Wychowawca wielu pokoleń nauczycieli, który uczył też w Glewcu
Jan Kulpa ps. Jasnosz
(ur.: 28.03.1908 - zm.: 20.05.1983)
biogram
 |
Jan Kulpa ps. Jasnosz
(fot. W obronie miechowskiej wsi...) |
Proszowice, 20-11-2020
Jan Kulpa ps. (Józef) Gawron, Jasnosz; urodził się 28 marca 1908 roku w Żywcu, w rodzinie inteligenckiej. Jego ojciec Marcin był urzędnikiem kolejowym, który na ten teren przeniósł się z Czarnej koło Tarnowa. Z kolejnym awansem ojca, w 1915 rodzina Kulpów osiada na stałe w Słotwinach-Brzeskich. Tam Jan ukończył Szkołę Powszechną i Gimnazjum, które dzięki znakomitym pedagogom wywarło ogromny wpływ na jego dalsze życie.
W 1926 roku wstąpił na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego gdzie po 4 latach studiów uzyskał dyplom magistra filozofii, a w 1932 - magistra pedagogiki. Także Uniwersytet wywarł duży wpływ na kształtowanie jego osobowości, a w szczególności kontakty z takimi profesorami jak Ignacy Chrzanowski, Władysław Heinrich, Zygmunt Mysłakowski i Stefan Szuman.
W 1932 r., jeszcze przed zakończeniem studiów pedagogicznych został zatrudniony w Seminarium Pedagogicznym im. T. Kościuszki w Ostrowcu Świętokrzyskim jako nauczyciel języka polskiego i przedmiotów pedagogicznych (ucząc w Ostrowcu Świętokrzyskim poznał nauczycielkę języka francuskiego Janinę Gruszkiewiczównę, z którą w 1937 r. zawarł związek małżeński).
Po likwidacji seminariów nauczycielskich w 1936 r., podjął pracę w Kuratorium w Krakowie jako instruktor języka polskiego. Publikował liczne felietony i artykuły w różnych czasopismach. Równocześnie w roku 1937 ukazała się jego pierwsza książka pt: "Czytanki i lektura w szkole podstawowej".
W 1939 r., był kierownikiem akcji ewakuacyjnej chroniąc akta i cały personel kuratoryjny do Sandomierza, potem powrócił do Krakowa. Wtedy pracował jako kierownik szkoły w Krzęcinie. Zwolniony z tej funkcji przez Niemców po 3 miesiącach pracy, podjął zajęcia w Szkole Powszechnej we wsi Glewiec (latem 1940), w gminie Koniusza, równocześnie działał w ruchu oporu.
 |
klasa V rok szkolny 1941/1942
(fot. spglewiec.szkolnastrona.pl) |
W marcu 1941 wstąpił do Rocha, organizował komplety tajnego nauczania w zakresie szkoły powszechnej i średniej, przewodniczył komisji egzaminacyjnej rejonu Proszowic, reprezentując TON (Tajna Organizacja Nauczycielska) i PKOiK (Powiatowa Komisja Oświaty i Kultury) podlegającej Okręgowemu Biuru Szkolnemu w Krakowie. Pełnił funkcję referenta ds. szkolnictwa średniego ogólnokształcącego i oświaty dorosłych na wsch. część powiatu. PKOiK nr 27 obejmował Miechów z Proszowicami oraz wsch. częścią powiatu olkuskiego i Działoszyce w pow. pińczowskim.
Był także zastępcą przewodniczącego ZPL (Związek Pracy Ludowej) "Orka" w Miechowskiem i przewodniczącym Powiatowej Komisji Oświaty i Kultury w ROCH-u. Współorganizował też konspiracyjny Uniwersytet Ludowy w Glewcu. Należał do zespołu redakcyjnego pisma pt. "Wieś Idzie" (organ Kierownictwa Ruchu Ludowego i Komendy BCh powiatu miechowskiego).
Na stronie SP nr 1 w Proszowicach czytamy: [...] Miejscowi [proszowiccy] nauczyciele, w okupacyjnej rzeczywistości podjęli nauczanie na tajnych kompletach. Organizatorem był Wacław Pelc, a uczestniczyli w tej pracy także: Leokadia Pelcowa, Zofia Bujakowska, Maria Rybczyk, Andrzej Piątek. W ramach tych kompletów uczniowie zdobywali wiedzę na poziomie podstawowym i średnim. Egzaminy początkowo odbywały się w Pińczowie, a później w Proszowicach. Komisja egzaminacyjna składała się z nauczycieli miejscowych oraz przyjeżdżających z Krakowa np. prof. Jan Kulpa pseudonim Gawron, późniejszy prorektor Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie [...].
