Biórkowski przewodnik pielgrzymek
Wincenty Smoczyński
(ur.: 7.11.1842 - zm.: 10.08.1903)
 |
| "Hołd pruski" Jana Matejki (źródło: ipsb.nina.gov.pl) |
24-08-2018
Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że doskonale wie jak wygląda ks. dr Wincenty Smoczyński. Patrząc na obraz Jana Matejki "Hołd Pruski", na jego centralą postać Zygmunta Starego nawet nie przypuszczamy, że właśnie patrzymy na naszego krajana z Biórkowa. Pamiętajmy więc jak będziemy w najbliższym czasie w Muzeum Narodowym w Krakowie zwróćmy uwagę na postać Zygmunta I, któremu twarz "dał" nasz rodak. Spróbujmy więc lepiej poznać tę arcyciekawą osobowość.
 |
Wincenty Smoczyński
(fot. Ziarno miłosierdzia) |
Wincenty Smoczyński, "biórkowski pilot" wycieczek do Rzymu, ksiądz, doktor prawa kościelnego, sybirak, pisarz, filantrop. Urodził się 7 listopada 1842 roku w Biórkowie (dawna nazwa Bierków), wówczas w powiecie miechowskim (teraz proszowickim). Jego ojcem był Walenty strażnik graniczny, matką Antonina z d. Piotrowska.
W 1859 podejmuje naukę w seminarium duchownym w Kielcach. Podczas tych studiów (w 1861 roku) został wysłany do Akademii Duchownej w Warszawie, gdzie zaangażował się w ruch spiskowy. Tam też niestety (na trzecim roku) zachorował. W trosce o jego zdrowie po sugestii lekarzy, uczelnia w grudniu 1863 roku (miesiąc przed wybuchem powstania styczniowego) wysyła go do Włoch (jedzie tam bez paszportu ponieważ władze rosyjskie odmówiły jego wydania).
W czasie pobytu na ziemi włoskiej, w czasie kuracji, dodatkowo dokształca się na Uniwersytecie Sapienza w Rzymie, studiując przez kilka miesięcy teologię uczęszcza także w latach 1863-5 na wykłady z prawa kościelne w Liceum św. Apolinarego. W 1865 roku uzyskuje licencjat w zakresie teologii i tytuł doktora prawa kościelnego. Święcenia kapłańskie przyjmuje 23 grudnia 1865 roku w rzymskiej Bazylice św. Jana na Lateranie. Następnego dnia (24 grudnia) odprawia swoją pierwszą mszę prymicyjną w Bazylice św. Piotra w Watykanie.
Do 1867 roku przebywa w Rzymie, nie mogąc uzyskać zgody na powrót do Warszawy, w lecie 1867 roku udaje się w podróż po Francji, odwiedzając Marsylię, Tours i Paryż. W sierpniu tego roku wyrusza do Belgii, pracuje tutaj w bibliotekach w Antwerpii, Brukseli i Lowanium. Na przełomie 1868/9 przyjeżdża do Galicji, od stycznia w Krakowie za pozwoleniem konsystorza diecezji krakowskiej odprawia msze i spowiada. 26 stycznia od biskupa wikariusza apostolskiego w księstwach naddunajskich otrzymuje propozycję objęcia w Bułgarii parafii (w Ruszczyku) jednak nie przyjął jej. 25 lutego został przyjęty do diecezji krakowskiej i od 1 marca obejmuje stanowisko wikariusza w Pleszewie, a od 3 września w parafii Najświętszego Salwatora na Zwierzyńcu w Krakowie.
5 stycznia 1871 roku otrzymuje obywatelstwo austro-węgierskie, od 16 maja tego roku do 1 września 1872 roku jest wikarym w Rudawie koło Krzeszowic. 20 sierpnia 1872 roku przeniesiono go do parafii w Rybnej.
