpisaliśmy z ojcem. ks. Ignacy Winczakiewicz, proboszcz parafii, prowadzący akta stanu cywilnego /.../
(fot. zbiory Mateusza Serwatowskiego) |
 |
Stanisław Hipolit Koszutski
(fot. ipsb.nina.gov.pl) |
 |
herb Leszczyc
(fot. pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 31-10-2020
Stanisław Hipolit Koszutski (Koszucki) herbu Leszczyc ps. K.Stanisławski, Civis, Kosz; urodził się 18 kwietnia 1872 roku w Ibramowicach w powiecie miechowskim, obecnie Ibramowice k/Proszowic. Został ochrzczony 28 maja w tym samym roku w kościele we Wrocimowicach. Był synem Kazimierza (1836), właściciela tych dóbr, naczelnika powstańczej policji w Krakowie (1863) i Bronisławy Mazaraki (1846) herbu Newlin. Miał dwóch braci Kazimierza i Bronisława oraz siostrę Helenę.
Edukację gimnazjalną rozpoczął w siedleckim gimnazjum rosyjskim, a ukończył w gimnazjum filologicznym w Kielcach (Męskie Gimnazjum Rządowe). Od 1889 (jeszcze w trakcie nauki), należał do nielegalnego kółka samokształceniowego o kierunku patriotyczno-socjalistycznym (redagował pisaną własnoręcznie gazetkę kółka, publikował tam wiersze i rozprawki ekonomiczne). Uczestniczył też w pracach centralnej organizacji kółek uczniowskich, jako delegat kółka gimnazjum kieleckiego. Tutaj spotkał także Kazimierza Radosława Eleharda Kelles-Krauzego, który rozbudził w nim zainteresowanie literaturą marksistowską.
Po ukończeniu gimnazjum w 1891 roku, wstąpił na Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Nadal działał w nielegalnych organizacjach studenckich samokształceniowych i samorządowych z nurtu socjalistycznego. W 1894 roku został aresztowany za udział w manifestacji studenckiej zorganizowanej dla uczczenia J.Kilińskiego. Usunięto go z uniwersytetu i skazano go na dwuletnie zesłanie do guberni symbirskiej nad Wołgą. W lipcu tego roku osiedlił się Ardatowie. W styczniu 1895 roku objęła go amnestia i po kilku miesiącach rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie kijowskim, które ukończył w 1897 roku. Powrócił wówczas do Warszawy.
Stanisław po powrocie do ojczyzny, w Warszawie był pomocnikiem adwokata przysięgłego, jednak na Zycie zarabiał jako dziennikarz: w redakcji "Kuriera Porannego" przeredagowywał materiały z prasy rosyjskiej, które drukowano jako korespondencje własne z zagranicy; w "Głosie" Z.Wasilewskiego pracował jako współpracownik i pisał na tematy społeczne, polityczne, ekonomiczne oraz wiersze. Publikował również w "Ateneum" i "Gazecie Handlowej".
W 1897 roku ponownie zaczął nielegalnie działać w uniwersyteckich organizacjach studenckich. Uchodził za członka Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), jednak nie ma na to dowodów. Jednak w tym okresie reprezentował poglądy zbieżne z tą organizacją.
Koszutski w roku 1897/98 napisał swoją pierwszą książkę "Rozwój przemysłu wielkiego w Królestwie Polskim". Dzięki otrzymanemu za nią honorarium wyjechał do Berlina na studia uzupełniające, a po miesiącu przeniósł się do Paryża, gdzie dorywczo uczęszczał na wyższe kursy prawnicze w Sorbonie. W tym czasie związał się z młodzieżą działającą w "Spójni" stowarzyszeniu o charakterze socjalistycznym.
W 1900 roku wrócił do Warszawy gdzie zajmował się pracą adwokacka, naukową, publicystyczną, głosił odczyty i działał społecznie. W tym roku uczestniczył w założeniu Koła Młodych Prawników, piastował w nim kierownicze stanowisko. Uczestniczył pro bono w akcjach obrony nieletnich. Jego pozycja w palestrze warszawskich adwokatów zaczęła się wzmacniać. W 1905 roku został wybrany na delegata na Wszechrosyjski Zjazd Adwokatów, a w czerwcu uczestniczył w zjeździe przedstawicieli adwokatury Królestwa Polskiego. W grudniu na ogólnym zebraniu prawników zgłosił wniosek o przywrócenia języka polskiego we wszystkich władzach wymiaru sprawiedliwości na terenie Królestwa Polskiego. W tym okresie był postrzegany w adwokaturze jako lewicowiec, należał do Związku Prawników Polskich zbliżonych do SDKPiL.
