Zginął w kwietniu 1945 roku z rąk funkcjonariuszy MO
Edward Kazior ps. Lot
(ur.: 18.02.1918 - zm.: 30.04.1945)
biogram
 |
Edward Kazior ps. Lot
(fot. krakow.ipn.gov.pl) |
Proszowice, 27-07-2020
Podporucznik Edward Kazior ps. Lot; urodził się 18 lutego 1918 roku w Wierzbicy (powiat olkuski). Był synem rolnika Ludwika uprawiającego kilkuhektarowe gospodarstwo rolne i Marianny z domu Kotnis, która wraz z mężem pracowała na roli. Miał rodzeństwo: brata Stefana (ps. Tuz 1914-1979, żołnierza BCh), siostry Wiesławę i Teodorę Kazimierę (członkinie LZK, aresztowane w zamian za Kaziora podczas obławy w Wierzbicy 13 XI 1943. Więźniarki obozów pracy w GG, zbiegłe z niewoli pod koniec 1944) oraz brata Juliana.
Do szkoły powszechnej uczęszczał w Wierzbicy i w Kromołowie. Później w Trzyciążu ukończył szkołę rolniczą. Działał w młodzieżowym ruchu ludowym, od 1938 pełnił funkcję prezesa koła Związku Młodzieży Wiejskiej "Siew" w Wierzbicy.
W 1940 roku wstąpił do ZWZ, był łącznikiem oraz kolporterem podziemnej prasy. W następnym roku został członkiem Stronnictwa Ludowego i przeszedł do Batalionów Chłopskich. W marcu 1943 r. został dowódcą oddziału specjalnego BCh, trzon stanowili członkowie BCh z Wierzbicy i okolic. "Lot" podlegał bezpośrednio Komendzie Obwodu BCh. Przeprowadzili kilkadziesiąt akcji o różnym charakterze. Obok działań sabotażowych zajmował się także wykonywaniem wyroków podziemnego wymiaru sprawiedliwości oraz ściganiem bandytyzmu.
Oddział Kaziora podczas okupacji zlikwidował ponad dwudziestu konfidentów gestapo, policjantów granatowych i bandytów. 20 IV 1943 wykonał w Pilicy wyrok na konfidencie Aleksandrze Lataczu, 2 V 1943 w Wierbce na konfidencie Aleksandrze Kościeniu, 2 XII 1943 w Sławniowie na konfidencie Stanisławie Kleszczu. Niektóre akcje wykonywał w miejscach publicznych, np. 29 VIII 1943 na rynku w Pilicy likwidację - przy ostrzale policji granatowej - konfidenta Stanisława Pasierba oraz 4 IX 1943 likwidację na rynku w Wolbromiu podczas targu Wincentego Marchaja, szefa tamtejszej siatki konfidentów. 7 XII 1943 zlikwidował k. młyna we wsi Kleszczowa konfidenta Józefa Pasierba odpowiedzialnego za aresztowanie pięciu członków SL i BCh z Wierzbicy.
W działalności sabotażowej i likwidacyjnej Kazior współpracował z oddziałami BCh Kazimierza Chyckiego "Górki" i Stanisława Karolczyka "Herkulesa", a także z szefem dywersji w Podobwodzie Żarnowiec AK plut. pchor. Bolesławem Gwiazdą "Orionem". Jako dowódca oddziału Kazior cieszył się dużym autorytetem wśród podwładnych, żołnierze śpiewali i układali o nim piosenki.
W drugiej połowie 1943 po akcji scaleniowej z AK, oddział Kaziora został wyłączony ze scalenia i przemianowany na oddział Ludowej Straży Bezpieczeństwa. Odtąd podlegał bezpośrednio komendantowi LSB w Obwodzie Olkusz Stanisławowi Sewerynowi "Korbie".
Wiosną 1944 wraz z kilkoma żołnierzami Kazior na krótko wszedł w skład oddziału partyzanckiego AK-BCh kapitana Zygmunta Niebrzydowskiego "Henryka". W czerwcu objął funkcję szefa łączności w Komendzie Obwodu Olkusz BCh. W lipcu tego roku oddział Kaziora skonfiskował skóry ze spółdzielni szewskiej "Opatrzność" w Wolbromiu. Akcję przeprowadzono bez porozumienia z KWP, a ponieważ spółdzielnia współpracowała z AK szef PDR Stanisław Mach "Tarnawa" wszczął w tej sprawie postępowanie wyjaśniające. Ustalono, że Kazior działał za zgodą komendanta obwodowego LSB, przy czym oboje nie wiedzieli o współpracy spółdzielni z AK.
