Kim był pochowany na cmentarzu parafialnym w Czulicach Adam Krzyżanowski
Adam Krzyżanowski herbu Świnka
(ur.: 27.10.1785 - zm.:13.11.1847)
biogram
 |
obraz namalowany w 1943 roku przez Franciszka Van Wollena
(źródło: Aktywne Czulice i okolice - fb) |
 |
Adam Szymon Krzyżanowski
(źródło: tnk.krakow.pl) |
 |
herb Świnka
(fot. pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 1-03-2023
Na dużej ilości cmentarzy parafialnych w Naszej, najbliższej okolicy, są zapomniane miejsca pochówków. Ze względu na nieczytelne napisy lub nikłą wiedzę, trudno odnaleźć sławną osobliwość, związaną z dawnym powiatem proszowskim czy troszkę szerzej Ziemia Proszowską. Jednak, czasem uda się ustalić personalia danej osoby i wtedy można "ożywić" pamięć, o tym zmarłym. Dzisiaj, chciałbym zaprezentować wynik tych poszukiwań. Jest nim...
Adam Jan Szymon Krzyżanowski herbu Świnka urodził się 27 października 1785 roku w Krakowie. Był synem Józefa Tomasza i Julianny Lichockiej. Jego ród wywodził się z kresów wschodnich, którego kolejni potomkowie przenieśli się do Krakowa i reprezentowali liczna klasę ówczesnego mieszczaństwa.
Adam po ukończonych studiach na Uniwersytecie Jagiellońskim na kierunku prawo i filozofia, w 1804 roku, uzyskał także stopień doktora praw obojga - (cywilne oraz kościelne). Staż zdobywał jako praktykant, w magistracie Krakowa i siedzibie prokuratorii generalnej.
W 1807 roku, otrzymał nominację na tytuł profesora nadzwyczajnego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. A w trzy lata później, sam Hugo Kołłątaj podniósł jego kompetencje do rangi- profesora zwyczajnego. W późniejszym okresie, (latach 1843-1847) był także rektorem-przewodniczącym na tej krakowskiej uczeni. W tym czasie obowiązywał zakaz łączenia stanowisk, mimo to, Adam prowadził własną kancelarię adwokacką (od 1808 roku). To drugie zajęcie przynosiło mu większe dochody, ponieważ jako skuteczny mecenas, kompetentnie reprezentował sprawy swych klientów.
W 1812 roku, zapisał się do loży wolnomularskiej o nazwie "Przesąd zwyciężony", której był członkiem do końca swego życia. Wtedy też zawarł związek małżeński z Józefą Brochowicz, z którą miał czworo dzieci: Józef, Aniela, Florentyna i Symforoza. Drugi raz żonaty z Józefą Wiktorówną miał syna Józefa Ludwika ur. w 1820. W cztery lata później, został przyjęty w poczet członków Towarzystwa Naukowego Krakowskiego. Wchodził także w skład tzw. Wielkiej Rady jako zastępca konserwatora księcia Antoniego Radziwiłła.
 |
styczeń 2022, dwór w Czulicach z XIX wieku
(fot. Marcin Szwaja) |
Prawdopodobnie, od roku 1815 odziedziczył po ojcu wieś Czulice, gdzie mieszkał, pełnił liczne obowiązki i spędzał większość wolnego czasu. Dnia 29 czerwca 1821 roku, powiększył swój majątek o dzielnicę Kurdwanów, dwie kamienice w Śródmieściu-przy ulicy Szczepańskiej 372 i nr: 561. Także zakupił wieś Cudzynowice z przyległością Budzyń w dzisiejszym powiecie Kazimierza Wielka. To tutaj, wprowadził modernizację i rozbudowę swojego folwarku. Wybudował wraz z synem nowe budynki inwentarskie, takie jak: stodoły, spichlerz, obory, stajnie, kuźnia, lodownia, warsztat stelmacha. Materiał w postaci cegły na budowę, produkowano we własnej cegielni koło Budzynia.
Szkoda, że prawie wszystkie zabytki inwentarskie, zostały zniszczone do stycznia 1945 roku. Na obecny stan, dobrze, że choć przetrwała obora i najważniejszy to dwór ("pałac"), tak określany tutaj przez miejscowych lokalsów. Także i dwór w Czulicach z resztkami parku i spichlerzem przetrwał. Jest pod dobrą opieką i w szerokim kręgu zainteresowań, miejscowego stowarzyszenia.
Jak można się dowiedzieć z dokumentów, Adam Krzyżanowski był wpływową osobistością na Uniwersytecie Jagiellońskim. Bowiem to, wywierał decydujący wpływ na ważne decyzje, we władzach Wolnego Miasta Krakowa.
 |
listopad 2019, grób Adama Krzyżanowskiego w Czulicach
(fot. Marcin Szwaja) |
Zmarł 13 listopada 1847 r. w Krakowie i został pochowany na cmentarzu w Czulicach. Dzisiaj warto zachować pamięć o tym wybitnym człowieku, szczególnie teraz, gdy prawie są już nieczytelne napisy na marmurowej tablicy jego nagrobka, gdzie kiedyś był jeszcze krzyż. A cały napis, przedstawia się następująco:
Ordynat Krzyżanowski dziedzic dóbr Czulice i Cudzynowice w Królestwie Polskim. O.P.D. profesora prawa, prorektor Uniwersytetu Jagiellońskiego, prezes Towarzystwa Naukowego, członek Rady Wielkiej, mecenas przy sądzie miasta Krakowa przez lat 42 usłudze publicznej poświęconego w 62 r. życia dnia 12 listopada 1847 r. zmarłego. Pozostała wdowa wraz z dziećmi pomnik ten wystawiła prosząc o westchnienie do Boga.
Poniżej, jest też mniejsza tabliczka: Tu spoczywają zwłoki Tadeusza Krzyżanowskiego prezesa Trybunału I. Instancji Rzeczypospolitej Krakowskiej w 42 r. życia w dniu 4 maja 1838 r., zmarłego.
Także w Kościele Mariackim w kaplicy Przemienienia Pańskiego, znajduje się na ścianie tablica pamiątkowa Krzyżanowskich, z herbem Świnka: Pamięci Adama Krzyżanowskiego O.P.D. Profesora Prawa, Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prezesa Towarzystwa Naukowego, Członka Rady Wielkiej, Mecenasa przy Sądach M.K. przesz lat 42 usłudze publicznej poświęconego w Krak. w 62. życia swego d.12.Listo.1847 r.
opracowanie: Marcin Szwaja
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Lucjan-Kordian Wollen; Czulice-historia wsi i zabytkowego, drewnianego kościoła; Kraków 2003; Biblioteka Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
- Stanisław K.Olczak, Daniel Olszewski; Parafia Skalbmierz, zarys dziejów; wydawnictwo "JEDNOŚĆ" Kielce 2000
- Stefan Czuba; Cudzynowice 1326-2001, zarys dziejów i obyczajów; Gdynia 2003
- Janina Bieniarzówna; Krzyżanowski Adam Szymon (1785-1847); [w:] Polski Słownik Biograficzny tom XV; Wrocław-Warszawa-Kraków 1970
- zbiory własne i archiwum prywatne Marcin Szwaja
- informacje od pani Katarzyny van Wollen z Paryża
- pl.wikipedia.org
- tnk.krakow.pl
|
