Mateusz Manterys i jego idee
Mateusz Manterys
(ur.: 14.09.1872 - zm.: 26.03.1946)
 |
| Mateusz Manterys (fot. manterys.com) |
 |
| Mateusz Manterys rok 1906 (fot. pl.wikipedia.org) |
3-04-2018
Ilu na naszej ziemi Proszowskiej było i jest bohaterów? O ilu już nie pamiętamy? W szkołach się o nich nie wspomina, dorośli w codziennym życiu zapominają o historii małej ojczyzny.
My, uczennice gimnazjum w Radziemicach Katarzyna Łakomy i Karolina Zaręba, chcemy to zmienić. Już od dawna pragnęłyśmy przywracać pamięć o tych, którzy walczyli i budowali niepodległą Polskę. Z tej przyczyny, bardzo ucieszył nas temat tegorocznej rekrutacji do Sejmu Dzieci i Młodzieży w 2018 roku. Wypełniłyśmy formularz i dostałyśmy się do etapu rekrutacji.
Poseł, którego wybrałyśmy pochodzi z bliskich nam okolic (15 kilometrów od nas), wieś Pojałowice. Imponuje nam swoimi osiągnięciami politycznymi i dziennikarskimi, przekazywał swój patriotyzm i wiarę w niepodległą Polskę. Przywiązany do polskości od swojego dzieciństwa i tą samą naukę przekazał dalszym pokoleniom.
Człowiek odważny, konserwatysta, myśli swe kierował ku rozwojowi wsi i poprawy życia chłopów, mowa oczywiście o Mateuszu Manterysie.
Urodził się 14 września roku 1872 we wsi Pojałowice (powiat miechowski). Miał czterech braci i siostrę (zmarła jako mała dziewczynka). Wywodził się z rodziny chłopskiej, jego przodkiem był żołnierz napoleoński wracający z przegranej wyprawy na Moskwę, który zatrzymał się we wsi, najprawdopodobniej był rany. Poznał piękną Polkę i w jej ojczyźnie został. Ojciec Mateusza, Tomasz gospodarował wraz z żoną na wielkim, 70 morgowym gospodarstwie. Matka Magdaleną pochodziła z rodziny Garmulewiczów.
Poniżej jedna uwaga przysłana do nas 26 sierpnia 2024 roku, przez Adama Manterysa (prowadzącego witrynę genealogiczną manterys.com) dotycząca przodka Mateusza Manterysa. W swoim mailu pogratulował artykułu twórcom i napisał krótka uwagę o żołnierzu armii Napoleona. Za informację serdecznie dziękujemy.
Częścią tej historii jest to, że ten żołnierz był pierwszym Manterysem w Polsce, że nazywał się Martin Monteris. Jednak udowodniono, że jest to mit. W rzeczywistości genealogia Manterys sięga co najmniej XVII wieku i nie ma takiej osoby we wszystkich aktach urodzenia, śmierci i małżeństw.
Młody Mateusz uczęszczał do szkoły ludowej w rodzinnej miejscowości, po jej skończeniu, odbył służbę wojskową w Petersburgu (1893-1897) i tam ukończył szkołę medyczno - felczerską. W wojsku należał do tajnej organizacji zrzeszającej polskich żołnierzy. Dlatego w 1898 roku odsiadywał wyrok ośmiu miesięcy w twierdzy Pietropawłowskiej. Po usunięciu z wojska zajął się działalnością rolniczą i oświatową, pełnił funkcję pomocnika gminnego oraz przez wiele lat był wójt gm. Miechów.
Po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej w 1904 roku został wcielony do armii carskiej.
W grudniu 1905 roku wchodził w skład prezydium zjazdu chłopskiego w Warszawie, zwołanego z inicjatywy Ligi Narodowej. Angażował się w zarządzanie, w organizacje kas oszczędnościowych i szkół wiejskich. Podjął działalność w Towarzystwie Oświaty Narodowej i Stronnictwie Narodowo-Demokratycznym.
W 1906 przez kolejną działalność w tajnych organizacjach i zebraniach gminnych został osadzony w kieleckim więzieniu.
Ważnym momentem jego życia było kandydowanie na posła do Dumy Państwowej z guberni kieleckiej (1906). Polak w izbie niższego parlamentu imperium rosyjskiego... Pracował w komisji dotyczącej rolnictwa. Uważał, że pozbawianie wielkich własności dla celu reformy rolnej, narusza jego zdaniem własność prywatną. Podjął współpracę z "ruchem zaraniarskim".