11 lipca 1944 oddział Kaziora ubezpieczał w rejonie wsi Udórz odwrót żołnierzy z batalionu "Parasol" po nieudanym zamachu w Krakowie na szefa SS i Policji w GG Wilhelma Koppego. W sierpniu 1944 Kazior bezskutecznie interweniował u Tadeusza Grochala "Białego", dowódcy oddziału AL, w sprawie zamordowania przez jego podwładnych zastępcy powiatowego komendanta PKB w Olkuskiem Stefana Milejskiego "Gruszki".
22 X 1944 oddział Kaziora wspólnie z grupą AL NN ps. "Jur" przeprowadził akcję rozbrajania Niemców i Gruzinów z Ostlegionu w Brzezinach k. Żarnowca. W akcji zginął jeden z najbliższych przyjaciół Kaziora kpr. pchor. Jan Brożek "Grom". Pod koniec okupacji Kazior popadł w konflikt z żandarmerią AK. Zarzucano mu brak dyscypliny i nieprzestrzeganie zasad konspiracji. Pozostawał również w ostrym sporze personalnym z członkami AK z rodzinnej Wierzbicy.
 |
grupa żołnierzy BCh i członkiń Zielonego Krzyża, drugi od lewej Edward Kazior "Lot", drugi od prawej Stefan Brożek "Hubert", komendant BCh obwodu olkuskiego, zdjęcie wykonano po konspiracyjnym opłatku w Wierzbicy 30 grudnia 1944
(fot. krakow.ipn.gov.pl) |
Jedną z ostatnich akcji oddział Kaziora przeprowadził 7 stycznia 1945 w Pilicy, gdzie wespół z AK i AL zlikwidowano konfidenta gestapo Franciszka Ogonka. Sam Kazior wziął wówczas udział w "sądzie doraźnym" nad okolicznymi przestępcami kryminalnymi. W czasie okupacji Kazior blisko współpracował z rzecznikiem oporu społecznego przy KWP (Konspiracyjne Wojsko Polskie) (szefem KWC - Kierownictwo Walki Cywilnej) Stanisławem Szwejem "Steckim" oraz z komendantem BCh w Obwodzie Olkusz Stefanem Brożkiem "Hubertem".
Po wkroczeniu na teren działania Kaziora Armii Czerwonej był on poszukiwany przez NKWD i UB. Ukrywał się wraz z członkami swego oddziału w północnej i środkowej części pow. Olkusz. Pod koniec marca 1945 rozpoczął wraz z podległymi mu ludźmi działalność zbrojną. Być może powodem tej decyzji było aresztowanie 26 III 1945 przez UB w Kielcach b. komendanta Obwodu Olkusz BCh Stefana Brożka "Huberta". Działał na terenie gmin Kidów, Pilica, Żarnowiec i Wolbrom, przeprowadzając kilkanaście akcji sabotażowych i karnych wymierzonych przeciwko funkcjonariuszom i współpracownikom władzy komunistycznej.
W kwietniu 1945 podjął współpracę z funkcjonującym na terenie gm. Żarnowiec poakowskim oddziałem mjr Kazimierza Tomczaka ps. Lubicz, Dąb I, 15 (byłego szefa sztabu 106. DP AK) i ppor. Antoniego Janiszewskiego ps. Jawor, Kmicic, Roman (byłego oficera broni w II batalionie 116. pp 106. DP AK). Oddziały te pozostawały w kontakcie z przebywającym wówczas w Krakowie b. inspektorem miechowskim i dowódcą 106. DP AK płk Bolesławem Nieczuja-Ostrowskim ps. Tysiąc oraz z przebywającym na terenie Zagłębia Dąbrowskiego byłym dowódcą II batalionu 116. pp 106. DP AK kpt. Władysławem Stepokurą (Józefem Bednorzem) ps. Zawiślak, Dziadek, część akcji wykonując na ich rozkaz.
W niektórych dokumentach PUBP w Olkuszu oddziały Kaziora i Janiszewskiego figurują jako "organizacja polityczno-wojskowa pod nazwą "Biała Gwardia". Niektóre akcje oddziału "Lota" z okresu walki z "komunistami" budziły kontrowersje wśród miejscowej ludności, np. konfiskata pieniędzy z pilickiej drożdżowni czy uprowadzenie pięcioro członków rodzin żydowskich z przysiółka Jastrzębie k. Kleszczowej.
