Wybitny przedstawiciel nauk melioracyjnych w Polsce
Stanisław Bac
(ur.: 30.03.1887 - zm.: 30.05.1970)
biogram
 |
Maciej Bac i Maria Pieprzak - rodzice Stanisława
(fot. zbiory M.Szwaji) |
 |
Stanisław, Sebastian Bac
(fot. przeglad.olkuski.pl) |
1-03-2019
Stanisław, Sebastian Bac, syn Macieja (magazyniera cukrowni "Szreniawa" koło Proszowic i "Łubna" w Kazimierzy Wielkiej) i Maria Pieprzak (nauczycielki w Niegosławicach), urodził się 30 marca 1887 roku w Kazimierzy Wielkiej. Miał brata Jana oraz dwie siostry: Zofię i Helenę. Bratem matki Stanisława był Leopold Pieprzak, powstaniec z 1863 r. (pochowany jest na cmentarzu w Proszowicach).
Staszek szkołę powszechną ukończył w 1898 r., w Proszowicach. W 1905 roku zdał maturę w średniej Szkole Realnej (Gimnazjum Matematyczno-Przyrodniczym) w Krakowie. W tym roku podejmuje naukę na Studiach budowlanych i Inżynierii Wodnej w Szkole Politechnicznej we Lwowie, gdzie w 1911 uzyskuje absolutorium. W 1912 r. przyjął stanowisko asystenta w Katedrze Inżynierii Wiejskiej Akademii Rolniczej w Dublanach, jednocześnie podjął tam studia rolnicze. W grudniu 1914 roku podczas przerwy w walkach na froncie zdał egzamin dyplomowy na Politechnice Lwowskiej (tzw. drugi egzamin państwowy).
 |
Szkoła Elementarna w Proszowicach
(fot. Mistrz i uczeń...) |
9 lipca 1908 r. wstępuje do ruchu Drużyn Bartoszowych i działa w nich aż do połączenia ich z Legionem Wschodnim tj. 31 lipca 1914 r. Był nawet członkiem Rady Naczelnej tej organizacji, w imieniu której pełnił funkcje: kierownik sekcji organizacyjnej, komisarz chorągwi lwowskiej, zastępca naczelnika głównego, a od 1 listopada 1912 r. został naczelnikiem główny i pełnił tę funkcje do scalenia.
Legion Wschodni istniał do 21 września 1914 r. kiedy rozwiązano go, z części legionistów oraz ochotników ze Śląska Cieszyńskiego i Podhala utworzono 3 Pułk Piechoty, który stał się zalążkiem organizowanej II Brygady Legionów. Oficerem tego Pułku był również kpt. Stanisław Bac. W ramach tej formacji uczestniczył w walkach na linii frontu nad Dunajcem.
 |
Naczelna Komenda obrony Lwowa, rok 1918, od lewej: dr Lech Gluziński, ppor. Wawrzyniec Dajczak, kpt. Stanisław Bac (referat uzbrojenia), pdch. Selzer, dr Łapiński, Kmita, komendant Czesław Mączyński - dowódca obrony Lwowa, Ajdukiewicz, por. dr Antoni Jakubski (II szef sztabu), dr Majbaum, por. Stanisław Borkowski (adiutant), dr. Browiński, por. Ludwik de Laveaux, kpt. Pieradzki (Pieracki), dr Lesław Węgrzynowski, ppor. dr Albin Garbień (adiutant komendanta Mączyńskiego). Fot. Instytut Polski im. W. Sikorskiego w Londynie
(fot. okruchyhistorii.blogspot.com) |
Po skończeniu wojny pracuje głównie w szkolnictwie średnim. Do Olkusza przyjeżdża w 1915 roku, przez rok pracuje przy budowie dróg. W 1916 roku Stanisław Bac jest organizatorem i dyrektorem ówczesnej Szkoły Rzemieślniczej w Olkuszu, wykłada także maszynoznawstwo. W styczniu 1922 roku dzięki jego staraniom szkoła została upaństwowiona i nadano jej nazwę Państwowa Szkoła Rzemieślniczo - Przemysłowa. Dyrektorem w Olkuszu był do 1925 roku, z przerwą na wojnę z bolszewikami 1918-1920 gdzie służył w wojsku polskim w randze kapitana, został odznaczony Krzyżem Walecznych. Brał udział w obronie Lwowa. Został uhonorowany prestiżowym Krzyżem Obrony Lwowa o kolejnym numerze 4, wyróżniano nim Orlęta.
 |
grono pedagogiczne Szkoły Rzemieślniczej w Olkuszu, dyr. Bac siedzi trzeci od lewej
(fot. Mistrz i uczeń...) |
Był także dyrektorem w podobnej szkole w Wiśniowcu.
