Chociaż masz, Morstinie, młyn, ale pieniędzy nie masz
Ludwik Hieronim Morstin
(ur.: 12.12.1886 - zm.: 12.05.1966)
twórczość LHM
 |
| Zjazd poetów w Pławowicach, czerwiec 1928 r. Na schodach dworu Morstinów siedzą: górny rząd (od lewej): Zofia Starowieyska - Morstinowa, Antoni Słonimski, Maria Morstin - Górska, Maria Pawlikowska - Jasnorzewska, Janina Morstinowa, Jarosław Iwaszkiewicz. W rzędzie dolnym (od lewej): Józef Wittlin, Leopold Staff, Jan Lechom, Ludwig Hieronim Morstin, Emil Zegadłowicz, Julia Tuwim. |
11-07-2006
Już w szkole średniej Morstin dokonał bardzo poprawnego przekładu od Horacego. Oda. to utwór .wierszowany, chwalący jakąś. osobę lub wydarzenie. Są to perełki prawdziwej poezji. Nie sposób przedstawić. całą Jego twórczość, pragnę przybliżyć ważniejsze dzieła, które budowały sławę Morstina, inne tylko wspomnę. W 1912 roku Morstin wydał sztukę teatralną pt. "Lilie". Treścią nawiązywała ona do ballady Mickiewicza pt. "Lilie" - zbrodnia to niesłychana, Pani Zabija Pana.
W 1920 roku Morstin wydał książkę pod tytułem "Misterium Galilei". Było to poetyckie opracowanie Ewangelii. Morstin często opatrywał swe dzieła przedmową, w której wyrażał cel i otwierał głębię swej duszy. Nie kierował do czytelnika komentarzy. Przemyśleć powinien czytelnik.
W 1925 roku wydał Morstin książkę pt. "W kraju Latynów". 3 lata spędził w Rzymie jako attache wojskowy. Z pasją przemierzał najbardziej odległe zakątki Italii. Morstin hołdował nieśmiertelnemu powiedzeniu Goethego: "Wer den Dichter will verstenen, muss in Dichters Lande gehen": (kto chce zrozumieć poetę winien udać się do jego kraju). Starał się dotrzeć tam, gdzie żył Horacy, Wergiliusz i inni wielcy poeci. Morstina cechowała gorąca miłość do piękna zaklętego w antyku.
W 1928 roku ukazała się powieść pod tytułem "Kłos Panny". Przerobiona została również do wystawienia na scenę. Prowadząc obserwacje, Kopernik odkrył w pobliżu mlecznej poświaty wielką gwiazdę w konstelacji Panny. Była to Alfa Virginis Spica = po -łacinie spica - spicae - kłos - stąd nazwa tej gwiazdy brzmi - Kłos Panny. Odkrycie tej gwiazdy pozwoliło Kopernikowi dokonanie obliczeń prowadzących do odkrycia obrotów ciał niebieskich. Niemcy hitlerowskie uznawały tę książkę za bardzo niebezpieczną i była na indeksie.
W 1934 roku w Krakowie wystawiono w Teatrze Słowackiego komedię Morstina pl. "Rzeczpospolita Poetów". Mottem do tej komedii były słowa w Rzeczypospolitej - Platona: "dopóki filozofowie nie będą królami, albo ci, których dziś nazywamy królami i władcami nie zaczną na serio i poważnie filozofować, dopóki polityka i filozofia nie pójdą ręka w rękę Źdopóty nie znajdzie się środka, któryby uleczył państw błędy i ludzkości całej niedolę". Słusznie powiedział jeden z filozofów, że ?głupotę rządzących ponoszą poddani". Jakże i dziś aktualna to jest sprawa. Sztukę wystawiono w najlepszej obsadzie aktorskiej.
W 1939 roku wystawiono komedię p.t. Obrona Ksantypy Przeszła ona przez sceny polskie, grano ją w NRD, w 1960 r. wystawiono w Lucernie w Szwajcarii. Zaproszono na premierę autora. Zgotowano mu owację zaś, Morstin wygłosił przemówienie w języku niemieckim, francuskim, łacińskim i greckim. Pierwszy Jan Lechoń docenił wartość tej najsłynniejszej z komedii Morstina. Czym sobie to uznanie zdobyła komediowa apologia Sokratesowej małżonki? 24 wieki pracowały na to, aby małżonkę Sokratesa przedstawić jako kobietę złą, przewrotną sekutnicę. Wielkiego trzeba było kunsztu, aby to wyobrażenie odwrócić. Urocza, ponętna, dzielna, pełna poświęceń kobieta walczy o swoje prawo do miłości. . Filozof przeciwstawia temu uczuciu argumenty zdrowego rozsądku i wyrozumiałości.
