Doskonały rolnik i patriota, zamęczony przez Rosjan
Tadeusz Dziedzicki ps. Krzywda
(ur.: 25.07.1892 - zm.: 15.08.1945)
biogram
 |
Tadeusz Henryk Dziedzicki ps. Krzywda
(fot. Ziemianie polscy XX wieku...) |
Proszowice, 13-08-2020
Podporucznik Tadeusz Henryk Dziedzicki h. Dołęga ps. Krzywda; urodził się 25 lipca 1892 roku w Klimontowie k/Proszowic. Inżynier rolnik, współwłaściciel rodzinnego majątku. Jego rodzicami byli: Adam Józef Dołęga-Dziedzicki (1852-1933) i Janina Thugutt h. Pelikan (1863-1954). Miał brata Adama Ludwika (1891-1940) również zamordowanego przez Rosjan i dwie siostry: Halinę (1894-1920) i Wandę (1897-1986).
Szkolną edukacje rozpoczął w kieleckim gimnazjum, jednak maturę zdawał w Krakowie. Tam w latach (1911-1914) uczył się w Studium Rolniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego (dyplom uzyskał w 1916 roku). Praktyki z rolnictwa i ekonomii odbywał w Czechach i Austrii.
Do wojska wstąpił jako ochotnik w 1918 roku, walczył w 2. Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich (oddział kawalerii Legionów Polskich i Wojska Polskiego), później brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1920.
Po demobilizacji wrócił w rodzinne strony i zajął się rolnictwem. Administrował majątek w pobliskim Ostrowie i pomagał ojcu w Klimontowie. Po śmierci ojca (14 października 1933 roku) prowadził to duże (275 ha) gospodarstwo samodzielnie. Specjalizował się w hodowli bydła mlecznego i produkcji nasiennej. Majątek prosperował doskonale, mleko trafiało do Krakowa (gdzie jednymi z bardziej znaczących odbiorców byli krakowscy Żydzi), owies odbierał 5. Pułk Artylerii Lekkiej, nad produkcja nasion czuwała pani inż. Giżbert, osiągając znakomite efekty. Ponadto w majątku uprawiano: pszenicę ozimą, rzepak, koniczynę, mak, kminek, buraki cukrowe (które odbierała cukrownia Łubna w Kazimierzy Wielkiej). Został założony sad, uprawiano warzywa (pomidory, kalafiory, kapustę, cebulę). Tak doskonale prosperujące gospodarstwo (nawet podczas okupacji niemieckiej) z bogatym dorobkiem w hodowli nasion zostało zmarnowane dopiero po roku 1945.
Tadeusz Dołęga-Dziedzicki był członkiem: Związku Ziemian, Miechowskiego Koła Porad Sąsiedzkich, Krakowskiego Towarzystwa Rolniczego (m.in. sekcji nasienniczej), Pińczowsko-Miechowskiego Związku Buraka Cukrowego, Związku Hodowców Bydła i Związku Hodowli Koni Województwa Kieleckiego.
Jako oficer rezerwy (podporucznik ze starszeństwem od 1 lipca 1925 roku) 8. Pułku Ułanów Księcia Józefa Poniatowskiego (dowódca ppłk Włodzimierz Dunin-Żuchowski) wziął udział we wrześniowej wojnie obronnej 1939 roku. Pułk działał w ramach Armii "Kraków".
W bitwie pod Rawą Ruską (24-25 września) dostał się do niewoli niemieckiej (jak 2000 innych żołnierzy z improwizowanej grupy operacyjnej płk. Stefana Hanka-Kuleszy "Dubno"), dzięki działaniom żony (Marii Jadwigi) uniknął oflagu i wrócił do Klimontowa. Zajął się ponownie zarządzaniem rodzinnym majątkiem.