Bac w Olkuszu prowadził także działalność publicystyczną i społeczną. Był jednym z założycieli i wydawców "Kroniki Powiatu Olkuskiego". Publikuje tam liczne artykuły, w latach 1917-1918 jest redaktorem naczelnym pisma. czynnie uczestniczył w tworzeniu jednostek Straży Pożarnych w powiecie olkuskim. Przyczynił się do odbudowy Kopca Kościuszki, zniszczonego po Powstaniu Styczniowym przez wojska carskie. W roku 1920 ożenił się z hrabiną Izabelą Osmołuchowską.
Do pracy naukowej Stanisław Bac powrócił w Dublanach i kontynuował ją do końca życia. W 1926 roku podejmuje pracę jako adiunkt w Katedrze Uprawy Roli i Roślin Politechniki Lwowskiej w Dublanach, wykłada także maszynoznawstwo rolnicze na Wydziale Rolniczo-Leśnym w macierzystej uczelni i melioracje torfowisk w SGGW w Warszawie.
W latach 1914-1937 kierował działem hydrotechnicznym w Zakładzie Doświadczalnym upraw torfowisk. Wiedzę nabywa podczas podróży naukowych w Niemczech, Szwecji i Danii.
W 1930 r. złożył egzamin dyplomowy na Wydziale Rolno-Leśnym Politechniki Lwowskiej, a rok później 22 kwietnia 1931 r. na podstawie rozprawy Osiadanie torfowiska dublańskiego pod wpływem odwodnienia i zdanego egzaminu na Wydziale Inżynierii Wodnej Politechniki Warszawskiej uzyskuje stopień doktora nauk technicznych. 26 kwietnia 1934 roku na warszawskiej SGGW zostaje docentem melioracji wodnych na Wydziale Rolnym.
 |
Stanisław Bac (1887-1970)
(fot. 60 lat badań erozyjnych...) |
W latach 1930-1935 pełni funkcję kierownika Działu Melioracyjnego Zakładu Doświadczalnego Uprawy Torfowisk pod Sarnami. Pracował także w Biurze Melioracji Polesia, gdzie wdrażał swoje badania naukowe. Był tytanem pracy do 1937 roku napisał i wydał drukiem około 50 prac naukowych. Za tę działa;ność Prezydent RP Ignacy Mościcki dwukrotnie wyróżnił go Złotym Krzyżem Zasługi (1929 i 1938).
W latach 1937-1946 kieruje działem hydrologicznym w Państwowym Instytucie Naukowym Gospodarstwa Wiejskiego w Puławach, gdzie utworzył dział hydrologii oraz kierował stacją meteorologiczną. Podczas II wojny światowej łączył działalność naukową z współpracą z Armią Krajową, był członkiem Batalionów Chłopskich w powiecie puławskim. W czasie działań wojennych nad Wisłą, Stanisław Bac wykazał się odwagą i ludzką empatią. Ratuje rannych żołnierzy i mimo zarządzonej ewakuacji ludności cywilnej ze strefy frontowej, zostaje tam. Chciał ochronić mienie Instytutu i zapewnić ciągłość obserwacji naukowych (zasłużył się w ocalenie płonącego gmachu).
Po utworzeniu Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Bac przyjął w 1945 r. propozycję rektora tej uczelni (prof. Henryka Raabego) i wraz z Lucjanem Kaznowskim i Jadwigą Ziemięcką zorganizował Wydział Rolny tej uczelni. Pełni także funkcję kierownika Katedry Melioracji i Meteorologii Rolniczej na Uniwersytecie.
Gdy wyzwolono Wrocław, przenosi się tam wraz z rodziną i tworzy od podstaw wraz ze swoimi koleżankami i kolegami ze Lwowa szkolnictwo wyższe. Objął kierownictwo Katedry Melioracji i Inżynierii Rolnej Uniwersytetu i Politechniki. Tam w 1948 r. otrzymał tytuł profesora zwyczajnego. Gdy z Uniwersytetu wyodrębniła się Wyższa Szkoła Rolnicza we Wrocławiu, później przekształcona w Akademię Rolniczą zorganizował Wydział Melioracji Wodnych i został jego pierwszym dziekanem.
