Wyrok zaoczny w postępowaniu cywilnym
 |
| zdjęcie dodane przez Sora Shimazaki: https://www.pexels.com/pl-pl/zdjecie/close-up-zdjecie-drewnianego-mlotka-5668473/ |
Kocmyrzów, 5-11-2024
Wyrok zaoczny jest wydany w procesie, w którym pozwany nie wziął udziału. Instytucja ta umożliwia sądowi zakończenie postępowania wyłącznie w oparciu o twierdzenia wskazane przez stronę wnoszącą pozew. Wydanie wyroku zaocznego rodzi określone skutki prawne, często niekorzystne dla strony pozwanej. W tym artykule przybliżę rolę wyroku zaocznego w postępowaniu cywilnym, a także wskażę w jaki sposób strony mogą bronić się przed jego konsekwencjami.
Kiedy Sąd może wydać wyrok zaoczny?
Zgodnie z art. 339 KPC, Sąd może wydać wyrok zaoczny na posiedzeniu niejawnym, czyli bez udziału stron oraz ich pełnomocników, gdy pozwany w wyznaczonym terminie nie złoży odpowiedzi na pozew. Należy pamiętać, że przy doręczeniu pozwu, sąd wyraźnie wzywa stronę pozwaną do złożenia odpowiedzi na pozew w wyznaczonym terminie, co najmniej dwutygodniowym. Jeżeli mimo tego wezwania pozwany nie złoży odpowiedzi, sąd może wydać wyrok zaoczny. Co więcej, w tym wypadku za prawdziwe sąd uzna twierdzenia wskazane przez powoda i to na nich oprze swój wyrok. Odpowiedź na pozew jest więc dla pozwanego podstawową możliwością obrony swych praw, z której bezwzględnie powinien skorzystać, jeżeli nie chce, by sprawa zakończyła się wydaniem wyroku na jego niekorzyść.
Mimo niezłożenia odpowiedzi na pozew, sąd może też skierować sprawę do rozpoznania na rozprawie. Wówczas, wydanie wyroku zaocznego będzie konieczne jeżeli pozwany nie stawi się na niej, albo mimo stawiennictwa - nie będzie brał udziału w rozprawie. W tej sytuacji wydanie wyroku zaocznego jest obligatoryjne, a pozwanemu pozostaje możliwość skorzystania z przysługującego mu środka odwoławczego. Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie jednak zaoczny, jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności (np. w odpowiedzi na pozew) lub składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.
Skutki wydania wyroku zaocznego
Wydanie wyroku zaocznego wiąże się przede wszystkim z nadaniem mu rygoru natychmiastowej wykonalności. W praktyce oznacza to tyle, że powód może niezwłocznie wnioskować o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności, a po jej otrzymaniu - udać się do komornika celem egzekucji świadczenia. Znacząco przyspiesza to proces dochodzenia roszczenia, ponieważ w standardowej procedurze wyrok musi się uprawomocnić, a w przypadku wyroku zaocznego nie jest to konieczne. Wydanie wyroku otwiera też drogę do jego zaskarżenia, co nie zawsze jest korzystne z perspektywy strony powodowej. Może to bowiem prowadzić do uchylenia rygoru natychmiastowej wykonalności i odwrócenia sytuacji procesowej stron postępowania.
Środki odwoławcze od wyroku zaocznego
Wydanie wyroku zaocznego otwiera przed stronami postępowania możliwość jego zaskarżenia, które jest jednak obwarowane pewnymi ograniczeniami. W przypadku strony powodowej, zaskarżenie wyroku jest uzależnione od tego, czy powód złożył wcześniej wniosek o jego uzasadnienie. Powód może jednak żądać uzasadnienia wyroku zaocznego tylko wtedy, gdy powództwo zostało oddalone w całości lub części. Innymi słowy, jeżeli sąd w całości uwzględnił żądanie powoda wskazane w pozwie, powód nie może domagać się uzasadnienia, a w konsekwencji nie może zaskarżyć wyroku. Jeśli jednak żądnie powoda nie zostało uwzględnione przez sąd, choćby w części, wówczas powodowi będzie przysługiwała apelacja.
Zupełnie inaczej kwestia zaskarżenia kształtuje się w przypadku strony pozwanej. Pozwanemu od wyroku zaocznego przysługuje nie apelacja, lecz sprzeciw. Pismo zawierające sprzeciw należy złożyć w terminie dwóch tygodni od otrzymania wyroku. Ustawa nakłada w tej kwestii na pozwanego konkretne obowiązki. Zgodnie z art. 344 KPC, w sprzeciwie pozwany powinien przytoczyć zarzuty, twierdzenia i dowody pod rygorem ich utraty w dalszych etapach postępowania. Pismo zawierające sprzeciw należy wnieść w terminie i dokonać opłaty sądowej, gdyż w innym wypadku sąd je odrzuci.
Oprócz obowiązków, pozwany posiada też konkretne uprawnienia. Na przykład, na wniosek pozwanego sąd zawiesi rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu, gdy okaże się, że rygor został nadany z naruszeniem przepisów, niestawiennictwo pozwanego było niezawinione, albo okoliczności wskazane w sprzeciwie wywołają wątpliwości co do wyroku. Sąd może także uchylić wyrok zaoczny, jeżeli pozwany wykaże, że pozew został doręczony na inny adres niż jego miejsce zamieszkania w momencie doręczenia pozwu. Odpowiednio umotywowane, niezawinione niestawiennictwo pozwanego może też wiązać się ze zwolnieniem go z kosztów sprzeciwu i rozprawy zaocznej, które co do zasady obciążają stronę pozwaną.
Instytucja wyroku zaocznego ma niezwykle istotne znaczenie w praktyce procesowej. Przede wszystkim, w znaczący sposób zmienia ona przebieg postępowania i wpływa na uprawnienia przysługujące stronom. Bierność w postępowaniu sądowym może wiązać się z szeregiem komplikacji, dlatego tak ważne jest stanie na straży swoich praw i aktywne uczestniczenie w procesie przez obie strony postępowania, na każdym jego etapie.
Magdalena Kowalska-Graca
|
|
|
