Porucznik AK, biskup...

facebook

Dzisiaj jest sobota, 23 listopada 2024 r. (328 dzień roku) ; imieniny: Adeli, Felicyty, Klemensa

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

Redakcja

tv.24ikp.pl

działy autorskie

ludzie ZP

miejsca, obiekty itp.

felietony, opracowania

ludzie Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944

"katyńczycy"

serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / ludzie ZP / stąd pochodzili / Porucznik AK, biskup...

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Porucznik AK, biskup...
Jan Gurda ps. Polonia
(ur.: 24.03.1920 - zm.:16.01.1993)

biogram

Jan Gurda biskup
(fot. Kieleckie Studia Teologiczne...)

Proszowice, 1-07-2019

Podporucznik Jan Gurda ps. Polonia, żołnierz Armii Krajowej, biskup pomocniczy diecezji kieleckiej, kanonik kapituły katedralnej, doktor teologii, profesor Seminarium, duszpasterz rolników. Urodził się 24 marca 1920 r. w Książnicach Wielkich. Był piątym dzieckiem Jana i Katarzyny (z domu Pazur). W czwartym dniu został ochrzczony w parafialnym kościele. W wieku sześciu lat zaczął naukę w Ochronce zorganizowanej przez miejscowego proboszcza, a po roku rozpoczął naukę w Szkole Powszechnej. Do siódmej klasy uczęszczał już do Koszyc (znajdujących się trzy kilometry od domu).

     Rodzice, mimo że posiadali średnie gospodarstwo (ojciec dorabiał, przewożąc końmi towary do Krakowa), dbali jednak o naukę dzieci, które musiały godzić obowiązki szkolne z domowymi. Janka i pozostałe dzieci nierzadko można było spotkać przy pracach polowych. Oboje rodzice byli bardzo religijni, wiara w życiu rodziny nierozerwalnie łączyła się z codziennością (pracą, nauką). Mama codziennie rano odmawiała "Godzinki", codzienne pacierze, niedzielna msza święta i inne ważne uroczystości kościelne (Nieszpory, Gorzkie Żale, Droga Krzyżowa, nabożeństwa maryjne itp.) były obowiązkami całej rodziny. Jan i jego brat Józef służyli przy ołtarzu od IV klasy, nic więc dziwnego, że przy takim wychowaniu zostali oni w dorosłym życiu kapłanami.

     Po zdaniu egzaminu wstępnego we wrześniu 1935 r. Janek rozpoczął naukę w II Państwowego Gimnazjum w Tarnowie (chodził już tam jego starszy brat Józef). Obaj mieszkali skromnie na stancji, pomimo tych warunków byli uczniami osiągającymi bardzo dobre wyniki w nauce. W czerwcu 1938 roku Jan ukończył gimnazjum i uzyskał małą maturę, we wrześniu został uczniem I klasy Państwowego LO im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, skończył ją z bardzo dobrymi wynikami jeszcze przed wybuchem wojny, dalszą naukę kontynuował na tajnych kompletach - tak ukończył liceum, zdając egzamin dojrzałości.

     Na początku niemieckiej okupacji, aby uniknąć wywózki na roboty do Niemiec, Jan pracował przy układaniu torów kolejowych, jednak ze względu na stan zdrowia zrezygnował. Pod koniec 1941 roku został zaprzysiężony do Związku Walki Zbrojnej (późniejszej Armii Krajowej) przez dowódcę placówki w Książnicach Wielkich, plutonowego Stanisława Sochę ps. Lawina. Przyjął pseudonim "Polonia". Bezpośrednim jego dowódcą był porucznik Stanisław Padło. Przygotowanie "wojskowe" zdobył na przysposobieniu obronnym w gimnazjum w Tarnowie i obozie szkoleniowym dla maturzystów koło Nowego Sącza. Przez dowództwo został odkomenderowany do administracji konspiracyjnej.

biskup kielecki Jan Jaroszewicz uczestniczy we mszy św. celebrowanej przy ołtarzu polowym z okazji jubileuszu 800-lecia bazyliki katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach, 26 września 1971, w głębi ks. kanonik Jan Gurda
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

     Komórka ta zajmowała się organizowaniem opieki nad ukrywającymi się przed Niemcami i przesiedlonymi z tzw. Generalnej Guberni, dostarczaniem im sfałszowanych dokumentów, szukaniem pracy, mieszkań i wyżywienia. Organizowała także komplety tajnego nauczania na różnych poziomach edukacyjnych.

     "Polonia" na terenie inspektoratu "Maria" brał udział w odbiorze zrzutów (m.in. przy zrzutach broni w Rachwałowicach w czerwcu 1943 r.) w innych akcjach zbrojnych brał udział rzadko, absorbowała go inna działalność konspiracyjna. Zajmował się wówczas transportem zrzuconej broni dla potrzeb Inspektoratu, organizował w tym celu furmanki wśród miejscowych gospodarzy. Uczęszczał na kurs podchorążówki zorganizowany przez dowódcę IV batalionu 120 pp 106 DP AK ppor. Stanisława Padłę ps. Niebora z Wroczkowa. Prowadził także tajne nauczanie dla młodzieży na poziomie szkoły średniej, uczył łaciny, języka niemieckiego, geografii i przyrody.

