Działy autorskie IKP
wrześniowe opowieści, ale nie tylko (Wojciech Nowiński)

---

	Ilu polskich żołnierzy Armii Kraków spoczywa na cmentarzu... Proszowice, 5-09-2024; Wojciech Nowiński Mija 85 lat od nocy z 6 na 7 września 1939 roku, kiedy to okolice Proszowic stały się areną walk pododdziałów polskiej 55 Dywizji Piechoty (rezerwowej) będącej częścią Armii "Kraków", z jednostkami niemieckiej 5 Dywizji Pancer-nej. Bitwa ta pozostawiła po sobie wiele strat, zarówno materialnych, jak i w ludziach. Szczęśliwie wojenna zawierucha nie zabrała w tym dniu żadnego z mieszkań-ców Proszowic. Mniej szczęścia miało za to wielu walczących w bitwie żołnie-rzy 55 Dywizji Piechoty, którzy oddali w niej swoje życie...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Jak szewc z Proszowic rosyjskim szpiegiem został Proszowice, 20-08-2024; Wojciech Nowiński W styczniu roku 1896 cały Kraków żył procesem karnym, w którym na ławie oskarżonych zasiadł, między innymi, nikomu nie znany szewc z Proszowic. Proces dotyczył zbrodni szpiegostwa, a więc przestępstwa ciężkiego i nierzadko karanego śmiercią. Krakowianie obserwowali go więc z zapartym tchem, oczekując na werdykt sądu. Nie było to trudne, bo ówczesna prasa na bieżąco dostarczała wiadomości z posiedzeń sądu...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Pusty schowek pod parapetem, czyli długa historia ulicy Krótkiej Proszowice, 13-04-2024; Wojciech Nowiński, Anna Potęga Próżno dziś szukać jej na planach Proszowic. W miasteczku mieszka jednak nadal sporo osób, które ją pamiętają. Jej obecna nazwa, czyli księdza Bronisława Mieszkowskiego, nadana została w nie tak odległej przeszłości. Zapraszamy do zapoznania się z długą historią ulicy Krótkiej. Z dokumentów zachowanych do dziś wiadomo, że Proszowice jako osada istniały o wiele wcześniej niż miasto...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Rzecz o doktorze Michale Rzadkowskim Proszowice, 2-02-2024; Wojciech Nowiński Doktor Rosenzweig wraz z przybranym pomocnikiem Rzadkowskim, dwoili się i troili aby opatrzyć rany powstańcom. Pomimo troskliwości z jaką to robili, pięciu z nich w ciągu następnych kilu dni dokonało swego żywota. To właśnie Michał Rzadkowski wziął na siebie obowiązek przekazywania informacji o zgonach na plebanię, gdzie ksiądz Mateusz Smołuchowski wystawiał na tej podstawie akty zgonów...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Gdzie naprawdę urodził się Ksawery Dunikowski? Proszowice, 22-09-2023; Wojciech Nowiński Franciszek Ksawery Dunikowski to, jak twierdzą znawcy sztuki, pierwszy polski rzeźbiarz, który był artystą - przed nim rzeźba w Polsce to było jedynie wytwarzanie posągów, ale jeszcze nie sztuka sensu stricte. Trudno z tym stwierdzeniem polemizować będąc osobą mającą o rzeźbiarstwie niewielkie pojęcie, ale też nie o tym ma być ten tekst, a o związkach Dunikowskiego z Dalewicami - niewielkiej wiosce w parafii Niegardów, w gminie Koniusza, w powiecie proszowickim...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Patriotyczna sztafeta pokoleń w rodzinie Gasińskich z Proszowic Proszowice, 25-08-2023; Wojciech Nowiński Ksiądz Wincenty Gasiński, proboszcz w Pińczowie, Chrobrzu i Skalbmierzu, jest jednym z nielicznych Proszowian, którego udział w powstaniu styczniowym został udokumentowany i potwierdzony. Nie był to udział czynny, z bronią w ręku, niemniej jednak jego działania dały się rosyjskiemu zaborcy na tyle we znaki, że został on za swoją działalność antyrosyjską ukarany przez władze carskie utratą dopiero co objętego w 1863 roku probostwa w Pińczowie...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Wypadek "lotniczy" w Proszowicach Proszowice, 15-04-2023; Wojciech Nowiński Środa 17 kwietnia 1929 roku była ciepłym, wiosennym dniem. Nic dziwnego zatem, że na rynek w Proszowicach, na którym odbywał się cotygodniowy jarmark, przybyły tłumy sprzedających i kupujących. To właśnie w tym dniu i w tym miejscu miało miejsce wydarzenie równie tragiczne, co nietypowe. Oto jak donosiła o nim ówczesna prasa: W dniu 17 b.m. [17 kwietnia 1929 - dop. autora] nad miasteczkiem Proszowice, w czasie targu, przelatywał - na wysokości 40 mtr. - samolot...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Jarmark na Placu Franciszka Józefa Proszowice, 9-03-2023; Wojciech Nowiński Czy możliwym jest, że nazwy kilku ulic obowiązujących w Proszowicach także dzisiaj, miasto zawdzięczało Austriakom? Okazuje się, że tak. Zdjęcie ilustracyjne, które zostało zaprezentowane powyżej, przedstawia fragment Rynku w Proszowicach. Wykonano je najprawdopodobniej w listopadzie lub grudniu 1914 roku, tuż po zajęciu Proszowic przez wojska austro-węgierskie. Zdjęcie pochodzi z wielotomowego węgierskiego dzieła zatytułowanego "A Nagy Háború Írásban és Képekben" ("Wielka Wojna w piśmie i obrazach"), przedstawiającego przebieg pierwszych lat I wojny światowej...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Tragiczny wystrzał - historia Franciszka Czecha Proszowice, 3-09-2022; Wojciech Nowiński W niektórych relacjach z bitwy, która miała miejsce w Proszowicach w nocy z 6 na 7 września 1939 r., natknąć się można na opis wydarzenia, które rozegrało się bezpośrednio przed rozpoczęciem walk w nocy 6 września. Podczas przemarszu przez wieś Szklana polskich oddziałów, jeden z żołnierzy, wymęczony kilkudniowym, głównie nocnym, marszem, przerywanym za dnia walkami z Niemcami, doznał załamania nerwowego. Efektem tego był wystrzał z broni w kierunku jednego ze swoich kolegów...
	Felietony, opracowania - postacie