Jesienią 1872 roku Smoczyński przebywa w Warszawie, 15 października zostaje aresztowany. Po zatrzymaniu uwięziono go w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej pod zarzutem ułatwiania biskupom korespondencji z Watykanem oraz za działalność patriotyczną. Na wiosnę (9 marca 1873 r.), w kajdanach, zostaje zesłany do Jarosławia nad Wołgą gdzie zachorował na tyfus, po dwumiesięcznym pobycie szpitalnym w Kostromie wyzdrowiał. Po wyjściu ze szpitala w latach 1873-5 przebywa na zesłaniu w Buju (gubernia kostromska). Ten czas to aktywna działalność duszpasterska ks. Wincentego (organizował lekcje, spotkania, katechezy dla współzesłańców). Zajmował się także działalnością artystyczną, głównie fotografią w tym heliominiaturami.
W okresie bożonarodzeniowym 1875-6, wystawiał jasełka do których sam napisał teksty (zostały one wydane drukiem w Krakowie w roku 1877 jako "Jasełka na Syberii"). Od października 1875 do lutego 1876, Smoczyński przebywał na wygnaniu w Nowomoskiewsku (gub. jekaterinosławska). Po licznych interwencjach wpływowych osób zostaje zwolniony, pod warunkiem wyjazdu za granicę bez prawa powrotu na teren imperium rosyjskiego.
Wraca do Krakowa i od 15 marca 1876 roku, zostaje wikariuszem w parafii Wszystkich Świętych przy kościele św. Piotra i Pawła. Opiekuje się unickimi rodzinami przybyłymi z zaboru rosyjskiego, udziela im sakramentów. 25 maja 1877 zostaje wicenotariuszem, a 3 grudnia 1878 notariuszem Sądu Biskupiego w Krakowie ds. karnych.
2 stycznia 1879 roku ks. Wincenty obejmuje probostwo w Tenczynku, staje na czele Komitetu Kościelnego i przeprowadza gruntowny remont świątyni (1882 konserwacja cudownego obrazu "Przemienienie Pańskie" z Tenczynka przez Wojciecha Eliasza, 11 lutego 1883 remont kościoła uwieńczyło poświęcenie dzwonu "św. Katarzyna" przez bpa Albina Dunajewskiego). Równocześnie prowadzi badania historyczne Teczynka.
 |
| kościół parafialny w Tenczynku (fot. Kartka z dziejów Tęczyna) |
Sprowadza do parafii siostry służebniczki miłosierdzia (św. Wincentego a' Paulo), które zakładają tutaj swój klasztor. W kronice tamtejszej parafii znajduje się autorska notatka księdza z 1885 roku: Od czasu objęcia tutejszej parafii gorąco tego pragnąłem [...] Abym mógł mieć jakie Zgromadzenie zakonne żeńskie, które by utrzymywało ochronkę małych dzieci, opiekowało się chorymi i gromadziło około siebie młode dziewczęta. Udałem się z prośbą do Pani Hrabiny Katarzyny z Branickich Adamowej Potockiej, właścicielki hrabstwa Tenczyńskiego, o spełnienie moich życzeń. Pani ta z chęcią zgodziła się na moja prośbę i przyrzekła mi, że założy w Tenczynku dom dla Służebniczek Najświętszej Marii Panny. Zanim atoli ta obietnica została spełnioną, stała sie lepsza rzecz. Oto powróciła do Krakowa siostra Tekla Wężykówna ze Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo. Siostra ta odziedziczywszy po swoich rodzicach, kasztelanie Franciszku Wężyku i Felicji hrabinie z Mieroszewskich spadek, postanowiła za wiedzą swoich zakonnych przełożonych, użyć tych pieniędzy na założenie domu Sióstr Miłosierdzia w okolicach Krakowa. Dowiedziawszy się o tem, staraniami mojemi uzyskałem to, że ten dom postanowiła zbudować w Tenczynku.
Smoczyński uczy katechizmu w trzech szkołach, dwukrotnie był członkiem Rady Szkolnej Okręgowej w Chrzanowie jako zastępca Ordynariatu. W 1887 roku otrzymuje tytuł kanonika honorowego kaliskiego, 26 stycznia 1890 zostaje tajnym podkomorzym papieskim. W latach 1895-1901 był dziekanem dekanatu czernichowskiego.
