Krakowianin, Krakowian, Krakowiak, Krakus, Krakauer i Kosynier

Krakowianin, Krakowian, Krakowiak, Krakus, Krakauer i Kosynier - synonimy czy odmienne tożsamości?

Dzisiaj jest piątek, 23 sierpnia 2024 r. (236 dzień roku) ; imieniny: Apolinarego, Miły, Róży	Dzień Lotnictwa Polskiego,M. Dzień Pamięci o Handlu Niewolnikami i jego Zniesieniu

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

W.Nowiński - wrześniowe...

Magda K.-G. - prawo dla...

serwis IKP / działy autorskie / o godce... (Z.Grzyb) / Krakowianin, Krakowian, Krakowiak, Krakus, Krakauer i Kosynier - synonimy czy odmienne tożsamości?

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Krakowianin, Krakowian, Krakowiak, Krakus, Krakauer i Kosynier - synonimy czy odmienne tożsamości?

(fot. zbiory autora)

Proszowice, 12-06-2024

Język polski jest bogaty i różnorodny. Obfituje w wiele określeń, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się synonimami, ale w rzeczywistości niosą ze sobą subtelne różnice znaczeniowe i kontekstualne. Tak jest choćby w przypadku terminów "Krakowianin", "Krakowian", "Krakowiak", "Krakus", "Krakauer" czy nawet "Kosynier". Zapewne nie raz spotkaliście się z zamiennym ich stosowaniu. Ale są między tym określeniami różnice. I to nieraz zasadnicze. Dlatego w niniejszym eseju przyjrzymy się każdemu z tych określeń, aby lepiej zrozumieć ich odrębne znaczenia i konotacje oraz zobaczyć, jak historia i tradycje wpłynęły na kształtowanie się tych tożsamości.

Krakowianin

Krakowianin to formalne i najbardziej neutralne określenie mieszkańca Krakowa. Słowniki języka polskiego definiują krakowianina jako osobę zamieszkującą Kraków. Jest to określenie oficjalne, używane w literaturze, mediach oraz w codziennej komunikacji. Terminem tym określamy zarówno osoby, które urodziły się w Krakowie, jak i te, które zdecydowały się zamieszkać w tym mieście, niezależnie od długości pobytu. Krakowianin to również określenie, które nie niesie ze sobą żadnych dodatkowych konotacji dotyczących charakteru, pochodzenia czy stylu życia osoby.

     Zresztą, tworzenie nazw mieszkańców miast w języku polskim jest ciekawym zagadnieniem. Często zastanawiamy się, czy powiedzieć "Warszawiak" czy "warszawianin", "Krakowiak" czy "krakowianin". Odpowiedź zależy od formantu słowotwórczego, który dodajemy do wyrazu podstawowego po odrzuceniu końcówki fleksyjnej. Istnieją trzy główne formanty:

-anin: To najczęstszy formant tworzący nazwy mieszkańców od polskich nazw miast. Przykłady to "warszawiak" (mieszkaniec Warszawy), "poznaniak" (mieszkaniec Poznania) czy "wrocławiak" (mieszkaniec Wrocławia).

-czyk: Ten formant częściej występuje w nazwach mieszkańców od obcych nazw miast. Przykłady to "londyńczyk" (mieszkaniec Londynu), "paryżczyk" (mieszkaniec Paryża) czy "moskwianin" (mieszkaniec Moskwy). -ak: Formant ten wprowadza nacechowanie regionalizmem czy potocznością. Przykłady to "lubliniak" (mieszkaniec Lublina), "łomżyniak" (mieszkaniec Łomży) czy "oświęcimiak" (mieszkaniec Oświęcimia) czy "krakowiak" (mieszkaniec krakowa) ale już "Krakowiak" jest mieszkańcem Ziemi Krakowskiej. (por. rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego z 1936 r o wprowadzeniu w szkołach nowej ortografii, zob. też: definicja "Krakowiak").

     Dla porządku trzeba przypomnieć, że Rada Języka Polskiego przy Prezydium PAN w dniu 10 maja 2024 r. wydała Komunikat, w którym m.in. wprowadza zmiany zasad pisowni polskiej, obowiązujące od 1 stycznia 2026 r. i od tego dnia obowiązywać będzie "Pisownia wielką literą nazw mieszkańców miast i ich dzielnic, osiedli i wsi, np. Warszawianin, Zgierzanin, Ochocianka, Mokotowianin, Nowohucianin, Chochołowianin". Trzeba obserwować jaka będzie w tym kontekście forma zapisywania "krakowiak", czy "Krakowiak" na określenie mieszkańca miasta Krakowa.