Po wojnie został dyrektorem Liceum Pedagogicznego w Krakowie, które wespół z gronem pedagogicznym odgruzowywał, zagospodarował i uruchomił. Trwało to jednak krótko. Już w marcu 1945 przeniósł się do Kielc, gdzie w kuratorium został naczelnikiem działu kształcenia nauczycieli. Jego staraniem przeniesiono także z Krakowa do Kielc Wyższy Kurs Nauczycielski. Cechując się głęboką wiedzą, nieprzeciętną inteligencją, taktem i życzliwością szybko zjednywał sobie otoczenie i cieszył się ogromnym autorytetem i sympatią nie tylko wśród kadry nauczycielskiej.
 |
Jan Kulpa
(fot. biografik.up.krakow.pl) |
W 1950 roku wrócił do Krakowa i objął stanowiska dyrektora II Liceum Ogólnokształcącego dla Pracujących. W trzy lata później został kierownikiem Sekcji Oświaty Dorosłych w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia Kadr. Równocześnie do 1954 r. prowadził zajęcia z języka polskiego w studium przygotowawczym do szkół wyższych, funkcjonującym przy UJ. Po likwidacji studium podjął pracę w organizującym się I Studium Nauczycielskim w Krakowie.
W 1957 roku otrzymał nominację na zastępcę profesora w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie, a w latach 1960-1965 wykładał na licznych kursach dla nauczycieli. Ponadto aktywnie działał w Związku Nauczycielstwa Polskiego, a od czasów okupacji związany był z ruchem ludowym.
Kontynuował działalność naukową i publicystyczną. W latach 50-tych opublikował Metodykę Języka Polskiego dla Pracujących i wiele artykułów, a w latach 1960-1965 napisał 50 artykułów i wydał 10 książek. W 1961 r. uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych, w 1966 na UJ otrzymał stopień docenta, a w 1970 nominację na profesora nadzwyczajnego. W latach 1969-1978 był dyrektorem Instytutu Nauk Pedagogicznych przy WSP w Krakowie, a równocześnie w latach 1975-1978 był profesorem ds. nauczania.
W swoim pracowitym życiu wywarł wpływ na tysiące nauczycieli i ludzi innych profesji, z którymi się spotkał. Wypromował ponad 350 magistrów, 35 doktorów, i habilitował 3 docentów. Opublikował ponad 500 artykułów i wydał 32 książki. W 1978 r. przeszedł na emeryturę, ale nadal aktywnie działał w wielu instytucjach, towarzystwach naukowych i sekcjach PAN, m.in. przewodniczył Sekcji Kształcenia Nauczyciela przy Zarządzie Głównym ZNP, Zespołowi Dydaktyczno-Wychowawczemu (rzeczoznawców). Pedagogiki przy Ministerstwie Nauki Szkolnictwa Wyższego i Techniki, oraz (przez 4 kadencje) Komisji Nauk Pedagogicznych PAN-oddział w Krakowie.
Za tę rozległą i niezwykle aktywną działalność otrzymał wiele odznaczeń i wyróżnień, w tym: Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Oficerski Odrodzenia Polski, Zasłużony Nauczyciel PRL, Złotą Odznakę ZNP, Złotą Odznakę za prace społeczne dla miasta Krakowa.
Zmarł 20 marca 1983 roku i został pochowany na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
opracowanie: Marcin Szwaja
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Słownik biograficzny żywiecczyzny tom II
- Elżbieta Brycka, Maria Chymuk; Profesor Jan Kulpa - wybitny pedagog polski
- Józef Guzik; Działacze i partyzanci ziemi miechowskiej 1939-1945; ZBoWiD Koło Gminne Wawrzeńczyce; Wawrzeńczyce 1983
- Jacek Chrobaczyński, Władysław Kruczek; Nauczyciele małopolscy. Portret zbiorowy 1939-1945; Kraków 2004
- Jerzy Jarowiecki; Podziemna prasa ludowa VI Okręgu Rocha (krakowskiego) w latach 1939-1945; [w:] Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 16/2, 1977
- Józef Guzik; W obronie miechowskiej wsi 1939-1945; Książka i Wiedza; Warszawa 1981
- rep.up.krakow.pl
- biografik.up.krakow.pl
- szkola1.edupage.org
- bj.uj.edu.pl
- bazhum.muzhp.pl
- spglewiec.szkolnastrona.pl
|
