Żołnierz AK, cichociemny

facebook

Dzisiaj jest sobota, 23 listopada 2024 r. (328 dzień roku) ; imieniny: Adeli, Felicyty, Klemensa

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

Redakcja

tv.24ikp.pl

działy autorskie

ludzie ZP

miejsca, obiekty itp.

felietony, opracowania

ludzie Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944

"katyńczycy"

serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / ludzie ZP / rp1944 / Żołnierz AK, cichociemny

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Żołnierz AK, cichociemny
Antoni Iglewski ps. Ponar
(ur.: 1.01.1899 - zm.: 27.01.1979)

biogram

tablica pamięci ppłk Antoniego Iglewskiego ps. "Ponar" - Radziejów (fot. muzeumhw.pl)

Antoni Iglewski ps. Ponar (fot. historykon.pl)

17-02-2016

     Antoni Iglewski ppłk piech. rez. CC (porucznika - 1943, kapitana - 1944, podpułkownika 1957), żołnierz Polskiej Organizacji Wojskowej, Wojska Polskiego i AK, cichociemny, w konspiracji posługiwał się wieloma pseudonimami: Ponar, Vanadi, Igła, Antoni, Suseł, Nieczuja, Kujawiak, Mazecki. Używał także konspiracyjnych nazwisk: Władysław Drożdżewski, Jan Barański, Nikodem Galewski, Józef Sikorski.

     Urodził się w Radziejowie Kujawskim 1 stycznia 1899 roku w domu rodziców przy ulicy Zdrojek 4 (obecnie ulica Podgórna). Jego rodzicami byli Franciszek i Julia z d. Mazecka. Szkołę powszechną skończył w rodzinnej miejscowości. W ciągu życia mieszkał w różnych miejscach w Polsce i zagranicą, zawsze jednak z sentymentem spoglądał na rodzime Kujawy. Zmarł 27 stycznia 1979 r. we Wrocławiu, na własne życzenie został pochowany na Cmentarzu Parafialnym w Radziejowie, rodzinnym grobowcu obok swej żony, Marii z d. Ulatowska (1901-1975). Trumnę ze zwłokami przywieźli jego żołnierze (min. Dereń i Trzaska) w zimę 1978/79. Był bezdzietny.

     W wieku 17 lat wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej (1916), przyjął pseudonim "Suseł". W POW pełnił funkcje sekcyjnego w Komendzie Lokalnej Radziejów. Po ukończeniu kursów instruktorskich, w 1917 r., zostaje instruktorem grup bojowych. Od sierpnia 1918 r. jako "Vanadi" został komendantem oddziału lotnego POW. W ramach działalności oddziału, kolportował ulotki, częściowo spalił niemiecki tartak, zlikwidował niemieckiego szpicla i stoczył potyczkę z żandarmerią. 16 października 1918 r., przeprowadził akcję niszczenia urządzeń niemieckiego szpicla i stoczył potyczkę z żandarmerią. 16 października 1918 r., przeprowadził akcję niszczenia urządzeń telefoniczno-telegraficznych. 11 listopada 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego i brał udział w Powstaniu Wielkopolskim, był wtedy podoficerem, w walkach pod Inowrocławiem był plutonowym.

zdjęcie na grobie pułkownika (fot. muzeumhw.pl)

     Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w ramach 5 pp. Legionów, 14 pp. i 31 pp. do 1 lipca 1921 roku. Od czerwca 1922 do listopada 1933 roku w stopniu starszego sierżant pełnił służbę w 81 pp. Strzelców Grodzieńskich im. Króla Stefana Batorego 29 DP. W międzyczasie kończy gimnazjum matematyczno-przyrodnicze w Krakowie.

     Po zwolnieniu z wojska zamieszkał w Grodnie. W 1933 r. pracuje tu, jako zastępca kierownika finansowego w Szefostwie Budownictwa Wojskowego Okręgu Korpusu nr III w Grodnie, a od października 1935 r., w Zarządzie Miejskim Grodna na stanowisku naczelnika Wydziału Przedsiębiorstw Miejskich.

     Jeszcze przed wojną został przeszkolony w Oddziale II Sztabu Głównego WP do prowadzenia dywersji pozafrontowej na Prusy Wschodnie, umiejętności te wykorzystał później jako dowódca oddziału partyzanckiego.

     22 sierpnia 1939 r. został zmobilizowany do WP (Dowództwo Okręgu Korpusu III Grodno). 1 września 1939 r., w dniu wybuchu II wojny światowej wyjechał do Suwałk, a po powrocie do Grodna wyjechał do Wilna, gdzie otrzymał przydział do Grupy gen. Wacława Przeździeckiego, który kwaterował w Białymstoku i w Wołkowysku.