Ciekawą informacją z życia Manterysa jest to, że w lutym 1912 roku został wraz z trzema innymi zaraniarzami za antyklerykalne poglądy, został listem biskupa diecezjalnego Augustyna Łosińkiego, imiennie wyklęty z ambon w całej diecezji kieleckiej. Odsuwa ich od sakramentów z wyjątkiem chrztu i spowiedzi w godzinę śmierci, piętnuje ich mianem zbrodniarzy, których niezwykle ciężkie grzechy jeno specjalni spowiednicy w stolicy biskupiej w Kielcach przebywający, mają prawo rozgrzeszać.
W czasie wojny działał z PSL ale wystąpił z niego w 1918 roku, po zbliżeniu PSL-u z Polską Partią Socjalistyczną. Był członkiem Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica.
 |
| Mateusz Manterys (fot. manterys.com) |
W tym samym roku (1918) uczestniczył w akcji demonstracyjnej skierowanej przeciw traktatowi brzeskiemu. Uzyskał mandat posła na Sejm I kadencji (1922-1927) z listy Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej w okręgu 22. Wstąpił do klubu poselskiego Związku Ludowo-Narodowego. Będąc członkiem zarządu pracował w komisjach administracyjnej, odbudowy kraju, petycyjnej oraz rolnej. Pisał w czasopismach pt: "Siewba", "Zaranie", "Naród", "Zorza", "Ziemia Lubelska" i "Gazeta Świąteczna".
Od 15 listopada 1899 roku był żonaty z Julią (z domu Wilk), miał kilkoro dzieci. Jego brat również był aktywnym działaczem i senatorem II RP.
W 1927 wycofał się z życia publicznego i poświęcił pracy na roli. Zmarł 26 marca 1946 roku w rodzinnej wsi Pojałowice.
Na zakończenie wspomnimy o "Jutrzence" w której Manterys działał od jej powstania (1899). "Jutrzenka" niosła ze sobą szerzenia wśród chłopów wiedzy i likwidacji zacofania gospodarczego polskiej wsi. Członkowie jej działali prężnie, prowadzili działalność edukacyjną, rozpowszechniali zdobytą wiedze poprzez organizowanie odczytów, dyskusji, wycieczek i pokazów. Nabywano narzędzia rolnicze, sprowadzano różne odmiany nasion i nawozów sztucznych. Z sukcesów spółki było zdobycie srebrnego medalu na wystawie w Petersburgu za jęczmień "Hanna" z Łętkowic.
Najbardziej doniosłym wydarzeniem było zorganizowanie pierwszej w historii włościańskiej wystawy rolniczej w Miechowie. Trwała ona trzy dni. Na wystawie zaprezentowano płody rolne, owoce, zwierząt hodowlanych, maszyn rolnych oraz rękodzieło. W 1905 organizacja o nazwie "Jutrzenka" została rozwiązana przez władze carski.
Manterys opowiadał się za wyzwoleniem chłopów z rąk ziemiaństwa i kleryków, obdarzenie ich pełnią praw. Promował idee narodowościowe wśród ludności wiejskiej np. kultywowanie polskiej tradycji, ducha religijnego, jedność narodu, sprzeciw wobec przymusowej parcelacji ziem. Związek Ludowo Narodowy (ruch, w którym działał) uważał, że głównym zagrożeniem dla Polski są Niemcy.
opracowanie: Katarzyna Łakomy, Karolina Zaręba
Dziękujemy Radakcji Internetowego Kuriera Proszowskiego za zgodę na opublikowanie tego artykułu. Panu Henrykowi Pomykalskiemu za dostarczanie interesujących materiałów na temat naszego bohatera. Wszystkich mieszkańców powiatu Proszowickiego, miasta Proszowice, gminny Radziemice zapraszamy na prelekcje 5 kwietnia (czwartek) w domu kultury w Proszowicach.
Cofniemy się wówczas do 1918 roku i przedstawimy plan wyborczy Mateusza Manterysa. Przy okazji świąt Wielkanocnych, odwiedziłyśmy grób posła i zapaliłyśmy symboliczny znicz pamięci.
 |
 |
| grób Mateusza Manterysa w Nasiechowicach, rok 2018 (fot. zbiory autorek) |
|