     Za działalność konspiracyjną został on odznaczony: Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej i Medalem Wojska po raz pierwszy, drugi i trzeci. Został także zweryfikowany przez dowódcę 106 Dywizji Piechoty AK gen. Bolesława Nieczuja-Ostrowskiego do stopnia podporucznika.

     Mając 24 lata (znając nieźle język niemiecki), po śmierci sołtysa Książnic Wielkich przejął społecznie jego obowiązki. Starał się o zapewnienie bezpieczeństwa ludności, współpracując z komendantem policji granatowej w Koszycach ratował mieszkańców niejeden raz, przestrzegając ich przed obławą i wywozami na roboty przymusowe do Rzeszy, bronił ludność przed przymusowymi kontyngentami.

     We wrześniu 1944 r. Jan Gurda rozpoczął studia w Seminarium Duchownym w Kielcach, został zapisany od razu na drugi rok. Opinia o Janie z Gimnazjum w Tarnowie była bardzo dobra, stąd taka decyzja profesora ks. dr Józefa Łapota, uznał on, że student sobie poradzi z podwójną sesją i nadrobi materiał. Nie zawiódł się, wszystkie egzaminy Jan zdał w terminie. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk bp. Czesława Kaczmarka w 1949 r., został wikariuszem w parafii w Mstyczowie, gdzie uczył religii uczniów trzech szkół. Dojeżdżał stąd do Krakowa na dalsze studia teologiczne (1 czerwca 1950 r. uzyskał stopień magistra teologii na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego). Później posługiwał w parafii w Wolbromiu - tutaj pracował jako prefekt gimnazjum w Wolbromiu nauczał także katechezy w SP Męskiej w Wolbromiu i Łobzowie.

     Od okresu studiów doktoranckich ks. Jan był pod stałą "opieką" Urzędu Bezpieczeństwa, "odwiedzany" przez funkcjonariuszy, których wizyty przedłużały się często do rana. Poddawany był naciskom i wyczerpującym przesłuchaniom.

[...] Po zdobyciu dyplomu magistra teologii rozpoczął studia doktoranckie z teologii moralnej na Wydziale Teologii KUL. Po obronie doktoratu został mianowany profesorem WSD w Kielcach i wikariuszem parafii katedralnej. Ks. dr Jan Gurda prowadził wykłady z etyki i socjologii. Funkcję tę łączył z pracą kurialną, w 1956 r. został mianowany przewodniczącym Wydziału Duszpasterstwa Ogólnego [...] Koordynował także przygotowywanie i dostarczanie do parafii na czas wszelkich materiałów duszpasterskich. Miało to niebagatelne znaczenie w czasie Wielkiej Nowenny z okazji Tysiąclecia Chrztu Polski, potem w czasie uroczystości nawiedzenia Kopii Obrazu Matki Bożej Częstochowskiej w diecezji (trwała od 10 czerwca 1973 do 2 czerwca 1974). Cenzura szalała, drogą pocztową przesyłki ginęły bądź celowo trafiały do parafii z opóźnieniem, jednak dzięki wysiłkom bp. Jana Gurdy materiały docierały na czas do parafii innymi kanałami. Sam bp Jan wielokrotnie nawiedził 110 parafii, gdzie gościła Matka Boża w cudownym wizerunku, głosił Słowo Boże, nauczał [...].

ks. kanonik Jan Gurda (klęczy) otrzymuje z rąk biskupa lubelskiego Piotra Kałwy (stoi) insygnia biskupie: mitrę i pastorał w bazylice katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach 13 lutego 1972
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

nowy biskup pomocniczy kielecki Jan Gurda po konsekracji w bazylice katedralnej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach 13 lutego 1972, w głębi biskup lubelski Piotr Kałwa (z lewej), biskup kielecki Jan Jaroszewicz (w środku) i biskup tarnowski Jerzy Ablewicz (z prawej)
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

Oto idę, aby pełnić wolę Twoją, takie biskupie zawołanie prowadziło Jana Gurdę przez dalszą drogę kapłaństwa po mianowaniu go na stanowisko biskupa pomocniczego diecezji kieleckiej w dniu 7 stycznia 1972 r. przez papieża Pawła VI. Konsekrowany został w Kielcach 13 lutego 1972 r., przez biskupa Jana Jaroszewicza w asyście biskupa Piotra Kałwy i biskupa Jerzego Ablewicza. [...] Nowy biskup pomocniczy objął pieczę nad Wydziałem Duszpasterstwa i ds. Zakonnych. W 1981 r. został wikariuszem generalnym kierującym Referatami Dobroczynności, Poradnictwa Rodzinnego, Trzeźwości, Sanktuariów Maryjnych, Pracowników Kościelnych. Po śmierci bp. Jana Jaroszewicza przez dwa lata sprawował posługę w diecezji jako wikariusz kapitulny, do chwili wyboru bp. Stanisława Szymeckiego w 1982 r. Bp Gurda bardzo żywo zaangażował się w peregrynację Krzyża, która rozpoczęła się z inspiracji bp. Stanisława Szymeckiego 14 września 1985 r. [...] Bp Gurda osobiście zaplanował peregrynację Krzyża po parafiach. Był również odpowiedzialny za przygotowanie koronacji wizerunków Matki Bożej w diecezji: w Piotrkowicach, w Wiślicy, w Piekoszowie, w Smardzowicach, a także w Zielenicach, poprzez przygotowanie odpowiednich programów duszpasterskich dla wiernych w diecezji. Podobnie było podczas pielgrzymek papieskich do Ojczyzny, kiedy dbał, by wierni byli przygotowani duchowo do tych wydarzeń [...].