     W czasie przemarszu sformował z rozbitków oddział 200 osobowy i na jego czele, tocząc walki przejechał zdobycznym autobusem przez niemieckie placówki i dotarł do Wołkowyska, skąd wycofał się na nowe m. p. skrzyżowanie dróg Lida - Grodno - Szczuczyn Lidzki.

     Po sowieckiej agresji 17 września 1939 r., stoczył 19 września, w pobliżu Skidla walkę z dywersantami sowieckimi. Następnie od 21 do 22 września brał udział w obronie Grodna przed Sowietami. Na czele swego oddziału bronił odcinka Myśliwska Górka - Rubanówka. Wobec przeważających sił wroga i groźby okrążenia wycofał się do miejscowości Grandzicze i przeprawił się na lewy brzeg Niemna razem z oddziałem kpt. Henryka Koppla dotarł do Sopoćkiń, gdzie został okrążony przez sowiecki oddział pancerny. Dzięki pomocy miejscowej ludności udało mu się wymknąć z pułapki i pomaszerować w kierunku Warszawy.

     Po stoczeniu wielu potyczek z wrogiem na początku października 1939 r. rozwiązał w okolicach Ostrowi Mazowieckiej swój oddział. Z grupą 5 osób zorganizował zalążek organizacji niepodległościowej "Polska Armia w Kraju" Odcinek Łomża-Grodno. Następnie przystąpił do organizowania komórek konspiracyjnych w okolicznych miejscowościach, oraz w Białymstoku i Grodnie. Od 15 października 1939 r., pełnił funkcje zastępcy dowódcy wojewódzkiego SZP w Białymstoku. W końcu X 1939 nawiązał kontakt z pełnomocnikiem KG SZP mjr sł. st. S. Drewnowskim ps. "Brzoza," na którego polecenie udał się do Warszawy, gdzie na początku listopada 1939 r., spotkał się dowódcą głównym SZP gen. Michałem Tokarzewskim ps. "Torwid".

od lewej: kpt. "Siwy" Walery Krokay, kpr. "Feluś" Danuta Nowak z plutonu "Babinicz", "Ponar" Antoni Iglewski, kpr. pchr. "Ziemia" Leonard Wyjadłowski, ks. "Glon" NN, por. "Swarożyc" Piotr Sławoń d-ca baonu "Namiot" (fot. proszowice.archiwa.org)

     Do marca 1940 r., jego miejsce postoju znajdowało się w Mroczkach - Radwanach, kilkakrotnie udało mu się uniknąć aresztowania przez NKWD. Organizuje w miastach powiatu komórki ZWZ oraz zalążki przyszłych komend obwodowych ZWZ. Do sierpnia 1940 r., był zastępcą komendanta okręgu białostockiego ZWZ mjr Feliksa Banasińskiego, który w sierpniu 1940 r., został aresztowany przez NKWD.

     Po zaprzysiężeniu na rotę ZWZ pełnił od sierpnia do października 1940 r., obowiązki Komendanta Okręgu Białystok ZWZ. W tym okresie zorganizował całkowicie powiat łomżyński, szczuciński, wysoko-mazowiecki, oraz część powiatu Ostrołęka i Ostrów Mazowiecki. Zainicjował prace na terenie innych powiatów, m.in.: Bielsk Podlaski, Augustów, Białystok, Sokółka, Wołkowysk i Grodno.

     Brał udział w kilku akcjach bojowych. Zorganizował bazę przerzutową, która miała specjalnych przewodników, szczególnie pilnował łączności. W sierpniu 1940 r., został w Warszawie odznaczony przez gen. "Grota" Krzyżem Walecznych. Od października tego roku był szefem Oddziałów I i IV w organizowanym przez ppłk J. Spychalskiego ps. "Samura" sztabie Obszaru nr 2 Białystok.

     W nocy z 17 na 18 października 1940 r., podczas noclegu we wsi Morusy k. Tykocina, w czasie podróży do Wilna (inspekcja obwodów), razem z płk Józefem Spychalskim został aresztowany przez NKWD. Aresztowanie nastąpiło na skutek zdrady. Więziony w Białymstoku potem w Mińsku, gdzie został zdekonspirowany przez aresztowanego wcześniej szefa Oddziału II Komendy Obszaru Białystok "Stefana". Później był więziony w moskiewskiej katowni na Łubiance, gdzie przesłuchiwał go sam Beria.

