Czy nasz krajan otrzymał Krzyż Virtuti Militari za powstanie listopadowe?
 |
żołnierze 1. Pułku Strzelców Pieszych
(źródło: pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 3-04-2023
W Xsiędze pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym "Virtuti Militari" ozdobionych znajduje się nazwisko Mikołaja Chmielarskiego. Rodzina Chmielarskich przez kilkaset lat była związana z Proszowicami. Najwcześniejsze dane dotyczą XVII wieku. Można je odszukać w pracy Kiryka poświęconej Proszowicom [Feliks Kiryk; Proszowice. Zarys dziejów do 1939 roku; Secesja, 2000]. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że Mikołaj Chmielarski, o którym piszę niżej oraz Mikołaj Chmielarski z Xsięgi pamiątkowej to ta sama osoba.
Mikołaj był mieszczaninem proszowickim, szewcem, synem Jana Chmielarskiego i Zofii Modelskiej. Urodził się prawdopodobnie ok. roku 1799. Można o tym wnosić z zachowanej metryki jego ślubu z Magdaleną Jelonek, który miał miejsce w Proszowicach 10 II 1834.
 |
Akt małżeństwa między Mikołajem Chmielarskim, młodzianem, mieszczaninem, szewcem a Magdaleną Jelonkowną, panną z Proszowic. Działo się w Mieście Proszowicach dnia dziesiątego lutego tysiąc ośmset trzydziestego czwartego roku o godzinie dziesiątej z rana. Wiadomo czyniemy, że w przytomności świadków, Wincentego Kozerskiego mieszczanina, szewca lat trzydzieści ieden i Szymona Jelonka mieszczanina, szewca lat pięćdziesiąt liczących, obydwóch Obywateli Sąsiadów w mieście Proszowicach zamieszkałych, na dniu dzisieyszym zawarte zostało Religijne Małżeństwo między Mikołajem Chmielarskim młodzianem, mieszczaninem, szewcem w Mieście Proszowicach zamieszkałym, urodzonym także w Mieście Proszowicach, z niegdy Jana i żyjącej Matki Zofii z Modelskich mieszczan, małżonków Chmielarskich w Mieście Proszowicach zamieszkałych, lat trzydzieści pięć mającym, a panną Magdaleną córką Jakóba i Franciszki z Florczykiewiczów, mieszczan, małżonków Jelonków w Mieście Proszowicach zamieszkałych, lat dwadzieścia ieden liczącą, w Mieście Proszowicach zrodzoną i przy Rodzicach zostaiącą. Małżeństwo to poprzedziły trzy zapowiedzi w dniach 26 stycznia, 2 i 9 lutego roku bieżącego w Parafii Proszowickiej, iako też zezwolenie ustne obecnych Aktowi Małżeństwa rodziców nowo Zaślubionych Małżonków. Tamowanie Małżeństwa nie zaszło. Małżonkowie nowi oświadczają iż żadniy przedślubney umowy nie zawarli. Akt ten stawającym i świadkom przeczytany przez Nas został podpisany, bo w Akcie wyrażeni wszyscy pisać nie umieią. X. Marcin Zawojowicz Proboszcz Proszowski.
(fot. zbiory autora) |
Mikołaj i Magdalena mieli kilkoro dzieci: córkę Teodorę ur. 1 IV 1835 (prawdopodobnie zmarła po ukończeniu 10 lat), syna Macieja ur. 20 II 1837, syna Felixa ur. 25 V 1839 (zmarł po 22 tygodniach), syna Andrzeja ur. 28 XI 1840 (zmarł w wieku 9 lat), syna Jakuba ur. 23 VII 1843 (zmarł w wieku 8 lat), syna Antoniego (zmarł w wieku 9 miesięcy), syna Pawła ur. 22 III 1847 (zmarł po 8 miesiącach). Na podstawie metryk urodzenia dzieci można ustalić ich miejsce zamieszkania. Były to kolejno domy o numerach 110, 114 i 120. Niestety Magdalena zmarła 12 X 1849.
 |
Metryka zgonu Magdaleny Chmielarskiej. Proszowice. Działo się w mieście Proszowicach dnia dwudziestego października tysiąc ośmset czterdziestego dziewiątego roku o godzinie dziesiątej rano. Stawili się Mikołaj Chmielarski, mąż zmarłej lat pięćdziesiąt jeden i Jędrzej Chmielarski lat sześćdziesiąt dwa mający, szewcy z Proszowic i oświadczyli, że wczoraj o godzinie dziewiątej w wieczór, w Proszowicach, pod numerem setnym trzynastym, umarła Magdalena Chmielarska lat trzydzieści ośm mająca, urodzona i zamieszkała w Proszowicach, córka Jakóba Jelonkiewicza szewca z Proszowic i Franciszki z Florczykiewiczów małżonków, zostawiwszy owdowiałego wyżej rzeczonego Mikołaja Chmielarskiego męża. Po przekonaniu się naocznie o śmierci Magdaleny Chmielarskiej akt ten stawującym odczytany, lecz przez nich nie podpisany, bo pisać nie umieją. X. Smoluchowski Prob.
