Patron Koszyc św. Stanisław, biskup, męczennik
 |
obraz w ołtarzu bocznym św. Stanisława biskupa męczennika w kościele pw. Marii Magdaleny w Koszycach
(źródło: parafiakoszyce.pl) |
Koszyce, 12-07-2024
W związku z 650-leciem nadania praw miejskich Koszycom chciałbym czytelnikom pokrótce przypomnieć jak święty Stanisław, biskup, męczennik, który jest patronem miasta Koszyce wpisał się w świadomość ziemiaństwa polskiego na podstawie obrazu, który znajduje się w kościele pw. Marii Magdaleny w Koszycach.
Św. Stanisław biskup męczennik jest upamiętniony na średniowiecznych pieczęciach książęcych, średniowiecznej pieczęci miejskich - Wójtów Krakowa, orderach, na licznych obrazach w tym na obrazie z kościoła pw. Marii Magdaleny w Koszycach (parafia Koszyce) oraz w herbie miasta Koszyce (małopolska).
Św. Stanisław Biskup Męczennik w Pieczęci książęcej i miejskiej
 |
pieczęć Leszka Czarnego
(źródło: agad.gov.pl) |
Leszek, ks. krakowski, sandomierski i sieradzki, rozstrzyga spór między Piotrem, prepozytem klasztoru w Miechowie, a rycerzami Mikołajem i Wojciechem z miejscowości Grabossow o dobra Smroków na korzyść klasztoru pergamin 38,2 x 13,9 + 2,4 cm Bożogrobcy Miechów. Wyd.: KDMłp., t. 2, nr 509, s. 169, 170.
Książę klęczący przed św. Stanisławem odprawiającym mszę świętą. Część centralną kompozycji stanowi mensa ołtarzowa przykryta obrusem, na której stoi wysoki krzyż i zapalona świeca. Po prawej stronie mensy ukazany z profilu biskup unoszący w górę kielich, w szatach pontyfikalnych, w infule na głowie, która otoczona jest nimbem. Po stronie lewej klęczący książę, ze złożonymi i uniesionymi wysoko rękami, odziany w kiecę bez rękawów nałożoną na zbroję kolczą, przy boku na pasie ma zawieszony miecz, na głowie czepiec kolczy przykryty płasko ściętym walcowatym hełmem, głowa lekko skierowana w stronę widza. Za plecami księcia zatknięty w ziemię trójstrefowy proporzec, z godłem pół lwa, pół orła. Pole pomiędzy schematycznie zaznaczoną posadzką a wewnętrznym okręgiem ograniczającym pole legendy, wypełnia motyw roślinny. Ponad ołtarzem umieszczono napis na banderoli.
 |
pieczęć [z XIII w.] miasta i wójta Krakowa postać świętego po prawej stronie
(źródło: Symbole i insygnia Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa...) |
Pieczęć z symbolem budowli ze średniowiecza odwołuje się do roli Krakowa jako ośrodka władzy państwowej. Powstanie pieczęci jest związane z programami zjednoczenia Polski oparte o ośrodki w Wielkopolsce i w dzielnicy senioralnej, którą miał władać najstarszy książę piastowski - senior.
Nie bez znaczenia pozostaje fakt iż w Małopolsce w II połowie XIII wieku istniało stronnictwo proczeskie na czele z biskupem Pawłem z Przemankowa (dzisiejszy Przemyków w Gminie Koszyce).
Św. Stanisław Biskup Męczennik w herbie Koszyc
 |
herb miasta Koszyce
(źródło: pl.m.wikipedia.org) |
Wizerunek św. Stanisława biskupa męczennika w herbie Koszyc zaczerpnięty został z motywu XIII wiecznej pieczęci Wójtów Krakowskich. Proszę zwrócić uwagę, że święty jest przedstawiony w herbie w kolorze złotym na niebieskim tle. To podkreśla zachowanie ceremoniału dworskiego na podstawie, którego miejsce zostało oznaczone w średniowieczu odpowiednim znakiem na wzór zachodnioeuropejski.
Św. Stanisław Biskup Męczennik na obrazie z kościoła pw. Marii Magdaleny w Koszycach
 |
obraz w ołtarzu bocznym św. Stanisława biskupa męczennika w kościele pw. Marii Magdaleny w Koszycach
(źródło: parafiakoszyce.pl) |
Błogosławiony jesteś, Panie, Boże wszechświata, bo dzięki Twojej hojności otrzymaliśmy chleb, który jest owocem ziemi i pracy rąk ludzkich; Tobie go przynosimy, aby stał się dla nas chlebem życia.
Takie słowa wypowiada biskup krakowski Stanisław podczas podniesienia Hostii przed swoją męczeńską śmiercią, ta scena jest upamiętniana na obrazie na bocznym ołtarzu w Koszycach w kościele pw. Marii Magdaleny.