biskup pomocniczy kielecki Jan Gurda wśród wiernych zebranych przed bazyliką katedralną Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kielcach, 13 lutego 1972
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

[...] Przez 36 lat ks. dr Jan Gurda, od 1972 r. jako biskup sufragan, sprawował w Kurii kieleckiej obowiązki referenta Wydziału Duszpasterskiego, później Duszpasterstwa Ogólnego, za rządów trzech kolejnych biskupów ordynariuszy: Czesława Kaczmarka, Jana Jaroszewicza i Stanisława Szymeckiego [...].

Po zdelegalizowaniu w stanie wojennym NSZZ Solidarność Rolników Indywidualnych, Konferencja Episkopatu Polski powołała Komisję do spraw Duszpasterstwa Rolników. Pierwszym przewodniczącym i organizatorem nowej instytucji został nasz krajan. W 1985 r. został mianowany przewodniczącym Komisji Episkopatu ds. Duszpasterstwa Rolników. Biskup dobrze znał pracę na roli, nawet będąc księdzem, razem z ks. Józefem, swoim bratem, pomagał już starszemu ojcu w polu, zawsze miał ogromny szacunek do ziemi. Opracował Statut Duszpasterstwa Rolników, każda diecezja powołała duszpasterstwa rolników, miały one zapoznawać rolników z nauką społeczną Kościoła, uczyć ich prawdziwej historii Polski i poszanowania tradycji. Jan Gurda organizował spotkania diecezjalne rolników, zainicjował Dożynki Polskich Rolników w Częstochowie.

biskupi uczestniczą w pontyfikalnej mszy świętej celebrowanej przez Ojca Świętego Jana Pawła II na wałach jasnogórskich, 4 czerwca 1979, w drugim rzędzie obok paulina biskup pomocniczy przemyski Tadeusz Błaszkiewicz i biskup pomocniczy kielecki Jan Gurda
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

koncelebransi podczas koncelebrowanej mszy świętej sprawowanej pod przewodnictwem Ojca Świętego Jana Pawła II dla wiernych z Dolnego Śląska i Śląska Opolskiego na wałach jasnogórskich, 5 czerwca 1979, drugi z prawej biskup pomocniczy przemyski Tadeusz Błaszkiewicz, drugi z lewej w drugim rzędzie biskup pomocniczy kielecki Jan Gurda, trzeci - biskup pomocniczy częstochowski Franciszek Musiel
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

[...] Te zadania Księdza Biskupa przeplatała codzienna pasterska posługa - udzielanie sakramentu bierzmowania [...] jubileusze, peregrynacja, wizytacje. Przez ponad trzydzieści lat co dzień o 6.30 rano sprawował Mszę św. w Domu Pomocy Społecznej przy ul. Żeromskiego, w którym posługują siostry albertynki. Wspierał podopiecznych tego domu i innych potrzebujących, okazując im swoje serce i życzliwość. Po południu odwiedzał starszych kapłanów w Domu Księży Emerytów. Lubił wypoczywać nad morzem, świetnie pływał [...].

Dożynki na Jasnej Górze w 1983 roku, biskupi podczas rozmowy z osobami w strojach ludowych
(fot. portal.muzeumjp2.pl / Ryszard Rzepecki)

Bp. Jan Gurd - "Polonia" zmarł 16 stycznia 1993 r. po ciężkiej chorobie. 21 stycznia w katedrze kieleckiej żegnało go kilkunastu biskupów, kilkuset kapłanów i licznie zebrani wierni oraz przedstawiciele środowisk kombatanckich - 106 DP AK i Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej. W imieniu kolegów z okresu konspiracji przemawiał "Rola" - żołnierz IV batalionu 120 pułku piechoty 106 DP AK. Zgodnie z wolą zmarłego jego ciało spoczęło na Cmentarzu Starym w Grobowcu Biskupów Pomocniczych.

23 czerwca 1994 r. w kościele parafialnym odsłonięto pamiątkową tablicę, [...] która kolejnym pokoleniom będzie przypominała o wielkim Rodaku. Śp. bp Edward Materski, powiedział wówczas, że "Jego posługiwanie kapłańskie i biskupie było na wzór św. Jana Chrzciciela, prostowaniem dróg dla Boga do ludzkich serc i prostowaniem dróg człowieka, by mógł on zbliżyć się do Boga" [...].

opracowanie: Andrzej Solarz