     Tak dla porządku przypomnieć trzeba, że "Krakowianin" był również organem prasowym Towarzystwa Właścicieli Realności w Krakowie 1896-1914, którego redakcja i administracja mieściła się w Krakowie na ulicy Karmelickiej L. 15, I. p.

Krakowian

(fot. zbiory autora)

Krakowian to zupełnie inne pojęcie. Jest to tablica zastępująca macierz w obliczeniach ręcznych, zaproponowana przez Tadeusza Banachiewicza. Krakowian ma inaczej zdefiniowane mnożenie, w którym mnoży się przez siebie kolumny. Ta metoda pozwala na stosowanie sum kontrolnych do wykrywania błędów obliczeń, co upraszcza wiele wzorów i obliczeń numerycznych. Krakowiany były szczególnie wygodne przy obliczeniach ręcznych oraz w korzystaniu z pamięci sekwencyjnej komputerów, co wykorzystano m.in. w wczesnym komputerze PARK z 1957 roku. To techniczne zastosowanie terminu "Krakowian" nie ma związku z mieszkańcami Krakowa, ale jest interesującym przykładem na to, jak jedno słowo może mieć różne znaczenia w różnych kontekstach.

Krakowiak (mieszkaniec i taniec)

Krakowiak to termin o dwóch głównych znaczeniach. Pierwsze odnosi się do mieszkańca jednego z regionów Małopolski (zwłaszcza w międzywojennym znaczeniu terminu), charakteryzującego się specyficznymi cechami kulturowymi, tradycjami, strojami i dialektem. Drugie znaczenie dotyczy krakowiaka, jako tradycyjnego tańca ludowego.

Krakowiak jako mieszkaniec określonego terytorium

(fot. zbiory autora)

Krakowiak to określenie mieszkańca Małopolski, nie tylko Krakowa. Warto zaznaczyć, że Krakowianin nie jest synonimem Krakowiaka. Krakowianin to mieszkaniec Krakowa, który może pochodzić z różnych grup etnicznych. Krakowiak odnosi się do specyficznej grupy etnicznej, która zamieszkuje obszar części historycznej Małopolski, mającej charakterystyczne cechy kulturowe i tradycje.

Za synonim "krakowianina" można uznać "krakowiaka", ale pisanego z małej litery. Bowiem warto w tym miejscu odnotować, że od 21 stycznia 1935 r. do 24 czerwca 1936 r obradował Komitet Ortograficzny PAU. Początkowo składał się z 29 członków (w końcu z 27). Jego przewodniczącym był prof. Jan Rozwadowski, a po jego śmierci (14 marca 1935 r.) prof. Kazimierz Nitsch. Po zakończeniu prac nad wielką reformą ortografii weszło w życie rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego o wprowadzeniu w szkołach nowej ortografii. Jedno z ustaleń Komitetu Ortograficznego PAU w 1936 roku, w kwestii stosowania wielkich liter, było, że z dużej litery piszemy wyrazy użyte "W nazwach mieszkańców części świata, krajów, prowincji oraz nazwach narodów, ras i szczepów, np. Europejczyk, Szwajcar, Sas, Polak, Niemiec, Krzyżak, Kozak, Murzyn, Semita, Buszmen, Krakowiak 'mieszkaniec Krakowskiego' (ale: krakowiak 'mieszkaniec Krakowa'). Kto uznał, że "Krakowiak" to mieszkaniec regionu krakowskiego, a "krakowiak" to mieszkanic Krakowa, tego nie odnotowano.

Granice występowania Krakowiaków:

Krakowiacy Zachodni: Zamieszkują zachodnią część dawnej Małopolski, okolice Krakowa, a także część województwa śląskiego, między Olkuszem a Mysłowicami, oraz południową część województwa świętokrzyskiego.
Krakowiacy Wschodni: Zamieszkują wschodnią część województwa małopolskiego, okolice Tarnowa oraz część województwa podkarpackiego.

Krakowiacy mieszkają nie tylko w Krakowie, mogą być również mieszkańcami takich miast jak Tarnów, Proszowice, Miechów Skała, Skawina, Alwernia, itp. co tylko podkreśla, że Krakowiak to termin odnoszący się do szerszego regionu niż tylko miasto Kraków.