Dużo czasu poświęcał na działalność pisarską i publicystyczną. Publikował w wielu czasopismach, współpracował z "Wielką Encyklopedia Powszechną Ilustrowaną". Napisał kilka książek: "Nasz przemysł wielki na początku XX stulecia. Obraz statystyczno-ekonomiczny" (1905), "Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu (1870-1900)" (1905) - za tę pracę otrzymał w r. 1904 nagrodę "Gazety Losowań", "Podręcznik ekonomii politycznej" (1907 oprócz tego miał jeszcze trzy wydania). Sprawie emancypacji kobiet poświęcił specjalny traktat "Kobieta i polityka. O potrzebie praw politycznych dla kobiet" (1908).
Inne publikacje okresu wojennego to: "Wojna europejska a życie ekonomiczne ziem polskich" (1915), "Nasze miasta a samorząd" (1915), "Co nam dała Rosja i co nam wzięła" (1917), "Geografia gospodarcza Polski historycznej i etnograficznej" (1918). Wydał tez zbiór wierszy "Z bólów duszy" (1898), "Droga do sztuki" (1900), "Nim słońce skończy dzień" (1909) i tłumaczenie J.Ruskina "Droga do sztuki" (1900). Prace Koszutskiego pisane były z pozycji socjalistycznych.
 |
jedno z ważniejszych dzieł Koszutskiego
(fot. crispa.uw.edu.pl) |
Praca Stanisława Koszutskiego "Geografia gospodarcza Polski historycznej i etnograficznej" z 1918 było pierwszym w Polsce opracowaniem z zakresu geografii ekonomicznej, znawcy przedmiotu uważali je za najbardziej postępowe dzieło tamtych czasów. Uznano go za "ojca geografii ekonomicznej" w Polsce. W początkach XX wieku był jednym z najwybitniejszych polskich ekonomistów - marksistów.
Prowadził także intensywną działalność edukacyjną. Uczył prawa, ekonomii i geografii gospodarczej w klasach ósmych szkół handlowych i ogólnych, wygłaszał odczyty poświęcone tej tematyce w Towwarzystwie Wyższych Kursów Wakacyjnych (1904-5) i na Uniwersytecie dla Wszystkich (1907-11). Współpracował z Wyższymi Kursami Handlowymi im. A.Zielińskiego (1910-1913). Należał do władz wielu instytucji prowadzących działalność oświatową.
W 1918 roku przeniósł się do Mławy, w której mieszkał już do śmierci. Prowadził tu kancelarię adwokacką. Ze względu na zły stan zdrowia jego aktywność pisarska i edukacyjna znacznie osłabła, opublikował tylko jedną książkę "Walka młodzieży polskiej o wielkie ideały 1881-1900 (1928).
W tym okresie następowała też jego ewolucja polityczna. Już w latach I. wojny światowej wprawdzie nadal hołdował marksizmowi jednak oddalał się zdecydowanie od poglądów politycznych SDKPiL, zaczął zbliżał się do obozu pepesowsko-legionowego. Skomponował melodię i napisał słowa pieśni "Cześć Legionom", wykonano ją w Filharmonii Warszawskiej. Po wojnie sympatyzował z lewicą Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS).
W 1920 roku bronił przed sądami robotników socjalistów i komunistów. Jedną z głośniejszych spraw była obrona kasjera magistratu mławskiego Pawłowskiego i właściciela składu aptecznego w Przasnyszu Smolińskiego, skazanych przez sąd wojenny na karę śmierci. Koszutskiemu udało się uzyskać uniewinnienie w wyższej instancji. Do PPS-u wstąpił w 1928 roku, ale po rozłamie dokonanym przez Jaworowskiego związał się z PPS dawną Frakcją Rewolucyjną.
Stanisław Koszutski zmarł w Warszawie 5 sierpnia 1930 roku, pochowany jest na Cmentarzu Powązkowskim.
W 1899 roku wziął ślub z Ludwika Jahołkowską pseudonim literacki Lassota (1869-1928). Pisarką, pedagogiem i działaczką ruchu emancypacyjnego kobiet w Królestwie Polskim.
opracowanie: Marcin Szwaja, Andrzej Solarz
 |
grobowiec małżeństwa Koszutskich na Warszawskich Powązkach
(fot. cmentarze.um.warszawa.pl) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Zbigniew Landau; Koszutski Stanisław; [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XIV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968-1969
- Bella Sandler; Koszutska z Jahołkowskich Ludwika; [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XIV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1968-1969
- Kazimierz Girtler; Opowiadania, pamiętniki z lat 1832-1857; Kraków 1971
- Jan Newlin Mazaraki; Pamiętniki i wspomnienia; Kraków 2017
- Geografowie polscy. Słownik biograficzny. tom II; Kraków 2018
- pl.wikipedia.org
- genalog.home.pl
- cmentarze.um.warszawa.pl
- sejm-wielki.pl
- bliskopolski.pl
- ipsb.nina.gov.pl
- ssl-kolegia.sgh.waw.pl
|