     12 czerwca 1941 r., został uwięziony na Butyrkach, gdzie umieszczono go w izolatce. 24 czerwca 1941 r., skazany przez Najwyższy Sąd Wojenny NKWD na karę śmierci za organizowanie antykomunistycznej konspiracji. Zwolniony w sierpniu 1941 roku. na podstawie układu Sikorski - Majski.

dowództwo SBP "Suszarnia", od lewej stoją: por "Jaksa" (Wojciech Majewski), por. "Gozdawa" (Józef Gargasz). kpt. "Siwy" (Walery Krokay), ppor. "Kaszuba" (Jan Stasiek), kpt. "Ponar"(Antoni Iglewski), st. sierż. "Jotel" (Józef Lisowski), ks. kpt. "Józef Glanowski" (Adam Biczanowski), por. "Swarożyc" (Piotr Sławoń), por. "Żbik" (Władysław Marecki), ppor. "Mohort" (Jan Pieńkowski), ppor "Stary" (Stefan Kaufmann) (fot. Rzeczpospolita Partyzancka; B.M. Nieczuja-Ostrowski)

     13 VIII 1941r. wstępuje do Armii gen. Władysława Andersa, gdzie zostaje szefem kancelarii Naczelnego Dowództwa. Ewakuowany z Moskwy do Buzułuku, przybywa do Kujbyszewa, gdzie m.in. spotyka się z gen. Władysławem Sikorskim, by ostatecznie przez Archangielsk i Murmańsk trafić do Londynu (w sierpniu 1941 roku. Razem z częścią innych byłych więźniów przepłynął z Murmańska do Wielkiej Brytanii).

     Po krótkim odpoczynku zostaje skierowany na szkolenie wojsk pancernych do I dywizjonu pociągów pancernych "D". Odbywa również krótkie szkolenie spadochronowe dołączając tym samym do elitarnego grona cichociemnych. Awansowany na porucznika ze starszeństwem od 17 lutego 1943r. Przed powrotem do kraju wykonał 12 skoków. Trzynasty, uważany przez spadochroniarzy za pechowy, okazał się dla Iglewskiego tym najważniejszym, dzięki któremu wrócił do kraju.

     W nocy z 17 na 18 lutego 1943 roku został zrzucony na terytorium kraju, 14 km na południowy wschód od Mińska Mazowieckiego koło miejscowości Cegłów (operacja lotnicza "Wall"; dowódca kpt. naw. Mieczysław Kuźmicki; Ekipa XXI - zespół 2; ppor. Antoni Iglewski "Vanadi", ppor. Tadeusz Jaworski "Gont", ppor. Władysław Wiśniewski "Wróbel", ppor. Antoni Żychiewicz "Przerwa"). Po przyjeździe do Warszawy spotkał się z gen. Grotem-Roweckim i Bolesławem Piaseckim. Do końca 1943 roku był w dyspozycji KG AK. Następnie po krótkim okresie przygotowawczym został skierowany przez gen. Grota-Roweckiego do pracy w komendzie Okręgu Armii Krajowej Kraków.

     Wkrótce został mianowany szefem dywersji i partyzantki Inspektoratu rejonowego "Maria" (obwody Miechów, Olkusz, Pińczów). Szkolił dowódców dywersji, organizował plutony, które prowadziły walki z nieprzyjacielem. W marcu lub kwietniu 1944 roku stworzył pierwszy oddział partyzancki o kryptonimie "Skrzetuski". W maju tegoż samego roku przeprowadza na terenie Inspektoratu "Maria" akcję "Kośba", podczas której zlikwidowano kilkudziesięciu niemieckich konfidentów. Pod koniec lipca 1944 roku brał udział w walkach o utworzenie, a następnie utrzymanie terenu tzw. Rzeczpospolitej Partyzanckiej. W ramach akcji "Burza" dowodzi licznymi akcjami przeciwko siłom wroga. Został awansowany do stopnia kapitana.

     2 sierpnia 1944r. kpt. cc "Ponar" mianowany został dowódca Samodzielnego Partyzanckiego Baonu Szturmowego "Suszarnia" 106 Dywizji AK. Był jednocześnie pełni funkcję zastępcy dowódcy 106 Dywizji AK mjr Bolesław Nieczuja-Ostrowskiego. Od kwietnia 1944 do stycznia 1945 roku oddziały kpt. "Ponara" przeprowadziły około 184 akcji bojowych i dywersyjnych.

sierpień 1944 r. Las Sanczygniowski, wizytacja dowódcy 106. DP AK w Batalionie Partyzanckim "Suszarnia", od prawej stoją: płk "Bolko" (Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski) i dowódca batalionu kpt. "Ponar" (Antoni Iglewski) (fot. Rzeczpospolita Partyzancka; B.M. Nieczuja-Ostrowski)

