Miscellanea
Część 1 - Regestr osób na pogłówne
 |
jako tło do grafiki użyto emblemat dyplomu Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk
(źródło: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 365 (fot. Andrzej Wyleżyński)) |
Proszowice, 14-09-2024
Przygotowując pracę magisterską, a później zgłębiając wiedzę dotyczącą miast, kiedyś powiatu proszowskiego, a w dobie rozbiorów obwodu - powiatu miechowskiego, w notatkach mojego archiwum mam wiele różnych materiałów, których nie wykorzystałem w moich pracach. Są one ciekawe i ważne dla naszej Małej Ojczyzny.
Zachęcony przez pana Andrzeja Solarza właściciela Internetowego Kuriera Proszowskiego, postaram się je przedstawić. Nadałem im tytuł Miscellanea (łac. Miscellanea - orum) czyli krótkim notatkom różnych dziedzin, nie tekstów autorów o rozmaitej treści ale różnych źródeł archiwalnych z komentarzami.
Źródło podstawowe artykułu: Polska Akademia Nauk (PAN) Kraków; Rękopis nr 1207, karty 5 - 8.
2 III 1769 roku [...]za rezydencji zacnie sławetnego Franciszka Macutkiewicza burmistrza Proszowic, stanęła uchwała pogłównego na ratę marcową przez sławetnych cechmistrzów y całe pospólstwo w której uchwale [...] od 1 osoby po 1 zł 8 gr. Do wybierania pogłównego deputowani są exaktorowie, sławetny Kazimierz Grogalski, rejestrowy i sławetny Bartłomiej Łakomski, workowy. Działo się na Ratuszu Proszowskim [...]?
Regestr osób na pogłówne. Z osobą główną, mężem, mieszkają; Ż - żona, S - syn, C - córka, Dz - dziewka, P - parobek, Cz - czeladnik.
Pogłówne, to opłata od wszystkich mieszkańców miasta. Spis wzmiankuje ulice i Rynek:
 |
| (źródło: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Publiczne Potockich, sygn. 365 (fot. Andrzej Wyleżyński)) |
- In circulo miasta - to Rynek.
- Św. Rafała - wcześniej Kościelna. W tamtym czasie określono go mianem świętego, mimo, że do dziś nie ma statusu błogosławionego. Świadczy o jego wielkim kulcie. Na pomniku w plebańskim ogrodzie zamieszczone zostało określenie święty. Proboszcza przekonał argument, że na witrażu w naszym kościele, królowa Jadwiga ma napis, błogosławiona, a nie posiadała wówczas takiego statusu, a dziś jest Świętą.
- Przedmieście Wielkie - w tamtym okresie, zamiennie Królewska.
- Szpitalna - nazwa od lokacji przy tej ulicy szpitala dla potrzebujących opieki. Z reguły bezdomnych i chorych. Placówka zalegała na obszarze, dziś budynków, Urzędu Miasta, Banku, Urzędu Skarbowego i Przychodni Zdrowia. Był tu dla zmarłych cmentarz i kaplica Św. Ducha którą zawiadywał altarzysta. Przy tej ulicy były dworki, Ożarowskich i kasztelana wojnickiego.
- Krakowska - w okresie międzywojennym nadano jej imię Józefa Piłsudskiego. Był Honorowym Obywatelem Miasta. W dobie PRL nosiła imię Ludwika Waryńskiego.
- Wrocławska - dziś T. Kościuszki. Budzi moje zadziwienie. Pośrednio świadczy o kontaktach gospodarczych i kulturalnych regionu z tym miastem. Z końcem XVI wieku przeorem Dominikanów w tym mieście był Bzowski - Abraham, nasz rodak, wybitny historyk Kościoła. Czeka na nadanie jego imienia , wybudowana ? - Odnowiona ?, Miejska Biblioteka.
- Błonna - to ulica W. Jagiełły. Tą ulicą przez wieki przemieszczało się w kierunku "Błonia", przede wszystkim bydło mieszczan.
- Podgórze - dzisiejsza nazwa utrzymała tą tradycję. Wiele lat temu zaprzestał działalności młyn , zwany w dokumentach "Podgórni" lub "Brzost". Funkcjonował przez wieki. Istniał przed nadaniem naszemu miastu praw miejskich. W zakończeniu biegu tej ulicy, po prawej stronie w kierunku łąk, istniała Karczma i folwark. Młyn, karczma i folwark, przez parę wieków, stanowiły o znaczących dochodach kasy miejskiej.
Na poszczególnych ulicach zamieszkiwało; Przy Krakowskiej - 31 rodzin, W Rynku - 30, Szpitalnej - 26, Błonnej - 20, Św. Rafała - 18, Przedmieście Wielkie - 11, Wrocławskiej - 6, Podgórze - 2.Rodziny nie były wielodzietne. W 21 domach funkcjonowały dziewki. Były z miasta czy z okolicznych wsi ?.. Przeciętnie w jednej rodzinie mieszkało 2,1 mieszkańców. Nazwiska zapisywane są różnie, np. Xiężny i Księżny, często w uproszczonej formie lub bez imion. Duża ilość obywateli miasta ma oryginalne nazwiska; Fengler, Cudo, Baliga, Skórka, Dłutko, Palac, Niesłony, Klocek, Gwizdoń, Baradziej, Mąciwoda.
Wiele z tych nazwisk funkcjonuje współcześnie; Florczykiewicze, Jelonkiewicze, Krzyczkiewicze, Szydłowscy, Łakomscy, Jaraczewscy, Skalscy, Chmielarscy, Kozerscy, Biechońscy, Skurczyńscy, Garbusińscy, Moliszewscy, Pawłowscy, Biernaccy, Kubaccy, Ziemscy, Pomkalscy i parę innych. Mogą mówić o ponad 300 letnich korzeniach w naszym królewskim mieście.
Zwrócę uwagę, wszystkie maja końcówkę, - ski, - cki , - wicz. Nie są to nazwiska herbowe. Po prostu proszowskie. Podobnie jak w przypadku Słomnik, również miasta królów, jest parę nazwisk z końcówkami - wicz. Te są moim zdaniem, skutkiem osadzenia w nich z końcem XVI wieku Ormian...
opracowanie: Henryk Pomykalski
|
