Ścieklec - rzeka Ziemi Proszowskiej (cz. 6.

facebook

Ścieklec - rzeka Ziemi Proszowskiej (cz. 6. - Rzeźba terenu dorzecza)

Dzisiaj jest sobota, 23 listopada 2024 r. (328 dzień roku) ; imieniny: Adeli, Felicyty, Klemensa

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

prossoviana

on-line

serwis IKP / informacje / prossoviana / on-line / Ścieklec - rzeka Ziemi Proszowskiej / Ścieklec - rzeka Ziemi Proszowskiej (cz. 6. - Rzeźba terenu dorzecza)

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Ścieklec - rzeka Ziemi Proszowskiej (cz. 6. - Rzeźba terenu dorzecza)

Radziemice, 12-08-2016

     Rzadko można znaleźć dolinę rzeki by była tak piękna i szczyciła się tak wspaniałym położeniem i krajobrazem jak Dolina Ścieklca, której kręte koryto upiększają rozczochrane wierzby.

     Obszar dorzecza Ścieklca jest niezwykle zróżnicowany pod względem przyrodniczym oraz ukształtowania pionowego.

     Rzeźba terenu dorzecza jest zróżnicowana pod względem ukształtowania pionowego. Falista powierzchnia pocięta jest gęstą siecią dolin. Przez jedną z tych nizinnych, malowniczych terenów, przepływa rzeka Ścieklec, z licznymi dopływającymi do niej strumykami, potokami i rowami, które spływają ze wzniesień. Cała dorzecze Ścieklca, odwodnione jest przez rzekę Ścieklec. Dopływają do niej liczne strumyki, potoki, którymi woda spływa ze wzniesień.

przekrój podłużny rzeki Ścieklec (fot. zbiory autora)

     Stanowi on mozaikę pól uprawnych, łąk, osiedli mieszkalnych, zagajników, zarośli i zbiorników wodnych. Wszystkie te elementy występują na całym dorzeczu Ścieklca. Krajobraz dorzecza Ścieklca pod względem wysokości nad poziom morza zakwalifikowany został do krajobrazu wyżynnego.

     Współczesna rzeźba terenu ukształtowała się na utworach lessowych. Charakteryzuje się ona falistymi powierzchniami wierzchowinowymi i rozciętych gęstą siecią, dolin nieckowatych: wąwozów i parowów. Poszczególne płaty lessowe na stromych i nagich ścianach dolin często ograniczone są wyraźnymi krawędziami. Rzeźba ta ulega szybkiemu przeobrażeniu, ponieważ less, który w stanie suchym jest zwięzły i twardy w okresach ulewnych deszczów i roztopów wiosennych szybko wchłania wodę i staje się podatny na erozję. Ogółem lessy zajmują ok. 70% powierzchni dorzecza Jest to najbardziej lessowy region Niecki Nidziańskiej.

     Falista powierzchnia płaskowyżu proszowickiego wznosi się od 25 do 120 m. ponad dno doliny Ścieklca. Prawie na całym obszarze występują duże różnice wysokości względnych wynoszących od 30 do 50 m. Część zboczy jest stroma. Najbardziej strome zbocza wystąpiły w miejscowościach: Klonów, Radziemice, Dalewice. Spadki terenu są zmienne. Największe wynoszą ponad 15 i 20 %, nie nadające się do uprawy mechanicznej. W dorzeczy Ścieklca występują prawie w każdej miejscowości, stanowiące tzw. nieużytki. Natomiast mniejsze spadki dochodzące do 5%, są to tzw. stoki płaskie występują na równinach dolin rzeki Ścieklec oraz w obrębie wierzchowin. Z punktu widzenia upraw polowych najbardziej są korzystne dla produkcji rolnej.

stromościenne wąwozy i parowy wytworzone w grubej pokrywie lessowej, Radziemice - Koźlica (fot. zbiory autora)

     Charakterystyczną cechą rzeźby dorzecza Ścieklca jest duży udział stoków, których powierzchnia wynosi około 50%. Niewielkie wysokości względne stwarzały dużą dostępność terenu dla ingerencji człowieka. Korzystne warunki penetracji rolniczej spowodowały rozwój intensywnych procesów geomorfologicznych, takich jak: spłukiwanie i zmywy.