	Tajemnice proszowskiej biblioteki (cz. II) Proszowice, 25-02-2022; Wojciech Nowiński Pierwszą część historii budynku, w którym mieści się obecnie Miejska Biblioteka Publiczna, zakończyliśmy w roku 1886. Śmierć w dniu 22 maja 1886 r. pierwszego właściciela tego budynku czyli Antoniego Sikorskiego, spowodowała uruchomienie jego testamentu, w którym dzielił swój majątek pomiędzy członków rodziny, przyjaciół oraz dzieci zmarłych przyjaciół. Nigdy się nie ożenił, zatem w chwili śmierci żony ani dzieci nie posiadał i dlatego...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Jak w 1926 roku jeździła "nasza ciuchcia" ;) Proszowice, 23-02-2022, (25.12.1926); red. Gdyby ktoś się zastanawiał kiedy dokładnie uruchomiono w Proszowicach przejazdy pasażerskie kolejką wąskotorową, to odpowiedź brzmi: 21 grudnia 1926 r. Początkowo były to trzy lub cztery kursy dziennie w obu kierunkach (kurs czwarty uruchamiano w miarę potrzeb). Wszystko to wynika z tymczasowego rozkładu jazdy kolejki, który został opublikowany w "Gazecie Kieleckiej" z 25 grudnia 1926 r...
	Pożółkłe łamy... - gazety

	Od Czarnohory do Białowieży. Proszowice, 23-10-2021 Aby jeszcze dodatkowo zaakcentować "proszowskie wątki" związane z publikacją Tadeusza Petrowicza, mamy drobne uzupełnienie. Jaki ten świat jest mały, po lekturze artykułu Wojtka, jeden z naszych współpracowników p. Włodzimierz Zbieranowski (przez pewien czas również związany z Proszowicami) przysłał dwa zdjęcia z górskiej wycieczki zorganizowanej w 1949 roku przez ks. Sadaja. Występuje na nich Krystyna Petrowicz...
	prossoviana - biografie, pamiętniki...