Krakowiacy mają charakterystyczną kulturę, stroje (często bogato zdobione), zwyczaje i dialekt, które odróżniają ich od innych grup etnicznych w Polsce.

Krakowiak jako taniec
Krakowiak to również nazwa tradycyjnego tańca ludowego, który wywodzi się z regionu krakowskiego i jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych polskich tańców. Krakowiak to szybki, żywiołowy taniec w metrum 2/4, charakteryzujący się dynamicznymi ruchami, skokami i obrotami. Tancerze często noszą barwne, tradycyjne stroje ozdobione haftami i wzorami charakterystycznymi dla regionu krakowskiego. Taniec ten stał się jednym z symboli narodowych Polski i jest integralną częścią polskiej kultury ludowej.

Krakus

(fot. zbiory autora)

Termin "Krakusi" ma swoje pierwotnie historyczne i militarne znaczenie, związane z pułkiem lekkiej jazdy sformowanym w Księstwie Warszawskim w 1812 roku. Armia Księstwa Warszawskiego zadbała o to, aby mundury Krakusów miały narodowy charakter. Z tego powodu formacja kawaleryjska Krakusów, podobnie jak krakowscy kosynierzy, ubrana była w krakowską sukmanę (granatową lub białą) i charakterystyczną dla Krakowa czerwoną czapkę rogatywkę z czarnym baranim futrem na otoku. Dodatkowo nosili także granatowe kurtki wołoszki z naszytymi na piersiach kieszeniami na ładunki prochowe oraz granatowe spodnie jeździeckie.

     Władze Księstwa Warszawskiego, tworząc formację Krakusów, świadomie połączyły tradycje i ubiór formacji kościuszkowskich kosynierów ze sposobem walki oddziałów kozackich.

     Krakusi byli znani ze skuteczności w walce. Ich sposób walki, mobilność i umiejętność poruszania się na wytrzymałych konikach, a także uzbrojenie, które obejmowało lance wzoru kozackiego pozbawione proporczyków, różne wzory szabli oraz pistolety noszone na smyczy, przyczyniły się do porównywania ich z kozacką jazdą rosyjską. Stąd często nazywano ich "polskimi kozakami", bo byli przeciwwagą dla ruchliwych i uciążliwych dla wojsk napoleońskich carskich kozaków.

     Formowanie jazdy Krakusów rozpoczęło się w Księstwie Warszawskim na podstawie wydanego przez władze zarządzenia z 20 grudnia 1812 roku. Ich powstanie poprzedzał ekstraordynaryjny pobór, w ramach którego z każdych 50 gospodarstw wiejskich miał się stawić jeździec na koniu wiejskim zdrowym i mocnym. Pobór jeźdźców dymowych (jednego z 50 domów) obejmował departamenty krakowski, poznański, kaliski i radomski. Pobór ten miał na celu uzupełnienie stanów pułków kawalerii liniowej oraz piechoty. Właśnie z nadwyżek poborowych, na rozkaz Wodza Naczelnego wojsk polskich, księcia Józefa Poniatowskiego, zorganizowano nowy rodzaj kawalerii - właśnie Krakusów. Organizatorem formacji i jej pierwszym dowódcą był generał Jan Nepomucen Umiński, a następnie pułkownik Aleksander Oborski i pułkownik Józef Dwernicki.

     Krakusi mieli pełnić funkcje ochronne i rozpoznawcze, podobnie jak kozacka jazda, z którą zetknęła się armia napoleońska podczas kampanii 1812 roku. Jazda lekka, jaką były Krakusi, miała chronić skrzydła korpusów i armii, wykonywać zadania rozpoznawcze, osłonowe, oraz pełnić służbę pocztową i wartowniczą.

     25 września 1813 roku cesarz Napoleon po raz pierwszy oglądał pułk Krakusów. Widząc ich liche szkapy, zażartował, że są jazdą pigmejów, ale po zobaczeniu ich umiejętności bojowych, uznał właściwą wartość Krakusów. Pragnął, aby sformowano dla niego 3000 takiej jazdy. Krakusi wzięli udział w wielu bitwach, a ich mobilność i skuteczność przyczyniły się do uznania ich za wartościową jednostkę.