Twarz (konkretnie profil) księdza Smoczyńskiego jest nam doskonale znana z obrazu "Hołd Pruski" Jana Matejki. W kwietniu 1880 r. pozował on artyście jako model do postaci Zygmunta Starego. Nasz bohater w latach 1887-1902 był szeroko znany jako organizator i przewodnik licznych pielgrzymek Polaków do Rzymu. Za najbardziej znaną pielgrzymkę uchodzi zorganizowana na jubileusz 50-lecia kapłaństwa papieża Leona XIII. Pięciuset pielgrzymów z duchownymi trzech obrządków chrześcijańskich (rzymskokatolickiego, grekokatolickiego i ormiańskiego) wyruszyło dwoma pociągami 6 kwietnia 1888 do Rzymu. 22 kwietnia zostali przyjęci na audiencji w Sali Książęcej w Watykanie. W czasie podróży pątnicy mając za przewodnika Smoczyńskiego zwiedzili Wiedeń, Padwę, Loreto, Asyż, Florencję, Bolonię, Wenecję i oczywiście Rzym.
 |
| fragment "Hołdu pruskiego" Jana Matejki (źródło: ipsb.nina.gov.pl) |
Podczas jednej z pielgrzymek w 1893 roku (5.04-1.06) ze zwiedzaniem: Padwy, Loreto, Asyżu, Rzymu, Florencji, Bolonii, Wenecji, Wiednia znaleziono dużą kwotę pieniędzy (właściciela nie udało się znaleźć), którą ofiarowano na budowę polskiej kaplicy w Castelpetresco. Ostatnia zorganizowaną przez niego pielgrzymką 21 kwietnia 1902 roku był wyjazd z Krakowa do Rzymu.
W 1886 roku zostaje członkiem rzymskiej Akademii "Arcadia". W październiku 1896 roku bierze udział w Kongresie Antymasońskim w Trydencie, gdzie wygłosił referat, powierzono mu przewodnictwo tego zjazdu. Dostał wówczas nominację na radcę honorowego Unionis Antimassonicae Universalis.
 |
popiersie W. Smoczyńskiego w kościele św. Floriana w Krakowie
(fot. Marcin Szwaja) |
20 marca 1901 r. (po przejściu na emeryturę ks. Józefa Krukowskiego) obejmuje probostwo kościoła św. Floriana w Krakowie. Znowu Komitet Parafialny powierza mu kierownictwo nad remontem kościoła. W latach 1902-3 podwyższono dwie wieże w kościele, przebudowano kruchtę frontową, zbudowano nawy boczne (kaplice). Podczas prac odkryto m.in. romański mur.
Czynnie współpracuje w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych z krakowskim tytułem prasowym "Czas" i "Kalendarzem Józefa Czecha". W 1893 roku wydaje i redaguje pismo misyjne "Echo z Afryki". Publikuje także artykuły na łamach lwowskiej "Gazety Kościelnej", gdzie w 1895 roku ma stałą rubrykę pt. "Echa z Rzymu". Zajmował się także tłumaczeniami z języka włoskiego i rosyjskiego.
Zmarł 10 sierpnia 1903 roku w Krakowie. Spoczywa na cmentarzu parafialnym w Tenczynku. Odznaczony był krzyżami papieskimi: Benemerenti i Pro Ecclesia et Pontifice.
Wzmianka z "Kalendarza Czecha" z 1904 r. tak sumuje życie i działalność ś.p. księdza Smoczyńskiego: Był kapłanem wzorowych obyczajów, zawsze gorliwy w spełnianiu swych obowiązków. A życie jego obfitowało w zasługi i jako wzorowego pasterza dusz i jako jednego z silnych ogniw między Rzymem a Polską.