Przez okres okupacji dwór w Klimontowie był schronieniem dla: rodziny, znajomych, osób wysiedlonych, z Poznańskiego, z Warszawy po powstaniu. Tadeusz Dołęga-Dziedzicki szybko nawiązał współpracę ze zbrojnym podziemiem (ZWZ / AK) przyjął pseudonim "Krzywda". W podobwodzie "Pela" (Proszowice) Inspektoratu Rejonowego AK "Maria" pełnił funkcję kwatermistrza. W dworze znajdował się konspiracyjny magazyn leków i sprzętu sanitarnego, którego komendantką była żona Tadeusza (starszy strzelec Jadwiga). Także w Klimontowie mieściła się sekcja sanitarna w której działała córka "Krzywdy", st. strz. Teresa Dołęga-Dziedzicka ps. Maria.
Tadeusz Dziedzicki pełnił tez funkcję oficera gospodarczego w placówce "Kura" (Klimontów), a dwór małżeństwa pełnił funkcje konspiracyjnej "meliny" Jadwiga była dowódcą sekcji sanitarnej placówki. Ukrywali się tu między innymi rtm. Jerzy Jasielski ps. Jawa, mjr Janusz Skorwad ps. Dąb. Podporucznik był też podkwatermistrzem Inspektoratu "Maria".
Tadeusz Epsztein tak opisywał rolę dworu: [...] w Klimontowie znajdował się magazyn broni i amunicji zdobytej na Niemcach, ze zrzutów alianckich lub przechowywanej od 1939. Specjalne dwa duże bunkry w ogrodzie służyły do ukrywania większych skrzyń, natomiast broń lżejszą trzymano w skrytkach na strychu domu. Pomiędzy końmi należącymi do majątku, stały konie zabrane Niemcom, później przekazywane oddziałom AK. Na zapolach stodół stały zamaskowane samochody zdobyte na Niemcach [...].
W trakcie trwania Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczpospolitej Partyzanckiej (przełom lipca i sierpnia 1944) podporucznik "Krzywda" należał do sztabu Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej "Bank", pełnił w nim funkcję szefa intendentury. Był też oficerem gospodarczym w 5 pułku strzelców konnych AK (kryptonim "Pszczoła") w "Banku".
W październiku 1944 roku Dziedzicki został aresztowany przez gestapo, przetrzymywany był w miechowskim więzieniu, dzięki pomocy sąsiadów został z niego wykupiony. Zaraz po wkroczeniu na teren Inspektoratu Rosjan, 17 stycznia, wraz innymi żołnierzami AK został aresztowany najprawdopodobniej przez NKWD i wywieziony przez Kraków do obozu w Krasnowodzku w Turkmenii.
Tam, w podobozie nr 1 na pustyni Kara-Kum, zmarł 15 sierpnia 1945 roku i został pochowany.
Pośmiertnie w 1957 roku odznaczono go Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.
Tadeusz Dołęga-Dziedzicki w 1926 roku ożenił się z Marią Jadwigą z Bolesta-Jankowskich h. Jastrzębiec (1902-1983). Mieli troje dzieci: Teresę sanitariuszkę AK ps. Maria (ur. w 1927 roku), Barbarę (1928) i Tadeusza (1932).
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Tadeusz Epsztein; Dziedzicki Tadeusz Henryk Dziedzicki h. Dołęga; [w:] Ziemianie polscy XX wieku. Słownik biograficzny część 4; Warszawa 1998
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944). Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Rocznik oficerów rezerw; Warszawa 1934
- Michał Kozera (oprac.); Proszowice na fotografiach. Cześć IV: II wojna światowa; Proszowice 2009
- Stanisław Piwowarski (red.); Ziemia Miechowska w walce o wolność. Podręcznik dydaktyczny Tom II; Kraków, Miechów 2012
- Informator SŻAK w Krakowie, nr 12, 13, 22, 86
- zbiory IKP
- pther.net
- 24ikp.pl
- pl.wikipedia.org
- dziennikpolski24.pl
- sejm-wielki.pl
- facebook.com/proszowice
- krakow.ipn.gov.pl
- dobroni.pl
- bibula.com
- wikiwand.com
- naszdziennik.pl
- miechow.info
|