     Na terenie dorzecza Ścieklca występują liczne osuwiska. Ich powstanie spowodowane jest budową geologiczną terenu i jego dużym nachyleniem. Szczególnie osuwiska występują w Radziemicach i Dalewicach. Wstępują również skarpy rolne o wysokości od 1 do 4 m.

     Doliny nieckowate, jakie występują w dorzeczu Ścieklca wypełnione są materiałem denuwialnym, namytym ze stoków, powstałe wyniku erozyjnego działania wód okresowych. Tworzą one liczne rozgałęzienia na całym obszarze, mają różny kierunek, odprowadzają nadmiar wód okresowych pochodzących z opadów lub roztopów wiosennych.

     Urozmaicenie rzeźby terenu dorzecza stanowią zagłębienia - wymoki - oraz gęsta sieć wąwozów i parowów rozcinających krawędzie stoków i zbocza dolin rzecznych. Dolinom typu wąwozów, parowów rozcinających stoki towarzyszą procesy obrywania ścian lessowych oraz osiadania w obrębie krawędzi zadarnionych. Głębokość dolin waha się od kilkunastu centymetrów do około 2 m. Szybkość i natężenie rozwoju wąwozów zmienia się w zależności od warunków morfodynamicznych. Proces powstawania wąwóz ułatwiaj bezleśność terenu oraz intensywna gospodarka rolna.

schemat dorzecza Ścieklca (fot. zbiory autora)

Zróżnicowana rzeźba terenu pozwala na wydzielenie dwóch poziomów o zbliżonej wysokości:

niski - (190-220 m n.p.m.) występuje w dolinie Szreniawy, a na terenie gminy Radziemice w dolinie Ścieklca i charakteryzuje się lekko falistą powierzchnią,
wysoki - (230-300 m n.p.m.) zajmuje pozostałą część Płaskowyżu Proszowickiego i charakteryzuje się rzeźbą falistą.

     Każdego roku prowadzona jest regulacja rzeki. Polega ona na wykonywaniu prac hydrotechnicznych, na zmianie profilu poprzecznego rzeki celem polepszenia spływu wody.

     W dolnym biegu Ścieklec w latach 50. XX wieku został obwałowany od Gniazdowic do ujścia do Szreniawy, w Proszowicach przy ulicy Zielonej. Ścieklec przepływa przez teren powiatu miechowskiego, gm. Racławice i powiatu proszowickiego, gminy: Radziemice, Koniusza i Proszowice. Dorzecze Ścieklca występujące na terenie wymienionych gmin jest zróżnicowane pod względem rzeźby terenu.

     Ścieklec wraz swoim dorzeczem jest podstawowym czynnikiem rzeźbotwórczy na znacznej części powierzchni na terenie przepływu. Niektóre odcinki rzeki są uregulowane, a brzegi rzeki umocniono faszyną. W morfologii dorzecza Ścieklca dominują faliste garby o wierzchowinach płaskich lub kopulastych. Długość wierzchołków płaskich wynosi od 1 do 3 km, i mają przebieg równoleżnikowy. Wysokości bezwzględne w obrębie garbów wahają się od 240 do 270 m, a wysokości względne wynoszą od 30 do 50 m. Zbocza zachodnie i północno-zachodnie są strome i porozcinane suchymi dolinami okresowo czynnymi. Zbocza południowe i południowo-wschodnie są łagodne.

     Najwyższym wzniesieniem na terenie powiatu miechowskiego jest - Bukowska Góra - 452 m n.p.m., zlokalizowana w północnej części miejscowości Buk w gminie Gołcza. Najwyższe wzniesienie jakie występuje na całej Wyżynie Miechowskiej to Biała Góra koło Tunelu o wysokości 415 m n.p.m. Na Płaskowyżu Proszowickim kulminacja o wysokości ponad 320 m n.p.m. znajduje się we wsi Koniusza. Na terenie gminy Radziemice występuje wzgórze Dodowa o wysokości 312,6 m n.p.m., od północy wzgórzem Podgórze, o wysokości 310,1 m n.p.m., i od strony wschodniej, wzgórzem Kowary - 270 m n.p.m.

W dorzeczu Ścieklca drogi polne często powodują powstanie wąwozów lessowych o głębokościach dochodzących do 4 m.

cdn.

Zbigniew Pałetko

idź do góry

powrót