Publikacje ks. Wincentego Smoczyńskiego:
- Kazanie na uroczystość Świętego Jacka, miane w kościele OO. Dominikanów ŚŚŚ. Trójcy w Krakowie w dniu 27 Sierpnia 1876 r.; Kraków 1876
- Jasełka na Syberii; Kraków 1877
- Rzym, jego kościoły i pomniki, upominek pielgrzymom polskim; Kraków 1877, 1880, 1902
- Pamiątka misji odbytej w Tenczynku; Kraków 1880
- Plan Rzymu wedle najlepszych źródeł; litografia M.Salby; Kraków 1880-1
- Wesele podlaskie; Kraków 1881
- Manuale quotidianum continens preces ante et post Missae sacrificium atque alias preces ad usum sacerdotum; Kraków 1885
- Objaśnienia dla pątników biorących udział w pielgrzymce polskiej do Rzymu na jubileusz Ojca Św. Leona XIII papieża w kwietniu 1888; Kraków 1888
- Pieśni nabożne polskie do użytku pielgrzymów udających się do Rzymu; Kraków 1888
- Wspomnienia o polskiej pielgrzymce do Rzymu w r. 1888 na jubileusz J. Św. Leona XIII papieża; Kraków 1889
- Objaśnienie dla pątników biorących udział w pielgrzymce młodzieży katolickiej polskiej do Rzymu w 1891 r. z okoliczności obchodu 300-letniej rocznicy śmierci św. Alojzego Gonzagi; Kraków 1891
- Pielgrzymka młodzieży polskiej katolickiej do Rzymu; Kraków 1891
- Objaśnienie dla pątników biorących udział w pielgrzymce polskiej do Rzymu w kwietniu 1893 na 50-letni jubileusz J. Św. Leona XIII papieża; Kraków 1893
- Pielgrzymka polska do Rzymu na 50-letni jubileusz biskupi J. Św. Leona XIII papieża; Kraków 1893
- Deputacja z Polski do Rzymu na uroczystości Piusa IX papieża w maju 1894; Kraków 1894
- Kartka z dziejów Tęczyna; Kraków 1888
- Modlitwa św. Józefa; Kraków 1890
- Mowa żałobna w czasie nabożeństwa za duszę ś.p. ks. Seweryna Paszkowskiego...; Kraków 1891
- Jubileusz 50-letni Jego Świątobliwości Leona XIII papieża; Kraków 1893
- Ksiądz Biskup Paweł Rzewuski. Wspomnienie pośmiertne; Kraków 1893
- Sur la persécution de la religion catholique en Russie, lettre ? monseigneur Joachim da Silva Serrano, premier secrétaire du Congr?s Catholique International de Lisbonne; Kraków 1895
- Ksiądz Zygmunt Szczęsny Feliński Arcybiskup Metropolita Warszawski; Kraków 1896
- Mowa podczas uroczystego obchodu 25-letniego jubileuszu papieskiego Leona XIII dn. 8 III 1903 w domu robotniczym w Krakowie; Kraków 1903
Wincenty Smoczyński zajmował się także tłumaczeniami z języka włoskiego i francuskiego.
opracowanie: Marcin Szwaja, Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Rafał Róg; Smoczyński Wincenty; [w:] PSB
- Tenczynek w II połowie XIX wieku; Archiwum Sióstr Miłosierdzia w Tenczynku-kronika parafialna
- Rafał Szczurowski; Ksiądz Wincenty Smoczyński - przewodnik pielgrzymów do Rzymu w latach 1888-1900; [w:] Nasza przeszłość, tom. 91
- Wincenty Smoczyński; Kartka z dziejów Tęczyna; Kraków 1888
- Ziarno miłosierdzia; Tenczynek
- Historie podkrakowskie - Gminy Czernichów i Liszki - fb
- parafiatenczynek.pl
- katolik.pl
- rybnamalopolska.blogspot.com
- przewodnicypokrakowie.pl
- kultura.dziennik.pl
- pl.wikipedia.org
- ipsb.nina.gov.pl
|