	Szreniawska cukrownia w XIX-wiecznych mediach Proszowice, 31-08-2021, (27-05-1876); Wojciech Nowiński Cukrownia w Szreniawie była na przełomie XIX i XX wieku jednym z ważniejszych, o ile nie najważniejszym zakładem produkcyjnym w okolicy Proszowic. Powstała w 1876 r. dawała od samego początku zatrudnienie wielu setkom mieszkańców Proszowic i okolicznych wiosek, pracującym zarówno przy jej budowie, jak i później przy obsłudze linii produkcyjnej...
	Pożółkłe łamy... - gazety

	Rok 1863 w proszowskiem Proszowice, 13-08-2021; Wojciech Nowiński W okresie od 22 stycznia 1863 do jesieni 1864 roku, na terenach zaboru rosyjskiego, czyli Królestwa Polskiego, toczyły się walki zbrojne, które do polskiej historii przeszły pod nazwą Powstania Styczniowego. Proszowice nie znalazły się wprawdzie w bezpośrednim obszarze działań oddziałów powstańczych, jednak wokół nich działo się naprawdę wiele. Czy w związku z tym miasto i jego mieszkańcy mogli mieć jakiś znaczący udział w walkach toczonych podczas tej insurekcji?...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Żywcem pogrzebany Proszowice, 16-06-2021, (grudzień 1891); Wojciech Nowiński Kiedyś to były fake newsy, nie to co teraz. W grudniu 1891 r. w dzienniku "Gazeta Warszawska" ukazał się artykuł zainspirowany wydarzeniami, które miały miejsce kilka tygodni wcześniej na proszowskim cmentarzu. Informacja na przestrzeni następnych kilku miesięcy trafiła na łamy jeszcze kilku innych czasopism...
	Pożółkłe łamy... - gazety

	Tajemnice proszowskiej biblioteki (cz. I) Proszowice, 1-06-2021; Wojciech Nowiński Miłośnicy historii Proszowic, poproszeni o wskazanie najstarszego istniejącego murowanego budynku w mieście bez wahania wskażą na kościół parafialny - i będą mieli rację. Ale jeśli poprosimy o wskazanie najstarszego murowanego budynku świeckiego - tutaj może pojawić się kłopot. Faktem jest, że w historii Proszowic do 2. połowy wieku XIX niewiele było budynków murowanych - w 1862 roku było ich zaledwie dwa. Zarówno te prywatne, jak i te użyteczności publicznej, budowane były najczęściej z drewna. Dotyczyło to nawet folwarku królewskiego zlokalizowanego na Zagrodach...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Proszowskie koneksje Kazimierza Brodzińskiego Proszowice, 2-04-2021; Wojciech Nowiński Istnieje w Proszowicach ulica, której nazwa wydaje się mieć niewiele wspólnego z miastem i jego okolicami - mowa o ulicy Kazimierza Brodzińskiego. Jaki związek z Proszowicami mógł mieć ten poeta, że został patronem jednej z ulic? Dlaczego w mieście nie ma ulicy Mickiewicza, Słowackiego czy innego znanego polskiego poety - choćby Morstina, który mieszkał przecież w nieodległych Pławowicach - a jest za to ulica nazwana imieniem polskiego przedstawiciela sentymentalizmu?...
	Ludzie Ziemi Proszowskiej - przyjaciele regionu