     Po ogłoszeniu "Czujności" przeniósł się z Miechowa do wsi Kalina Las i Kalina Mała. 19 sierpnia 1944 r. otrzymał rozkaz dla swojego baonu, by z dniem następnym postawić go w stan gotowości bojowej. Celem Baonu "Suszarnia" było m.in. zabezpieczenie przed zniszczeniem tunelu pod Białą Górą, zdobycie Miechowa, Charsznicy i Wolbromia oraz zabezpieczenie zakładów i magazynów na tym terenie. Miano również zablokować nieprzyjacielowi szlaki komunikacyjne na trasie Kraków - Kielce, Kazimierza Wielka - Miechów, Miechów - Wolbrom, a także zorganizować umocnione punkty oporu w najważniejszych ośrodkach Inspektoratu. Baon "Suszarnia" miał również pełnić służbę porządkowo - policyjną w ścisłym współdziałaniu z Delegaturą Rządu na Kraj. W II połowie października i 1 listopada 1944 r. dowodzi obroną zgrupowania AK w lasach sancygniowskich, atakowanych przez Niemców w sile ponad 600 żołnierzy, w większości Ukraińców. Wobec dużych strat (około 80 zabitych) nieprzyjaciel wycofał się. Gdy Niemcy ponownie zaatakowali obóz 6 listopada 1944 r., trafili w próżnię. Baon "Suszarnia" zdekoncentrowano, a z poszczególnych kompanii utworzono oddziały dyspozycyjne.

     1 stycznia 1945 r. kpt. A. Iglewski za wyróżnienie się w walkach i osobistą odwagę odznaczony został przez Dowódcę AK gen. cc "Niedźwiadka" Leopolda Okulickiego Orderem Wojennym Virtuti Militari V kl. Został również wyznaczony na I oficera sztabu Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej.

     Po wkroczeniu w 1945 r., na teren inspektoratu wojsk sowieckich, zagrożony aresztowaniem wyjechał do Ostrowa Wielkopolskiego, gdzie zamieszkał u dowódcy 1 baonu 112 pp AK kpt. Józefa Sikorskiego ps. "Karo". Działał dalej w strukturach organizacji "NIE", Delegaturze Sił Zbrojnych na Kraj i Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość.. Ujawnił się w 1945 r. Potem przeniósł się do Gdyni i pracował jako kierownik zaopatrzenia w firmie "Kormoran" w okresie od sierpnia 1945 do lipca 1946 r. Od sierpnia 1946 do kwietnia 1947 r., pracował w spółdzielni "DOR" w Gdańsku, także jako kierownik zaopatrzenia. W maju 1947 r., wyjechał do Wrocławia i podjął pracę w firmie "Przetwory Zbożowe" jako prokurent, gdzie pracował w okresie od maja do grudnia 1947. Po likwidacji zakładu, zatrudniony został w Państwowej Centrali Handlowej, pełniąc obowiązki kierownika powiatowego Biura Obrotu Artykułami Rolnymi (BO-AR). Na stanowisku tym pracował od września do grudnia 1948 roku.

     Niestety, spokojny żywot cywila nie był Iglewskiemu pisany. Władza ludowa już wkrótce upomniała się o byłego cichociemnego, partyzanta i "człowieka Londynu". 17 grudnia 1948 r. został aresztowany przez UBP we Wrocławiu i przewieziony pociągiem do Krakowa. Osadzony w Krakowie przy pl. Inwalidów razem z innymi, byłymi "ludźmi z lasu" był maltretowany fizycznie i psychicznie, ale nie załamał się. Wyrokiem Sądu Wojewódzkiego w Krakowie z 30 maja 1953 r. skazany został na 8 lat więzienia. Postanowieniem Prokuratury Wojewódzkiej w Krakowie z 11 maja 1956 r. na mocy ustawy o amnestii złagodzono mu karę o połowę. Na początku czerwca 1956 r. wyszedł na wolność z więzienia w Sieradzu.

     Od lipca 1956 r., podjął pracę w kierownictwie Wykonawczej Grupy Robót Konserwatorskich przy Wojewódzkim Konserwatorze Zabytków we Wrocławiu, jako naczelnik zaopatrzenia. Pracował tu do marca 1959 r. Od 2 czerwca 1959 r., został zatrudniony we Wrocławskim Przedsiębiorstwie Budowlanym na stanowiskach kierownika działu ekonomicznego i organizacyjnego. Tu pracował do 30 czerwca 1965 r.

     Następnie od 1 lipca 1965 r., na emeryturze. W 1957 r., zweryfikowany w stopniu ppłk Od 24 maja 1976 r., przebywał w Państwowym Domu Rencistów przy ul. Świątnickiej we Wrocławiu. Aktywnie udzielał się w środowisku Spadochroniarzy Cichociemnych. Napisał biografię pt. PONAR - Wspomnienia z lat 1939-1945, wydaną w 2012 r. i kilka artykułów do "Wojskowego Przeglądu Historycznego".

     Odznaczenia i ordery: Order Virtuti Militari V klasy, Krzyż Niepodległości z Mieczami (1932), Krzyż Walecznych (4 razy), Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami, Srebrny Krzyż Zasługi, Wielkopolski Krzyż Powstańczy, Krzyż Armii Krajowej, Krzyż Partyzancki i inne.

opracowanie: Andrzej Solarz