W nocy 31 III 1945 oddział Edwarda Kaziora zlikwidował w miejscowości Dobra k. Pilicy referenta gminnego UB w Cianowicach Marcelego Lagę i usiłował zabić w Sławniowie funkcjonariusza olkuskiego PUBP Jana Franczyka. W nocy z 12 na 13 IV 1945 oddział Kaziora dokonał konfiskaty drożdży z fabryki w Pilicy. 20 IV 1945 grupa pod dowództwem Kaziora uprowadziła z zamiarem zlikwidowania pięciu członków żydowskich rodzin Berlińskich i Leichertów, właścicieli młyna w przysiółku Jastrzębie k. Kleszczowej. Mieli oni według informacji oddziału współpracować z UB. W lesie niedaleko wsi Dobraków zastrzelono Sarę Berlińską i Dawida Leicherta, pozostałym udało się zbiec. Jednocześnie oddział dokonał konfiskaty należącego do wymienionych rodzin mienia. Wkrótce po jej przeprowadzeniu w ręce MO wpadł członek oddziału Wojciech Paciej, chcąc go odbić Kazior planował zaatakować siedzibę PUBP w Olkuszu.
25 IV 1945 około godz. 22.00 oddział Edwarda Kaziora zlikwidował na polach wsi Wola Libertowska funkcjonariusza MO z posterunku w Żarnowcu Stanisława Stępniaka oraz funkcjonariusza PUBP w Olkuszu Henryka Kucyperę, powracających z interwencji porządkowej ze wsi Wierzbica. W czasie akcji zginął również furman Stanisław Lelątko. Ciała zabitych odwiózł do Żarnowca trzeci z funkcjonariuszy MO, który nie został zlikwidowany. Jednocześnie przekazał on na posterunek pozostawione przez oddział ostrzeżenie: Obywatele PPR. Prosimy zaprzestać aresztowania Polaków. 1/ Zwolnić wszystkich aresztowanych, 2/ Jeżdżenia po terenie, 3/ Rabowania mienia Polaków, 4/ Strzelania do Polaków, i wiele innych rzeczy. W przeciwnym razie czeka was to, co spotkało waszych towarzyszy. Z dopiskiem: Cześć poległym w służbie. KWP. 26 IV 1945 oddział "Lota" dokonał na trasie Pilica-Ogrodzieniec konfiskaty pieniędzy (ok. 800 tys. zł) konwojowanych z wytwórni drożdży. Podczas akcji zginął funkcjonariusz MO Antoni Kaczmarczyk. W kwietniu żołnierze pod dowództwem Kaziora przeprowadzili akcję konfiskaty skór z garbarni w Wolbromiu. Część skór zamelinowano w zabudowaniach gospodarskich Kaziora Zostały one następnie zarekwirowane przez funkcjonariuszy UB. W okresie tym Kazior planował rozbicie posterunku MO w Tczycy.
Noc z 29 na 30 kwietnia 1945 Kazior spędził wraz z członkami swego oddziału Ewaldem Cupiałem ps. Ramzes, Bogusławem Staśko ps. Wróbel i Leopoldem Słaboniem ps. Poniatowski w szopie należącej do zabudowań gospodarskich Jakuba i Pelagii Wójcików w Jeżówce k. Wolbromia. Między godz. 6.00 a 10.00 przybyło tu kilku funkcjonariuszy z posterunku MO z Tczycy (ustalono jedynie Józefa Bielańskiego) celem przymusowego ściągnięcia zaległego kontyngentu. Jeden z nich będąc na zewnątrz, zauważył nieznanych mu śpiących żołnierzy, strzelił w ich kierunku i nieszczęśliwie zabił jedną kulą Kaziora i Cupiała. Pozostałym dwóm po krótkim ostrzale udało się zbiec. Po śmierci dowódcy oddział nadal prowadził działalność, którą zakończył w czerwcu 1945.
Ciało Kaziora początkowo zostało pogrzebane w Jeżowce tuż obok miejsca śmierci. Po kilku miesiącach ekshumowano je. Pogrzeb podporucznika Kaziora odbył się 17 listopada 1945, został pochowany na cmentarzu parafialnym przy kościele św. Mikołaja w Kidowie.
"Lot" nie założył rodziny.
 |
miejsce spoczynku "Lota"
(fot. akolkusz.blogspot.com) |
opracowanie: red.
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Cezary Brożek; Mieszkańcy Wierzbicy polegli i pomordowani w czasie II wojny światowej; Wierzbica 2014
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Cezary Brożek; Pozostańcie wierni przysiędze. Rzecz o "żołnierzach wyklętych" na Ziemi Pilicko-Żarnowieckiej w 1945 r.; [w:] Nasza Pilica, nr 2 (12) - luty 2015
- Cezary Brożek; Pozostańcie wierni przysiędze. Rzecz o "żołnierzach wyklętych" na Ziemi Pilicko-Żarnowieckiej w 1945 r. cz. II; [w:] Nasza Pilica, nr 3 (13) - marzec 2015
- zbiory IKP
- krakow.ipn.gov.pl
- biblioteka.olkusz.pl
- jura-pilica.com
- ziemiapilicka.pl
- przeglad.olkuski.pl
- sbc.org.pl
- listawykletych.pl
|
|
|
