Pilot-akrobata który zadziwił cały świat
Adam Haber-Włyński
(ur.: 1883 - zm.: 21.07.1921)
biogram
 |
Adam Haber-Włyński, instruktor pilotażu w Wyższej Szkole Lotników w Ławicy (1919-1920 r.)
(fot. pl.wikipedia.org) |
 |
Adam Haber-Włyński
(fot. pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 10-03-2021
[...] Nazwisko urodzonego w pod kazimierskiej wsi Hołdowiec - Adama Haber-Włyńskiego na trwale zostało zapisane złotymi zgłoskami na kartkach dziejów lotnictwa polskiego, europejskiego, a nawet światowego. W początkach XX stulecia imię tego syna ziemi kazimierskiej było a ustach wszystkich pasjonatów rodzącego się sportu lotniczego w Europie.
Jego niesłychane wyczyny podniebne opisywane były w prasie Europy i Ameryki, zaś jego ówczesna popularność w skali międzynarodowej wielokroć przewyższała rozgłos dzisiejszych gwiazd filmu i estrady. Tak wyjątkowej postaci należy się pamięć ze strony mieszkańców ziemi kazimierskiej, a zwłaszcza ze strony władz samorządowych miasta i powiatu, które winny poczuć się w obowiązku i ufundować z naszych podatków właściwą dla zasług tego pilota tablicę pamiątkową, z treści której młodzież powinna uczyć się historii swego regionu. A turyści dowiadywać się o bogatej przeszłości, naszej małej ojczyzny [...]. - cytat ze wstępu publikacji "Adam Haber-Włyński"-Nowa Niedzica, Kazimierza Wielka 2008 r.
Adam Haber-Włyński urodził się w 1883 roku, w Hołdowcu za Kazimierzą Wielką. Od wczesnej młodości pasjonował się sportem, a szczególnie dyscyplinami okraszonymi dużym ryzykiem. Pierwszy raz z lotnictwem zetknął się w wieku 27 lat, będąc we Francji. Tam odbył profesjonalne szkolenie lotnicze.
Wiosną 1910 r., zaczął pierwszą naukę pilotażu na samolocie jednomiejscowym w szkole Bleriota w Pau, pod kierunkiem inżyniera Leblanc'a. Potem latał już na sprzęcie dwumiejscowym w szkole Farmana w Mourmelon, gdzie w lecie tegoż roku, otrzymał dyplom pilota. Ten aeroklub francuski, w początkach XX wieku, był jedyną instytucją na świecie, który posiadał uprawnienia do wydawania licencji pilota. Jednocześnie, zauroczony tą pasją startuje w konkursach lotniczych, mityngach i pokazach, zdobywając szacunek, uznanie i kształtując swoją markę.
 |
| (fot. wilnoteka.lt) |
 |
Adam Haber-Włyński
(fot. niebieskaeskadra.pl) |
Od Polski po Rosję występował w publicznych pokazach, w takich miastach jak: Wilno, Moskwa, Kijów. Już w Petersburgu, w dniach 17-23 maja 1911 r., spośród 7 pilotów zajmuje 1 miejsce i zgarnia pulę w wysokości 1075 rubli. Sześć dni później, w Moskwie zajmuje 3 miejsce w konkursie wysokości lotu (333 metrów) z nagrodą-500 rubli. Oraz 3 miejsce w konkursie na długotrwałość lotu - 269 rubli.
W mroźnej stolicy przebywał stale i pracował jako pilot oblatywacz fabryki samolotów Dux, w której budowano na licencji francuskiej Farman i Nieuport. Był także instruktorem i szefem pilotów w szkole lotniczej tamtejszego aeroklubu - Moskiewskiego Towarzystwa Żeglugi Powietrznej, mającego swą siedzibę na lotnisku Chodynka (Pola Chodyńskie). Jako as pilotażu i akrobacji lotniczej, w samej Moskwie wyszkolił 300 pilotów. Latał najczęściej na samolocie Nieuport, a jego popisowymi figurami akrobacji były: korkociąg płaski, beczki, opadanie liściem, ślizg na skrzydło i pętle. Zdobył wiele nagród i odznaczeń.
Tak 27 sierpnia 1912 r., uzyskał II nagrodę w wysokości 15 000 rubli. Tym razem jego samolot był marki Dux (licencja Farman) z silnikiem Gnome o mocy 70 KM (51,5 kW).
Jako jedyny ukończył przelot na trasie Moskwa-Sierpuchow-Moskwa 21 maja 1913 r. Latał także na samolotach wojskowych. Testował takie maszyny jak:Ju.A.Meller nr 1, pierwszy zbudowany w Rosji ze śmigłem pchającym. W tym roku, na samolocie Nieuport, osiągnął dwa rosyjskie rekordy wysokości lotu: 2 800 i 3 100 m.