	Tajemnice prawosławnego nagrobka Proszowice, 2-11-2020; Wojciech Nowiński W jednym z zakątków proszowskiego cmentarza uważne oko można zobaczyć wciśniętą między grobowce niewielką kamienną płytę nagrobną, z wyrytymi na niej informacjami. Płyta jakich zapewne wiele na miejscowym cmentarzu, a jednocześnie niezwykła jak żadna inna. I te właśnie cechy, które decydują o jej niezwykłości, prowadzą nas do dwóch historii, o których dzisiaj nikt już praktycznie nie pamięta. Przypomnijmy zatem te historie...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Zapomniany 6 września 1939 - potyczka pod Przesławicami Proszowice, 22-09-2020; Wojciech Nowiński Stoczona pod Proszowicami w dniu 7 września 1939 r. bitwa żołnierzy 55. Dywizji Piechoty z hitlerowskim najeźdźcą jest dosyć dobrze znana lokalnej społeczności Proszowic i okolicy, ponieważ od wielu lat obchodzone są regularnie jej rocznice. Mało kto jednak wie, że dzień wcześniej, czyli 6 września, w nieodległych Przesławicach rozegrała się również inna bitwa, która prawdopodobnie trwała nawet dłużej niż ta proszowska i którą można uznać za sukces polskich oddziałów, ponieważ...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Nowe "zdobycze" Wojtka - zdjęcia Proszowic z września 1939 Proszowice, 14-09-2020; Wojciech Nowiński W ostatnich miesiącach udało mi się dołączyć do mojej kolekcji kolejne zdjęcia wykonane w Proszowicach przez niemieckich żołnierzy w dniu 7 września 1939 roku. 1) Przez Rynek przejeżdżają czołgi z 31. Panzer Regiment. Kilka godzin wcześniej walczyły one z polskimi oddziałami w okolicach cmentarza. To właśnie udział broni pancernej przesądził o niemieckim zwycięstwie w tej potyczce...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Proszowscy Kawalerowie Krzyża Partyzanckiego Proszowice, 11-04-2020; Wojciech Nowiński W dniu 11 stycznia 1964 roku, grupa Proszowian oraz mieszkańców okolic została odznaczona przez Radę Państwa Krzyżem Partyzanckim. Medal ten był nadawany jednorazowo organizatorom, dowódcom i członkom oddziałów partyzanckich walczących z Niemcami na terenie Polski...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Gdzie Zbigniew Herbert mieszkał w Proszowicach Proszowice, 17-01-2020; Wojciech Nowiński Niektórym mieszkańcom Proszowic znany jest już fakt, że w czasie II wojny światowej w naszym mieście przez kilka miesięcy mieszkał przyszły poeta Zbigniew Herbert, wraz ze swoją siostrą i rodzicami. Sam Herbert, 20-letni w owym czasie młodzieniec, nie wspominał tego okresu jako zbyt przyjemnego w swoim życiu [...] siedzę w Proszowicach, miasteczku ze wszech miar nudnym i brudnym. Takie przynajmniej było pierwsze wrażenie [...]...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Archiwalne zdjęcia zabudowań Związku Plantatorów Tytoniu... Proszowice, 27-12-2019; Wojciech Nowiński Na pierwszym zdjęciu (powyżej) warto zwrócić uwagę na kilka obiektów: budowany właśnie drugi magazyn zbożowy (pierwszy już stoi), tuż za nim widać budowę magazynu PZGS, obok zaś trwa przebudowa biurowca PZGS. Brak jest jeszcze ulicy Nowej, a w miejscu, w którym kiedyś powstanie, stoi wiata z wagą dla pojazdów oraz inne budynki...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Pamiętnik niemieckiego żołnierza z 7 września 1939 Proszowice, 12-03-2019; Wojciech Nowiński Tym razem chciałbym zaprezentować tłumaczenie fragmentu ilustrowanego pamiętnika niemieckiego żołnierza z 3. kompanii I. dywizjonu 116. pułku artylerii, wchodzącego w skład niemieckiej 5. Dywizji Pancernej, której oddziały walczyły pod Proszowicami. Żołnierz ten nie brał bezpośredniego udziału w walkach pod Proszowicami, ale wraz ze swoim oddziałem przejeżdżał przez miasto po ich zakończeniu...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Proszowice z lotu ptaka we wrześniu 1939 roku Proszowice, 19-01-2019; Wojciech Nowiński W ostatnich tygodniach roku 2018 udało mi się odnaleźć kolejne dwa zdjęcia prezentujące Proszowice we wrześniu 1939 r., po zakończeniu bitwy, która rozegrała się nad ranem 7 września. Obydwa wykonano z perspektywy, z której zdjęć dotychczas jeszcze nie było i która ukazuje ogrom zniszczeń dokonanych w mieście przez hitlerowców. Zdjęcie pierwsze ukazuje proszowicki Rynek najprawdopodobniej po południu w dniu 8 września 1939 r. O dacie wykonania fotografii...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści

	Nowe zdjęcia Proszowic z 7 września 1939 r. Proszowice, 18-11-2018; Wojciech Nowiński "krążyły" w Internecie od co najmniej 10 lat. Ktoś jednak opisał je błędnie jako zdjęcia z Warszawy i Wielunia. Jest to dosyć częsta praktyka antykwariuszy sprzedających stare wojenne zdjęcia. Próbują znaleźć więcej chętnych na oferowane fotografie przypisując im lokalizacje prawdopodobne lub takie, na które jest w danym momencie koniunktura. Przekonałem się o tym osobiście, gdy zapytałem sprzedających o jakieś inne zdjęcia z Proszowic - pierwsza odpowiedź brzmiała "nie ma", ale następnych dniach zaczęły pojawiać się nowe "proszowickie" fotki z okresu kampanii wrześniowej 1939 r...
	działy autorskie IKP - wrześniowe opowieści