Autor obrazu pokazuje w swoim dziele świat krajobrazu pełen swojskości na tle którego król Polski - Bolesław Śmiały bierze zamach by dokonać zabójstwa natomiast św. Biskupa Stanisława należy utożsamiać z obrońcą praw narodu, praw do zwyczaju.
A zatem świat swojskiej przyrody uczestniczy w spotkaniu dobra i zła. To historyczne średniowieczne wydarzenie, które wydarzyło się 11 kwietnia 1079 roku na peryferiach chrześcijańskiej średniowiecznej feudalnej Europy połączone zostało z owocem ziemi i prac ludzkich rąk w którym uczestniczy dwóch głównych bohaterów.
Pierwszy bohater to biskup Stanisław ze Szczepanowa jako pomazaniec Boży - namaszczony olejami świętymi, broniący praw Narodu, praw do zwyczaju, który dąży do pokoju. Biskup jest przedstawiony jako wielbiciel średniowiecznej Arkadii (Krainy Szczęśliwości - Polski), nad którą i dziś chce czuwać.
Drugi bohater to król Bolesław Śmiały - władca Polski również namaszczony olejami świętymi na obrazie nikt nie może powstrzymać jego zamiaru, nawet żołnierz - króla, który upadł, może został odepchnięty i upadł naruszając nietykalność władcy, a drugi zachowuje bierność bo król, którym kierują zasady feudalizmu już wybrał plan, podstawą którego jest wojna przeciw poddanym i samemu Bogu, w którym ukryta jest przyszłości Narodu.
Kult św. Stanisława biskupa męczennika na przestrzeni epok był różny, ulegał wzmocnieniu - historia męczennika padała na podatny grunt. Kult dodawał większego znaczenia dla patriotyzmu Polaków, używany był w poszukiwaniu genealogii. Głęboko wpisywał się w historię ziemiaństwa, lokalnych społeczności - małych ojczyzn.
Polska która rozwijała się i rosła w siłę, czerpała ze źródeł historii oraz z historii antycznych. Polska która wprowadzała doktrynę ustrojową, ideologię polityczną, styl życia, obyczaje, światopogląd, prądy kulturowe. W tym wszystkim była potrzebna wiara i tradycja, bo w narodzie zaszyty jest kulturowa wiara w moc Bożą.
Gdy na stolicę Piotrową został wybrany nasz rodak Karol Wojtyła i już jako Polak Papież, Jan Paweł II w pierwszej pielgrzymce do Ojczyzny odwiedził miejsce spoczynku św. Stanisława biskupa męczennika w Krakowie w ten sposób wziął przykład z polskich władców, którzy zasiadali na urzędach królewskich i to samo czynili.
Kult św. Stanisława w czasach zaborów, okupacji hitlerowskiej w socjalizmie znacząco osłab gdyż nie można było przekazywać pokoleniom przyszłym dorobku związanego z tradycją do świętego choć byli i tacy, którzy głośno mówili o potrzebach Ojczyzny np. błogosławiony ks. Jerzy Popiełuszko.
Idea Arkadii jako Krainy Szczęśliwości, idea antycznej Oświeconej długoszowskiej Sarmacji, która wpisywała się w Rzeczpospolitą Obojga Narodów oraz zaszyty od wieków kod kulturowy w Polakach każe nam wierzyć, że Polska istnieje bo tego chce TEN KTÓRY JEST - Bóg.
To ON ukazuje narodom swoją sprawiedliwość. ON wydobywa z łona matki i czyni bezpiecznym u jej piersi. To ON przywraca jedność i zbawienie. Obyśmy dobrze umieli służyć Ojczyźnie swojej.
opracowanie: Paweł Staniszewski
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Symbole i insygnia Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa: od Średniowiecza po Współczesność; Urząd Miasta Krakowa, Kraków 2021
- Na tarczach z świętym Stanisławem biskupem męczennikiem; [w.:] 24ikp.pl
- Język Polski oblicza epok1,1
- Encyklopedia PWN
- Ikonografia św. Stanisława męczennika i biskupa krakowskiego
- Przedkanonizacyjny kult św. Stanisława biskupa
- Miejsce Męczeństwa św. Stanisława w kulturze i świadomości narodowej Polaków
- Opowieści i legendy - Sarmatyzm - Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
- Herby miast małopolskich do końca XVIII wieku
- Historia parafii Czemierniki
- Archiwum Główne Akt dawnych w Warszawie
- parafiakoszyce.pl
- jbc.bj.uj.edu.pl
- poczetkrakowski.pl
- pl.m.wikipedia.org
- agad.gov.pl
|
