Paweł z Przemankowa [Przemykowa], mity i fakty
Paweł z Przemankowa
(ur.: ??? - zm.: 29.11.1292)
początki
 |
| bitwa pod Legnicą na miedziorycie Matthäusa Meriana Starszego z 1630 roku pod tytułem "Wielka klęska chrześcijan pobitych przez Tatarów" (fot. wikipedia) |
21-08-2009
 iskup krakowski w latach 1266-1292 określany jako Paweł z Przemankowa w źródłach występował także pod innymi nazwiskami. Ludwik Łętowski w "Katalogu biskupów, prałatów i kanoników krakowskich" pisał o nim Przemiankowski Paweł, Franciszek Piekosiński w "Rycerstwie polskim wieków średnich", nazywał go Pawłem Jazdowiczem Przemankowskim. Nie ulega wątpliwości, że jego herbem rodowym był Półkozic (Półkoza, Półkozia, Ośla głowa), należał do gałęzi Lubowlitów - Ogniwów.
O jego dzieciństwie i latach młodzieńczych niewiele wiadomo. Był on synem komesa Jazdona (Jaśka, Jacka) herbu Półkozic, który w Przemykowie na "Winnicy" wybudował zamek. W nim najprawdopodobniej przyszedł na świat Pawik. Tak nazywa młodego bohatera swojej historycznej powieści "Syn Jazdona", Józef Ignacy Kraszewski. Bujne i kontrowersyjne życie biskupa krakowskiego, stało się głównym tematem jego książki. Na jednego z głównych bohaterów wziął Pawła także Karol Bunsch w powieści "Powrotna droga".
ratem Pawła był Wojsław (Wisław), w 1256 podsędek sandomierski, w 1258 kasztelan małogojski i w 1285 komes, podkomorzy krakowski. Siostra była żoną Prandoty (syna Warsza, kasztelana krakowskiego) z rodu Rawitów.
Według niepotwierdzonej tradycji młody Paweł wsławił się w bitwie pod Legnicą 9 kwietnia 1241 roku. Swoją karierę duchowną rozpoczął jako komornik, a później kapelan bpa Prandoty. Najprawdopodobniej zdobył wykształcenie w zakresie sztuk wyzwolonych i prawa kanonicznego, gdyż w 1253 roku występuje w źródłach z tytułem submagistra w scholasterii krakowskiej (szkole wawelskiej). Od 1262 lub 1263 do 1266 sprawował urząd kanclerza książęcego Bolesława V Wstydliwego, w tym czasie najprawdopodobniej był też archidiakonem sandomierskim.
 óźnym popołudniem 20 września 1266 roku wawelskie dzwony obwieściły mieszkańcom Krakowa, że biskup krakowski słynący z pobożnego życia Prandota z Białaczewa herbu Odrowąż zmarł. Wkrótce został pochowany w katedralnym kościele pod wezwaniem świętych Piotra i Pawła (po dwustu latach został on ogłoszony błogosławionym).
Krakowscy kanonicy i prałaci (członkowie Kapituły Krakowskiej) przystąpili do wyboru następcy. Drogą kompromisu, gdyż było dwóch kandydatów na to stanowisko, przez wybranych do tego arbitrów: Gerarda proboszcza wiślickiego, Stefana i Wysza czyli Wyszona kanoników krakowskich. W dniu 9 października wybrali na biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa, chociaż nie miał on święceń kapłańskich był tylko diakonem (wówczas była to częsta praktyka). Wiedzieli oni, że książę Bolesław V Wstydliwy dobrodziej kościoła krakowskiego (Prandota dzięki doskonałym stosunkom z Bolesławem uzyskał od niego, wiele nadań i przywilejów dla kościoła krakowskiego) był zwolennikiem wyboru swojego sekretarza na to stanowisko. 28 października 1266 roku w Uniejowie arcybiskup gnieźnieński Janusz I herbu Grzymała potwierdził wybór kanoników krakowskich.
 |
| Janusz I herbu Grzymała arcybiskup gnieźnieński 1258-1271 lub 1272 (fot. Catalogus archiepiscoporum Gnesnensium, Vitae episcoporum Cracoviensium) |
W Lelowie, w 1267 roku w ciągu ośmiu dni otrzymał wszystkie stopnie święceń kapłańskich wraz z sakrą biskupią. W sobotę przed drugą niedzielą postu (12 marca) arcybiskup wyświęcił elekta na kapłana, a w niedzielę 13 marca konsekrował go na biskupa krakowskiego). Chociaż był wtedy Wielki Post, Janusz I dał mieszkańcom Krakowa dyspensę i odbyły się z tej okazji zabawy połączone z tańcami.
aweł już jako biskup w czerwcu 1267 roku wystąpił w roli gospodarza podczas wizyty legata papieża Klemensa IV, kardynała Gwidona z zakonu Cystersów. Pomimo, że podczas uroczystości obecny był książę Bolesław i inni biskupi Polski, cieszył się on dużą sympatię legata, którą zdobył jeszcze jako biskup elekt na synodzie we Wrocławiu 9 lutego 1267 roku. Na początku swojej posługi biskupiej Paweł z Przemankowa poświęcił się całkowicie swoim obowiązkom związanym z piastowanym urzędem. Uczestniczy w synodach prowincjalnych: 16 października 1267 w Dankowie (woj. śląskie), 20 września 1270 w Sieradzu (woj. łódzkie). Funduje altarie dla trzech ołtarzy w katedrze krakowskiej: św. Wojciecha, św. Małgorzaty i św. Leonarda oraz uposaża je odstępując dziesięcinę stołową ze wsi: Kalina, Zielenina, Chociegi i Rzepek. Odstępuje także dziesięcinę kościołowi parafialnemu w Mikułowie ze wsi biskupich Przedczyc, Toporowic i Targoszy. W trakcie swojej długiej posługi na stanowisku biskupa krakowskiego Paweł dbał o nadania i przywileje dla Kapituły Krakowskiej, kościołów i klasztorów oraz ziem będących w jurysdykcji kościoła.
opracowanie: Andrzej Solarz
|