Od 1958 roku jest członkiem korespondentem, a od 1961 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk. W latach 1962-1965 wchodzi w skład prezydium.
W 1962 r. otrzymuje doktorat honoris causa, nadany przez Akademię Rolniczą we Wrocławiu. Jego imieniem nazwano główną aulę w gmachu Wydziału Melioracji Wodnych, a wewnątrz tej auli umieszczono popiersie Profesora.
30 września 1960 r. przeszedł na zasłużoną emeryturę, ale naukowo pracował
aż do śmierci. Zmarł 30 maja 1970 r. we Wrocławiu, gdzie został pochowany. Z żoną Izabelą Osmołowską miał syn Stanisław, który także studiował hydrometeorologię na Akademii Rolniczej we Wrocławiu.
Jako wybitny uczony wykształcił wiele pokoleń kadr melioracyjnych i pracowników nauki. Jego entuzjazm w pracy, pogodne usposobieniem a także szczególna umiejętność życzliwego i serdecznego kontaktu z ludźmi, zjednywały mu wielki szacunek i uznanie. Uczniami Stanisława Baca byli; F. Białkiewicz, D. Dejas, J. Jaworski, A. Kosturkiewicz, K. Matul, M. Rojek, J. Szymański, S. Ziemecki. Opublikował ponad 130 publikacji. Był promotorem ponad 30 doktoratów, opiekował się kilkoma przewodami habilitacyjnymi.
Był też aktywnym przewodniczącym Rady Naukowej Karkonoskiego Parku Narodowego, Sekcji Komitetu Zagospodarowania Ziem Górskich PAN. Oraz aktywnym członkiem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego. Interesował się także: Ludoznastwem i oświatą ludową. Stanisław Bac posiadał także uzdolnienia malarskie. Zachowała się jego akwarela z 1901 roku, która przedstawia widok cukrowni "Szreniawa" koło Proszowic.
Wydał trzy książki: Osiedla na torfowiskach - 1930, Leśne melioracje wodne (1962), Podstawy leśnych melioracji wodnych (1969).
Za swoją działalność patriotyczną, naukową, dydaktyczno-wychowawczą otrzymał wiele nagród, wyróżnień, orderów i odznaczeń, w tym m. in.: Krzyż Walecznych (1921), Złoty Krzyż Zasługi (1929 i 1938), Medal Niepodległości (1933), Nagrodę Państwową III° w dziale nauki za dotychczasowy dorobek w dziedzinie hydrologii i torfoznawstwa (1951), Krzyż Kawalerski (1954), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1957), Odznaką XV-lecia Wyzwolenia Dolnego Śląska (1960), Order Sztandaru Pracy I klasy (1962), Medal Komisji Edukacji Narodowej, i wiele innych.
 |
małżeństwo Baców, prof. Stanisław i hrabina Izabela Osmołowska
(fot. zbiory M.Szwaji) |
opracowanie: Marcin Szwaja, Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Jan Trzynadlowski; Uczeni Wrocławscy (1945-1979); Wrocław 1980
- Śladami ludzi ziemi olkuskiej; [w:] Powiatowy Biuletyn Informacyjny
- Andrzej Śródka; Uczeni Polscy XIX-XX stulecie, tom I A-G; Warszawa 1994
- Cukrownia Szreniawa rodu Łubieńskich; Biblioteka Publiczna im. Mikołaja Reya w Kazimierzy Wielkiej
- Józef Kołodziej; Wspomnienie o profesorze dr Hab. Dr H.c. inż. Stanisławie Bacu; [online] itp.edu.pl
- Stanisław Pałys; 60 lat badań erozyjnych w Katedrze Melioracji i Budownictwa Rolniczego Akademii Rolniczej w Lublinie; [w:] Acta Agrophysica, 2005, 5(1)
- Zespół Szkół Nr 1 im. Stanisława Staszica w Olkuszu; Mistrz i uczeń. Stanisław Bac - wychowawca młodzieży. Wspaniały organizator i niestrudzony działacz; Olkusz 2013
- pl.wikipedia.org
- encyklopedia.pwn.pl
- aqua.up.wroc.pl
- glos.upwr.edu.pl
- przeglad.olkuski.pl
- okruchyhistorii.blogspot.com
|