     Dalsze losy Krakusów związane były z upadającym Cesarzem Francuzów. Kawalerzyści brali udział w nieszczęsnej bitwie pod Lipskiem, gdzie śmierć poniósł ks. Józef Poniatowski. Krakusi - wraz z pułkiem kirasjerów - stanowili osobistą eskortę naczelnego wodza Wojsk Polskich Księstwa Warszawskiego i marszałka Francji. Niestety, nie byli w stanie zapobiec śmierci księcia.

     Pod koniec 1814 roku, po reorganizacji wojsk w Sedanie, którą Napoleon przeprowadził po znacznych porażkach, zwłaszcza po bitwie pod Lipskiem w 1813 roku, część żołnierzy Pułku Krakusów wcielono do 1 Pułku Ułanów, a resztę zdemobilizowano.

     Podczas Powstania Listopadowego 1830 r. odtworzone zostały ochotnicze formacje Krakusów. Utworzono dwa pułki, jeden samodzielny dywizjon oraz trzy samodzielne szwadrony. Ubiór Krakusów zależał od okolic, gdzie tworzyły się poszczególne pułki i szwadrony, nawiązując do barw Pułku Krakusów Księstwa Warszawskiego. Składał się z białej sukmany z karmazynowym kołnierzem i wyłogami, szarych spodni z lampasem karmazynowym, rogatywek z białym lub czarnym barankiem na otoku i brunatnych opończ. Uzbrojenie Krakusów składało się z pistoletów, szabel oraz lanc z proporcem w kolorze amarantowo-białym.

     Nowo zorganizowane formacje Krakusów brały udział w wielu bitwach Powstania Listopadowego, m.in. Pułk Krakusów im. Tadeusza Kościuszki, dowodzony przez gen. Dwernickiego, odznaczył się w bitwie pod Boremlem 18 kwietnia 1831 roku.

     Kolejne formowania oddziałów Krakusów odbywały się w czasie Powstania Krakowskiego w 1846 roku. Powstały wtedy oddziały Krakusów - krakowski i trzy miechowskie. Jednym z organizatorów pułku Krakusów był Ludwik Mazaraki, przywódca ruchu spiskowego w 1846 roku, wznieconego przez siebie powstania, znanego jako "Ruchawka Ludwika Mazarakiego". Podczas powstania Mazaraki z oddziałem kilkudziesięciu krakusów zajął Proszowice, a następnie przeszedł do Krakowa.

     Również w Powstaniu Styczniowym w 1863 roku formowano jazdę Krakusów, wyróżniających się umundurowaniem nawiązującym do wzoru z Księstwa Warszawskiego.

     Pomimo katastrofy Powstania Styczniowego przywiązanie do tradycji chłopskiej jazdy było tak silne, że w Galicji zaczęły powstawać tak zwane banderie Krakusów. Były to kilku - lub kilkunastoosobowe oddziały kawalerzystów w sukmanach i rogatywkach, ale już bez lanc i szabel, spełniające zadania wyłącznie reprezentacyjne. Banderie Krakusów funkcjonowały także w okresie XX wiecznego miedzywojnia i po II Wojnie Światowej. Pod koniec XX wieku zanikły, lecz obecnie - na szczęście - odradzają się znowu.

     Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości powrócono do idei tworzenia formacji kawaleryjskich Krakusów. Pierwszy dywizjon Krakusów powstał w Krakowie w 1920 roku, a Krakusi okresu międzywojennego związani byli z Przysposobieniem Wojskowym. Cele utworzenia formacji Krakusów obejmowały przygotowanie zasobów mobilizacyjnych koni, przygotowanie do pełnienia służby łączników konnych, ochrony obiektów i granic.

     Krakusi aktywnie włączali się w życie lokalnych społeczności, popularyzując idee obrony kraju. W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku czynnie włączyli się w obronę Polski. W czasie wojny obronnej, Krakusi spełniali funkcję rozpoznawczą, czyli taką, do której zostali pierwotnie wyznaczeni w 1812 roku.

     W swej działalności nawiązujemy do historycznego oddziału konnego o nazwie "Szwadron Krakusów Gdyńskich", który istniał.

     Na przykład w latach 1933- 1939 w Gdyni i jej okolicach istniał "Szwadron Krakusów Gdyńskich" . Formacja ta składała się z ochotników, którzy w ramach Przysposobienia Wojskowego Konnego "Krakus" ćwiczyli się w walce konnej i pieszej pod komendą Wojska Polskiego. Oddział ten wziął chlubny udział w heroicznych zmaganiach Lądowej Obrony Wybrzeża w dniach 1- 19.IX.1939 roku, pod bezpośrednim dowództwem płk. Stanisława Dąbka.