Mniej więcej połowa twórczości Morstina przypada na okres powojenny. Reminiscencją do 12 letniego pobytu w Zakopanem była sztuka p.t. "Kopciuszek". Hruby gazda miał 3 córki i dużo dutków. Postanowił, że jego córki muszą być wykształcone. Dwie starsze uzyskały wykształcenie, zaś na wykształcenie najmłodszej zabrakło pieniędzy, była ona jednak najbardziej obrotna. Sztuka p.t. "Polacy nie gęsi" - to opowieść o Mikołaju Reju jako obrońcy uciśnionego ludu wiejskiego i wielbicielu mowy polskiej. Innego rodzaju był dramat p.t. "Rycerze Antychrysta". Punktem wyjścia jest epizod z dziejów Kościoła pod nazwą "schizmy Anakleta". Kardynał Pierleone, Rzymianin żydowskiego pochodzenia, zostaje wybrany antypapieżem jako Anaklet II. Konsekwencją i miłością zwyciężył Anakleta cysters Bernard z Clairvaux. O książce p.t. "Spotkania z ludźmi" słusznie powiedziano, że to nie są spotkania z wielkimi ludźmi lecz z aniołami. Książka p.t. "O ludziach i zdarzeniach" przybliża postać samego Morstina. Po śmierci żony Morstin czuł się bardzo osamotniony i napisał testament.
Brzmiał on tak:
Warszawa 23 kwietnia 1965 roku
Moja ostatnia wola...
Zdrów na ciele i umyśle wyrażam moją ostatnią wolę ...
Chcę być pochowany pogrzebem katolickim, z księdzem, który mnie do grobu odprowadzi. Zawsze wierzyłem w Boga. Ale Bóg był dla mnie miłosierdziem, dobrocią i miłością. Dlatego spokojnie myślę o śmierci, która mnie połączy z moją ukochaną Niną, do której tęsknię ogromnie. Pan Bóg spełni to moje najgorętsze życzenie, bo skoro jest dobrocią, czemu by tego nie zrobił, o co go proszę.
Oprócz Niny kochałem najwięcej na świecie mój Naród. Błagam tych co nim rządzą, by dbali o jego kulturę, tradycję i sztukę - nie tylko o bogactwo materialne. Niech pamiętają, że Narodowi więcej niźli chleba potrzeba tych rzeczy.
Żegnam moją rodzinę, którą kocham, moich przyjaciół. Wszyscy byli dla mnie tacy dobrzy, sam nie wiem, czemu byli tacy dobrzy.
Bóg im zapłać. Pochowany chcę być w grobie obok mojej żony na cmentarzu Powązkowskim.
Dnia 12 maja 1966 roku o godz. 7 rano serce wielkiego Humanisty przestało bić. U trumny na pogrzebie, zebrało się znaczne grono przyjaciół. W całym kraju i w świecie pozostawił poeta jasne o sobie wspomnienie.
Nad trumną przemówił Jarosław Iwaszkiewicz tymi słowy: I oto znowu łódź z czarnym żaglem odpływa w nieznane, unosząc na swym pokładzie jednego z nas. Ktoś, kto tak silnymi węzłami był związany z krajem, z jego dziełami, z jego tradycjami, z jego życiem najistotniejszym.
Ludwik Hieronim Morstin był wybitnym pisarzem, płodnym twórcą, autorem wielu dramatów i esejów, był zapalonym obrońcą postaci niewieścich: Penelopy, Ksantypy, Kleopatry, Królowej Jadwigi. Nazwisko swoje, które tak często i tak pięknie błyszczało na kartach historii naszej literatury, opromienił nowym, nowoczesnym blaskiem: bo nawiązując do dawnych tradycji, tkwił w naszym życiu codziennym, w pracach naszych pism, teatrów i związków literackich. Przeszedł pełen szlachetności razem za swą niezapomnianą małżonką przez noc wojny i okupacji, o czym pamięta wielu jego przyjaciół, znalazł swoje własne. miejsce po wojnie w odrodzonej Ojczyźnie. Był wartościowym elementem jej kultury.
Znaczenie postaci Ludwika Hieronima Morstina - i to od najwcześniejszej młodości, od czasów kiedy redagował pismo "Museion" - polegało na tym, że kładł on akcent na potrzebie spokoju, równowagi, klasycyzmu. W pierwszych latach naszego stulecia może nie zdawano sobie należytej sprawy z tych poczynań. Ale z perspektywy dnia dzisiejszego widzimy, jak ważne było podtrzymywanie przez Morstina w redakcji swej i w swej całej twórczości tego, co nazywamy nurtem klasycznym. On, tłumacz Horacego i autor książki "W kraju Latynów", przekazał w naszej klasycystycznej sztafecie pałeczkę swym młodym kolegom. Dopiero dziś zaczynamy dostrzegać, jak jest to ważne - obrona i kontynuacja jednego z zasadniczych nurtów naszej literatury.