(fot. zbiory autora) |
Wówczas Mikołaj, zapewne ze względu na małe dzieci, wziął kolejny ślub. Było to 3 VII 1851 w Proszowicach. Jego drugą żoną została wdowa Wiktoria Praszkiewicz z domu Szumara.
 |
Metryka ślubu Mikołaja Chmielarskiego i Wiktorii Praszkiewicz. Proszowice. Działo się w mieście Proszowicach dnia trzeciego lipca 1851 roku o godzinie dziesiątej rano. Wiadomo czyniemy, że w przytomności świadków Franciszka Skalskiego lat pięćdziesiąt jeden i Wojciecha Witkowskiego lat czterdzieści sześć mających szewcy z Proszowic, na dniu dzisiejszym zawarte zostało religijne małżeństwo między Mikołajem Chmielarskim wdowcem lat pięćdziesiąt jeden mającym, szewcem urodzonym i zamieszkałym w Proszowicach, synem Jana Chmielarskiego szewca z Proszowic i Zofii Modelskiej małżonków a Wiktorią Praszkiewicz po Pawle Praszkiewiczu od roku wdową lat czterdzieści mającą obywatelka urodzoną i zamieszkałą w Proszowicach, córką Wincentego Szumary wyrobnika z Proszowic i Tekli z Czekajów małżonków. Małżeństwo to poprzedziły trzy zapowiedzi w dniach 8, 15 i 22 czerwca roku tego w parafii proszowskiej. Tamowanie małżeństwa nie zaszło. Małżonkowie nowi oświadczają, że umowy przedślubnej żadnej z sobą nie zawarli. Akt ten stawający przeczytany, lecz przez nich nie podpisany, bo pisać nie umieją. Ks. Smołuchowski Prob.
(fot. zbiory autora) |
Mikołaj i Wiktoria mieli syna Stefana ur. 29 VIII 1853. 22 grudnia 1863 roku Mikołaj ponownie owdowiał.
 |
Metryka zgonu Wiktorii Chmielarskiej
(fot. zbiory autora) |
Przeżył drugą żonę zaledwie o trzy lata. Zmarł 7 kwietnia 1866 w Proszowicach.
 |
Metryka zgonu Mikołaja Chmielarskiego
(fot. zbiory autora) |
Co spowodowało, że Mikołaj wziął ślub z Magdaleną Jelonek w wieku 35 lat? W metryce ślubu piszą o nim jako o młodzianie, a więc z pewnością nie był wówczas wdowcem. Sadzę, że mogła to być służba wojskowa w wojsku Królestwa Polskiego, udział w Powstaniu Listopadowym a następnie uwięzienie lub wcielenie do wojska rosyjskiego. Jako zwykły żołnierz miał - w odróżnieniu od swoich dowódców - możliwość powrotu do rodzinnej miejscowości po kilku latach. Rok 1834 to w takim przypadku jedna z najwcześniejszych możliwych dat powrotu do rodzinnej miejscowości.
Żołnierz Mikołaj Chmielarski wymieniony wśród odznaczonych srebrnym krzyżem Virtuti Militari 10 marca 1831 roku w pozycji nr 601 był żołnierzem 1 Pułku Strzelców Pieszych [Xsięga pamiątkowa w 50-letnią rocznicę powstania roku 1830 zawierająca spis imienny dowódzców i sztabs-oficerów, tudzież oficerów, podoficerów i żołnierzy Armii Polskiej w tymż roku Krzyżem Wojskowym "Virtuti Militari" ozdobionych; 1881]. Pułk ten brał udział w kilku najważniejszych bitwach Powstania Listopadowego, a także w obronie Reduty Ordona. Według Gembarzewskiego:
[...] 1 Pułk Strzelców Pieszych został utworzony w 1815 roku. W 1822 pułk został nazwany Pułkiem im. Jego cesarzewiczowskiej mości wielkiego księcia Michała. Szefem pułku był w. ks. Rosji Michał. Dowódcy: Hornowski płk. 1815, Bolesta Ignacy 1816, od 1820 Radwan August, od 1830 Rybiński Maciej gen. bryg. 1831, tymcz. dow. 1831 Urbański Romuald płk. Stanowisko: województwo mazowieckie. Bitwy i potyczki Warszawa 29.11.1830, Stoczek 14.2.1831, Wawer 19 i 20.2.1831, Grochów 25.2.1831, Wawer 31.3.1831, Liw 2.4.1831, Iganie 10.4.1831, Lubartów 10.5.1831, Rogoźnica 29.8.1831. Pułk otrzymał w ciągu wojny 28 krzyżów złotych i 48 srebrnych [...].
 |
Georg Wunder, Szturm Warszawy 6-7 września 1831
(źródło: pl.wikipedia.org) |
Osobiście uważam, że chodzi tu o jednego i tego samego człowieka. Hipoteza wymaga jednak potwierdzenia.
opracowanie: Stanisław Maj
|
