Starosta powiatu pińczowskiego w czasie Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944
Józef Dąbkowski ps. Dąb
(ur.: 6.10.1895 - zm.: 20.04.1978)
biogram
 |
Józef Dąbkowski ps. Dąb
(fot. Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita...) |
Proszowice, 28-05-2020
Nie tylko oddziały wojskowe tworzyły latem 1944 roku Kazimiersko - Proszowicką Rzeczpospolitą Partyzancką, istotnym elementem tej wolnej od okupantów enklawy była władza cywilna. W pierwszej połowie 1942 r. kierownictwo "Rocha" zatwierdziło Delegata Rządu na pow. pińczowski z zadaniem zorganizowania aparatu administracyjnego i samorządowego, który mógłby skutecznie pracować w okresie okupacji i po zakończeniu wojny. Chodziło tu szczególnie o niedopuszczenie do anarchii, utrzymania w terenie porządku i praworządności. W październiku 1943 r. Powiatowym Delegatem Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj powołany został Józef Dąbkowski z Kujawek. Z chwilą powstania Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 został on starostą powiatu pińczowskiego.
Józef Dąbkowski ps. Dąb, Konar, Tęgi. Urodził się 6 października 1895 roku w Kujawkach Małych koło Działoszyc. Tam też mieszkał i pracował na gospodarstwie. Były "wiciarz", współpracownik Wincentego Witosa, przywódca ruchu ludowego, organizator strajków chłopskich w okresie międzywojennym.
Ukończył Wyższy Kurs Korespondencyjny im. Stanisława Staszica w Warszawie (1929-30). Od wczesnej młodości związany z ruchem zaraniarskim. W czasie I wojny światowej był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, brał udział w rozbrajaniu Austriaków w Skalbmierzu i Działoszycach, współtwórca tzw. Republiki Pińczowskiej (1918).
Od 1919 roku był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego "Piast", równocześnie organizował Centralny Związek Młodzieży Wiejskiej, od 1928 roku Związku Młodzieży Wiejskiej RP "Wici", w powiecie pińczowskim. W latach 1931-39 pełnił funkcję prezesa koła Stronnictwa Ludowego w Dzierążni i był członkiem Zatządu Powiatowego SL w Pińczowie. Pracował też społecznie w radzie gminy i komisji rolnictwa przy powiatowym sejmiku w Pińczowie.
1 lub 5 stycznia 1921 roku ożenił się ze Stanisławą z domu Manterys.
W 1937 roku za organizowanie strajku chłopskiego został na kilka tygodni aresztowany. Współtworzył na terenie powiatu pińczowskiego kółka rolnicze, był propagatorem spółdzielni wiejskich (w 1923 roku założył spółdzielnię mleczarską w Dzierążni i wszedł w skład Zarządu). Za działalność społeczną i gospodarczą został w 1925 roku wyróżniony Medalem 3 Maja.
Podczas okupacji niemieckiej był kierownikiem Spółdzielni Mleczarskiej w Dzierążni, z narażeniem życia swego i rodziny współorganizował pracę konspiracyjną na terenie powiat. Podlegały mu gminne oddziały PKB, które nie były podporządkowane dowództwu AK. W kwietniu 1940 roku kierownictwo "ROCH"-a (gdzie był przewodniczącym) powołało Jana Pszczołę ps. Wojnar na komendanta Obwodu BCh Pińczów. W dniu pacyfikacji Skalbmierza (5.08.1944 r.) osobiście zabiegał o pomoc zbrojną ze strony PKB, LSB, oddziału "Pazura" i "Bema" z NSZ.
Jako przewodniczący trójki powiatowej Stronnictwa Ludowego pełnił funkcje Delegata Rządu RP na powiat pińczowski, a z chwilą powstania Rzeczpospolitej Partyzanckiej objął stanowisko starosty powiatowego. Siedzibą władz był pałacyk Lacon (podczas okupacji siedziba Landkomissariatu) w Kazimierzy Wielkiej. Wydał zarządzenie o zniesieniu kontyngentów rolnych (zboże, mięso) - Niemcy już do końca wojny kontyngentów tych nie ściągali.
Po wyzwoleniu od 1945 był prezesem ZP PSL w Pińczowie i członkiem gminnej, powiatowej i wojewódzkiej Rady Narodowej. "Dąb" był przez okres powojenny represjonowany, w 1947 roku został aresztowany przez UBP w Pińczowie i skazany na 5 lat pozbawienia wolności na podstawie spreparowanego zarzutu organizowania tajnej organizacji przeciw Ludowej Władzy. Po "odsiadce" wrócił do pracy na roli.
Od 1956 roku członek Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, od 1957 roku przewodniczył Radzie Spółdzielni Mleczarskiej w Dzierążni.
Zmarł 20 kwietnia 1978 roku w Kujawkach, pochowany na cmentarzu parafialnym w Dzierążni. W 1989 roku przed jego rodzinnym domem odsłonięto pamiątkową tablicę: Pamięci Józefa Dąbkowskiego ps. "Dąb" 1895 - 1978, wybitnego działacza ruchu ludowego i spółdzielczego, chłopskiego bojownika o sprawiedliwą Polskę, godność chłopa i należne mu prawa.
Odznaczenia: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski i Odznak Zasłużony Działacz Ruchu Spółdzielczego.
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
- Alina Fitowa; Bataliony Chłopskie w Małopolsce 1939-1945. Działalność organizacyjna, polityczna i zbrojna; PWN; Kraków 1984
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Łukasz Grzywacz-Świtalski; Z walka na Podkarpaciu; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1971
- Kazimierz Kita; Fałszywa tożsamość; [w:] Mały Diariusz Skalbmierski; Jednodniówka Koła Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej Inspektoriat "Maria" w Kazimierzy Wielkiej; Kazimierza Wielka 27 lipca 2011
- Józef Belski; Ostatnie dni; Kraków 2018
- Słownik biograficzny działaczy Ruchu Ludowego; Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; Warszawa 1989
- archiwum kpt. Antoniego Sieleckiego ps. Ansiel, Wir
- manterys.com
- dws-xip.pl
- sbc.wbp.kielce.pl
|