Ale Morstin był nie tylko spadkobiercą literackiej kultury Morsztynów, był przede wszystkim sobą, tym czarującym dystraktem, cudownym przyjacielem i niezwykłym gospodarzem. I wszyscy, którzy go dobrze znali, a nawet którzy go choć trochę znali, kochali go jako mądrego, dobrego, zacnego Ludwika.
Dobroć jego odbijała się na kartkach jego czarujących wspomnień; nie było w nich ani cienia goryczy czy złośliwości, i ktoś powiedział, że jego "Spotkania z ludźmi;; można nazwać spotkaniami z aniołami. Tak, widział tylko dobre strony we wszystkich spotkanych ludziach, we wszystkich kaprysach fortuny, których mu ona nie szczędziła.
Z wielkim żalem rozstajemy się z nim. Ale i z pewnością, że wspomnienie o nim zostanie na długo w sercach przyjaciół, a utwory jego będą radością dla przyszłych pokoleń.
Niech spoczywa w pokoju, strudzony pracowitym żywotem, niech mu te wysokie drzewa szumią staffowskim, morstinowskim szumem jak w ukochanych Pławowicach i niech ta ziemia przygarnie go do siebie jak umiłowana przezeń ziemia proszowska. Bo przecie Polska jest jedna. I wszyscy jej synowie znajdą w jej łonie pokój wieczny i wieczne trwanie.
Pochowany został zgodnie z ostatnią wolą na cmentarzu Powązkowskim. Nad grobem znajduje się bardzo skromny nagrobek składający się z pionowo umieszczonej tablicy o wymiarach ok. 80 x 100 cm (nawiązuje do rzymskich nagrobków typu cippus), na nim napis:
JANINA Z ŻÓŁTOWSKICH MORSTINOWA
Zm. 19 marca 1965
LUDWIK HIERONIM MORSTIN
1886 1966
literat
Zestawienie dzieł Ludwika Hieronima Morstina
Quintus Horatius Flaccus Carmina - tłumaczenie
Na racławickim błoniu - obraz sceniczny - 1906
Pieśni - liryki - 1907
Chwasty kwitnące na rodzajnem polu - poezje - 1907
Przed farą - poezja i poemat - 1910
Lilie - dramat - 1912
Życie artystyczne i umysłowe Krakowa i Paryża przed 25 laty - Museion - 1913
W greckim teatrze - Museion
Szlakiem legionów - dramat - 1913
Legenda o królu - dramat - 1916
Maryna - 1918
Raptus puellae - 1918
Misterium Galilei - 1920
Święty -misterium średniowiecza -1923
W kraju Latynów - 1925
W cichym dworze - 1925
Dar Wisły - 1927
Kłos panny - powieść - 1929
Radość i smutek - poezja - 1930
Rozgrzeszenie - powieść - 1930
Dzika pszczoła - 1932
Rzeczpospolita poetów - komedia - 1934
Panteja - 1937
Sofokles Antygona - tłumaczenie - 1938
Misterium nocy majowej - 1938
Obrona Ksantypy - 1939
Hymn na część oręża polskiego - widowisko - 1939
Misterium Płockie - rapsod rycerski w 6 obrazach -1939 (napisane na zamówienie Komitetu Organizacyjnego Obchodów 900 rocznicy urodzin Krzywoustego, mało znane poza samym Płockiem. Dramat wydrukowała lokalna drukarnia Braci Detrychów w nakładzie jedynie 50 egz. /numerowanych/. "Misterium..." przechowuje Biblioteka Towarzystwa Naukowego Płockiego im. Zielińskich).
Penelopa - 1945
Taniec księżniczki - komedia - 1947
Zakon krzyżowy - 1948
Polacy nie gęsi - komedia - 1952
Torquato Tasso - tłumaczenie - 1953
Owcze źródło - tłumaczenie - 1953
Buntownica - 1954
Alkad z Zalamei - tłumaczenie - 1954
Król Edyp i Edyp w Kolonie - tłumaczenie - 1956
Przygoda florencka - komedia - 1957
Spotkania z ludźmi - wspomnienia - 1957
Rycerze Antychrysta - 1957
Przędziwo Arachny - opowieści greckie - 1958
Dziwy kultury antycznej - eseje - 1959
Kopciuszek
Kleopatra - 1960
Moje przygody teatralne - wspomnienia - 1960
Jaskółka komedia - 1961
Opowieści o ludziach i zdarzeniach - wspomnienia - 1964
Dramaty Polskie - 1967
Burmistrz z Wieliczki
Wybrańcy pod Wiedniem
Trudna miłość
W słońcu
Z niejednej szuflady - wspomnienia - 1967
opracowanie: Andrzej Solarz
|
