Paweł z Przemankowa [Przemykowa], mity i fakty
Paweł z Przemankowa
(ur.: ??? - zm.: 29.11.1292)

---

wstęp

Paweł z Przemankowa fragment rysunku Jana Matejki (fot.Kłosy czasopismo ilustrowane tygodniowe)

21-08-2009

Paweł z Przemankowa, mity i fakty
- wstęp -

ycie biskupa Pawła z Przemankowa, (teraz z Przemykowa) budziło i budzi wiele kontrowersji. U dawniejszych historyków, Kroniki Długosza, Rocznik Traski, Katalog biskupów, prałatów i kanoników krakowskich ... biskup nie miał wysokich notowań. Uchodził za zdrajcę Narodu układającego się z ówczesnymi wrogami Ojczyzny, Jadźwingami, Litwinami, Prusami i Kumanami, wewnętrznego wichrzyciela będącego inicjatorem buntów rycerstwa przeciwko książętom krakowskim: w 1273 przeciwko Bolesławowi Wstydliwemu, w 1282(?) i 1285 przeciwko Leszkowi Czarnemu. Był też według nich człowiekiem, który nie przestrzega norm moralnych, zarzucali mu utrzymywanie "haremu" pełnego panien, urządzanie przyjęć suto zakrapianych alkoholem, na których dochodziło do gorszących scen. Według dawnych dziejopisarzy dopuścił się profanacji klasztoru w Skale, porywając z jego murów zakonnicę, zabił też na polowaniu człowieka itd. ...

Ostatnio jednak, na życie Pawła z Przemykowa zaczęto patrzeć pod innym kątem. Zaczyna być traktowany jak człowiek, który dążył do uniezależnienia władzy kościoła od władzy świeckiej, jako obrońca księżnej Kingi i klarysek ze Starego Sącza. Występował też jako arbiter w konfliktach na styku kościół - rycerstwo- książęta, np. pomiędzy Henrykiem IV Prawym a biskupem wrocławskim Tomaszem II. Paweł był też świadkiem i inicjatorem wielu nadań przywilejów dla klasztorów i kościołów. Był tez fundatorem paru kościołów między innymi w swoim rodzinnym Przemykowie. Wiele wydarzeń i cech charakteru jakie zarzucają biskupowi Pawłowi starzy kronikarze, obecnie przypisuje się biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie, który na tron biskupi w Krakowie wstąpił niespełna 3 lata po Pawle.

apewne jak uczy nas życie, prawda leży gdzieś pośrodku, nie był ani osobą świętą w przeciwieństwie do swoich poprzedników św. Stanisława i bł. Prandoty, ale też nie był do "dna" zepsuty jak chcą dawni kronikarze. Jego powołanie do stanu duchownego nie było bardzo żarliwe, a skłonności do świeckiego stylu życia były dominujące w jego życiu. Śluby kapłańskie złożył dopiero po tym jak został wybrany na biskupa krakowskiego.

herb Pawła z Przemankowa "Półkozic" (fot.wikipedia)

Tak różne podejście historyków do osoby Pawła z Przemankowa wynika na pewno z różnych źródeł jakimi się posługiwali. Nie ulega wątpliwości, że te same fakty z życia naszego rodaka są inaczej interpretowane, oraz wiązane są one z różnymi faktami tworząc całkowicie różny kontekst historyczny, bardzo prozaiczną różnicą są też tłumaczenia tych samych dokumentów.

oniżej opierając się głownie na książce z 1851 roku "Paweł z Przemankowa. Rys historyczny z drugiej połowy XIII wieku w Polsce z nieznanych po większej części lub mało znanych źródeł skreślony" napisanej przez Aleksandra Przeździeckiego, opisałem postać naszego sławnego krajana. Zaglądałem też do Kronik Długosza (w zasadzie do ich tłumaczeń), materiałów, które można znaleźć w internecie oraz do innych pozycji (wyszczególnione są one w zakładce "źródła"). Niektóre prace umieściłem na stronie aby czytelnik mógł też zapoznać się z innymi opisami postaci Pawła.

Może biskup Paweł był złym człowiekiem jak opisują w większości historycy z XIX wieku i wcześniejsi, może był taki dobry jak chcą tego obecni. Może był trochę taki, a trochę taki. Jednak postać tą, umieściłem w dziale Ludzie Ziemi Proszowickiej, ponieważ w swoich czasach był osobą znaczącą w skali kraju, z którym liczyli się książęta i hierarchowie kościelni. My jego rodacy możemy go potępiać lub hołubić, ale najpierw powinniśmy go poznać.