    Do tegoż "Szwadronu" nawiązuje Stowarzyszenie Gdyński Szwadron Krakusów, które istnieje od 2003 roku.

     Krakusi, jako symbol polskiej walki o niepodległość, zainspirowali wielu twórców. W wierszu "Grzmią pod Stoczkiem armaty" pojawiają się Krakusi, którzy walczą z nieprzyjacielem: [...] Bo dziś Polska powstała. [...] i zerwali się razem Na batalię przybyli [...] "Cóż tu słychać, ułanie?" Pyta jeden z nich żwawo. "Kropią naszych, mospanie, Słońce zeszło dziś krwawo".

Dalej naprzód, Krakusy". I krzyknęli wraz "hurra!" Właśnie, gdy wróg nacierał. "Co tam leci za chmura?" Pyta sztabu jenerał. "Jenerale, Krakusy Lecą, lecą wzdłuż błonia, Grzmią krakowskie kopyta, A Dwernicki spiął konia I okrzykiem ich wita: "Dzielnieście się spisali, Zawsze Polak tak bije". A Krakusy wołali: "Nasza Polska niech żyje!"

     Jak z tego widać, Krakusi to formacja o bogatej historii, która w ciągu ponad stu lat istnienia uczestniczyła w najważniejszych wydarzeniach wojskowych Polski. Ich specyficzne umundurowanie, skuteczność w walce i patriotyzm stały się symbolem polskiego ducha walki. A określenie "Prawy Krakus", "Prawdziwy Krakus" było określeniem nacechowane szacunkiem i podziwem, które podkreślało cechy żołnierzy tej formacji godne polecenia i naśladowania.

     I to dzięki "Krakusom" tradycja kawalerii lekko zbrojnej, nawiązująca do kozackiej jazdy, znalazła swoje miejsce w polskiej historii wojskowości.

     Warto też podkreślić, że każdy "Krakowiak" lub "krakowiak" mógł być Krakusem, ze względu na sposób werbunku, który obejmował mieszkańców Małopolski, Wielkopolski oraz Ziemi Kaliskiej i Radomskiej. Jednak nie każdy Krakus był "Krakowiakiem" lub "krakowiakiem", ponieważ jak widać formacja ta przyjmowała również osoby spoza samego Krakowa. Natomiast dziś, w kontekście współczesnym, określenie Krakus zachowało swoje ciepłe, lokalne znaczenie, choć rzadziej jest używane w kontekście wojskowym, a raczej jest to żartobliwe i bardziej emocjonalne określenie mieszkańca Krakowa, szczególnie kogoś, kto urodził się w tym mieście, podkreśla więź z miastem i jego tradycjami.

Krakauer

(fot. zbiory autora)

Krakauer to lekko ironiczne określenie mieszkańca Krakowa, które odnosi się do osób kultywujących tradycje mieszczańskie XIX wieku. Krakauer to osoba, której tradycje rodzinne sięgają czasów Najjaśniejszego Cesarza Franciszka Józefa I. Taka osoba zachowuje zwyczaje mieszczańskie, używa typowo krakowskich powiedzonek i posługuje się staroświecką tytulaturą, taką jak: "Całuję rączki", "Padam do nóżek", czy "Wielce Szanowny Pan Profesor pozwoli". Co ciekawe, tytulatura ta była zawsze o stopień wyższa od rzeczywistej, co było charakterystyczne dla krakowskich tradycji. Zdaniem najsłynniejszych krakauerologów Mieczysława Czumy i Leszka Mazana, istnieje wyraźna różnica znaczeniowa między określeniami (np. Krakus, Krakauer), co dodatkowo podkreśla unikalność każdej z tych tożsamości.

Zresztą geneza określenia "Krakauer" jest bardzo ciekawa. Mieczysław Czuma i Leszek Mazan, autorzy książki "Pępek świata nazywa się Kraków", wprowadzili pojęcie "krakauerologii". To nowa, nieformalna dziedzina wiedzy, która dowodzi, że żadne inne miejsce na świecie nie może się równać z paradą superlatywów nagromadzonych wokół wieży Mariackiej i Wawelu. Mieczysław Czuma jest polskim dziennikarz, publicysta i poeta, jest inicjatorem tej koncepcji. Jego współautor, Leszek Mazan, również przyczynił się do rozwoju "krakauerologii", to polski dziennikarz, publicysta i autor licznych książek, których tematyka związana jest z Krakowem oraz Pragą. Jest również znany ze swojego zamiłowania do postaci Józefa Szwejka. Obydwaj ci Autorzy odkrywają "wyjątkowość Krakowa i podkreślają jego wyższość nad innymi miejscami na świecie".