Tak pisało o jego dokonaniach państwowe czasopismo lotnicze- Wozduchoplawatiel nr 6 z 1914 r: Haber-Włyński jako pierwszy pilot prywatny wykonał w Rosji martwą pętlę. Tę małą znaną wówczas figurę pilot demonstrował na pokazach w Moskwie, Petersburgu, Kijowie i innych miastach Rosji. W kwietniu 1914 r., w Kijowie, wykonał w jednym locie 16 martwych pętli, co uznano za rekord wszechrosyjski. Wielki książę Aleksander Michajłowicz odznaczył go srebrną odznaką- za zasługi w rozwoju lotnictwa rosyjskiego. 8 maja 1914 r., o 7-ej wieczorem, w czasie oblatywania nowego samolotu Dux, nastąpiła katastrofa. Haber-Włyński doznał ciężkich obrażeń, a lecący z nim mechanik A.Muchin zmarł.
Takich wypadków na koncie hołdowskiego pioniera było wiele. Jednak te zdarzenia nie osłabiały jego odwagi, a tylko dodawały mu adrenaliny. Już w lipcu wyjechał do Francji, gdzie latał w szkole wyższego pilotażu w Villa Coubley koło Paryża, prowadzonej przez słynnego pilota Rolanda Garrosa. Za swoje, wzorowe umiejętności i talent zyskał przydomek "Le diable". Należał do "Les Vicilles tiges" (Stare korzenie) - zespołu pilotów dyplomowanych, którzy mimo różnych narodowości podtrzymywali więzi przyjaźni i krzewili tradycje lotnicze.
Przed wybuchem I wojny światowej, powrócił do Rosji. Jako instruktor w moskiewskiej szkole lotniczej szkolił wielu uczniów. Oblatał około 500 samolotów, wylatał blisko 10 000 godzin. Podczas jednego z wypadków w powietrzu, doznał złamania nogi, która źle się zrosła i pozostała krótsza. Swój kunszt lotniczy prezentował podczas rewolucji październikowej samemu Leninowi, znając go też osobiście.
 |
Adam Haber-Włyński, instruktor pilotażu w Wyższej Szkole Lotników w Ławicy (1919-1920 r.)
(fot. madeinswietokrzyskie.pl) |
Wiosną 1919 roku, Adam Haber-Włyński wraca do Polski. W ojczyźnie pracuje jako cywilny szef pilotów-instruktorów w Szkole Lotniczej w Ławicy koło Poznania. Potem przekształcona na Wyższą Szkołę Pilotów w Ławicy. Pod jego kierownictwem przeszkolono 164 pilotów.
Na początku 1921 r., został zaangażowany na stanowisko głównego pilota oblatywacza w Wytwórni Samolotów E.Plage i T.Laśkiewicza w Lublinie. Ona to produkowała na licencji włoskiej, samoloty myśliwskie typu Ansaldo A - 1 Balilla, określane jako "latające trumny". Na tej właśnie maszynie, 21 lipca 1921 r. zakończyła się jego lotnicza przygoda i życie. W trakcie wykonywania akrobacji, maszyna zapaliła się a pilot stracił równowagę i runął na ziemię. Trochę inną wersję wypadku przedstawia czasopismo "Lot" z 1921 październik-listopad w artykule"Śmierć Habera-Włyńskiego": [...] dokonał szeregu akrobacji przekraczających zuchwałością dotychczasowe czyny Włyńskiego, Loopingi, korkociągi i beczki były dokonywane bez przerwy na wysokości zaledwie 50 metrów, ślizg boczny ("glisada") z pełnym motorem zakończył się rozbiciem płatowca i śmiercią pilota [...].
 |
szczątki aeroplanu "Balilla", który rozbił się 21 lipca 1921 r., w katastrofie zginął oblatywacz - pionier lotnictwa polskiego - Adam Haber-Włyński, instruktor z Wyższej Szkoły Pilotów w Poznaniu; reprodukcja z Tygodnika Ilustrowanego
(fot. bc.wbp.lublin.pl) |
Pochowano go na starym-Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 83, rząd 4).
Adam Haber-Włyński był żonaty z Eugenią Teodozją Jabłońską (vel Knittel) - (1879-1946).
opracowanie: Marcin Szwaja
 |
| (fot. cmentarze.um.warszawa.pl) |
 |
grób Adama Haber-Włyńskiego
(fot. niebieskaeskadra.pl) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Jerzy R. Konieczny, Tadeusz Malinowski; Mała encyklopedia lotników polskich
- Stanisław M. Przybyszewski; Adam Haber-Włyński 1883-1921; Nowa Niedzica; Kazimierza Wielka 2008
- madeinswietokrzyskie.pl
- pl.wikipedia.org
- wilnoteka.lt
- niebieskaeskadra.pl
- bc.wbp.lublin.pl
- jbc.bj.uj.edu.pl
- cmentarze.um.warszawa.pl
|