Kosynier

(fot. zbiory autora)

Kosynier to termin historyczny odnoszący się do żołnierzy pieszych formacji ochotniczych i milicyjnych tworzonych na zasadzie pospolitego ruszenia w Polsce. Określenie to najczęściej kojarzone jest z okresem insurekcji kościuszkowskiej, choć podobne oddziały brały udział także w innych kampaniach wojennych na terenie Polski. Kosynierzy byli uzbrojeni w kosy bojowe, które stanowiły ich charakterystyczne wyposażenie.

     Formacja kosynierów po raz pierwszy pojawiła się w Polsce w czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku. Pomysł na tworzenie tego rodzaju jednostek przypisuje się Tadeuszowi Kościuszce, który widział w nich sposób na szybkie i tanie zwiększenie potencjału bojowego polskich wojsk w starciu z zaborcami. W obliczu braków personalnych w regularnej armii oraz niedostatecznej ilości broni palnej, kosynierzy byli rekrutowani na zasadzie pospolitego ruszenia i uzbrajani w kosy, piki oraz inne improwizowane bronie.

     Pierwsze oddziały kosynierów tworzyli wyznaczeni przez Tadeusza Kościuszkę werbownicy, tacy jak bracia generał major Jan i Andrzej Ślascy, ziemianie z krakowskiego. Wyposażenie kosynierów obejmowało przede wszystkim kosy bojowe, piki, siekiery oraz improwizowane bronie. Ze względu na improwizowany charakter, jednostki te pełniły głównie funkcje pomocnicze, porządkowe, pracowały przy umacnianiu fortyfikacji i wspierały wojsko regularne w obronie miast.

     Kosynierzy odznaczali się specyficznym umundurowaniem. W czasie insurekcji kościuszkowskiej nosili tradycyjne białe sukmany spięte pasem, brązowe gunie zarzucone na ramiona, czerwone rogatywki lub tynieckie magierki na głowach, oraz buty z cholewami. Ich jednolite umundurowanie było próbą nadania oddziałom kosynierskim spójności i rozpoznawalności wśród innych formacji wojskowych.

     Kosynierzy brali udział w wielu ważnych bitwach insurekcji kościuszkowskiej, w tym w słynnej bitwie pod Racławicami 4 kwietnia 1794 roku, gdzie atak 300 kosynierów, prowadzony osobiście przez Tadeusza Kościuszkę, odegrał decydującą rolę w zwycięstwie Polaków. Ich improwizowane oddziały odegrały również ważną rolę w powstaniu listopadowym (1830-1831), powstaniu wielkopolskim (1848) oraz powstaniu styczniowym (1863-1864).

     Kosynierzy zajmują szczególne miejsce w polskiej kulturze i historii jako symbol walki o wolność i niezależność. Ich postawa, gotowość do walki i poświęcenie były inspiracją dla kolejnych pokoleń Polaków. Dewiza kosynierów "żywią i bronią" umieszczona była na ich sztandarach, podkreślając ich rolę jako obrońców ojczyzny i ludzi gotowych do największych poświęceń.

Podsumowanie

Mimo że terminy "Krakowianin", "Krakowian", "Krakowiak", "Krakus", "Krakauer" a nawet "Kosynier" często używane są zamiennie, każdy z nich niesie ze sobą odrębne znaczenia i konotacje. Krakowianin to formalne określenie mieszkańca Krakowa, Krakowian w matematyce to tablica do obliczeń, Krakowiak to potoczna i folklorystyczna nazwa mieszkańca Krakowa i regionu krakowskiego, Krakus to historyczny termin wojskowy a współcześnie jest żartobliwym określeniem mieszkańca urodzonego w Krakowie, Krakauer to lekko ironiczne określenie kogoś, kto celebruje i naśladuje sposób bycia tradycyjnego mieszczanina z XIX wieku. Kosynier zaś to żołnierz ochotnik z okresu insurekcji kościuszkowskiej.

opracowanie; Zbigniew S. Grzyb