|
|
 | ||||
 | ||||||
| Dzisiaj jest sobota, 23 listopada 2024 r. (328 dzień roku) ; imieniny: Adeli, Felicyty, Klemensa | |
 | |
|
|
| |||||||||||||||
 |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / ludzie ZP / rp1944 / Mało znany żołnierz Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Mało znany żołnierz Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
| (fot. zbiory IKP) |
 |
| (fot. Rzeczpospolita Partyzancka) |
 |
| Jan Molęda ps. Trzebiński, Trzaska (fot. dlibra.karta.org.pl) |
Proszowice, 19-08-2019
Podpułkownik Jan Molęda ps. Trzebiński, Trzaska; urodził się 12 grudnia 1917 r. w Kościejowie. Był synem miejscowego rolnika Jana i Zofii (z d. Morzonek) Molędów. Wychował się w kulcie rzetelnej pracy oraz w atmosferze patriotycznej i religijnej, czemu sprzyjały różnorodne wydarzenia w sąsiednich Racławicach, pamiętnych słynnym zwycięstwem naczelnika Tadeusza Kościuszki z wojskiem rosyjskim 4 IV 1794 r. Od 5 XI 1937 r. do 25 XI 1939 r. służył w 5 Dywizjonie Artylerii Konnej. W międzyczasie uczył się, w 1939 r. uzyskał maturę.
Kampanię wrześniową odbył w 5 DAK (dowódca ppłk Jan Kanty Witowski) na szlaku walk i odwrotu Krakowskiej Brygady Kawalerii: od Woźnik przez Żarki, Jedrzejów, Pińczów, Nowy Korczyn, Szczucin, Baranów, Janów, Biłgoraj do Tomaszowa Lubelskiego. Podczas walk pełnił funkcję działonowego. Na froncie nie był kontuzjowany. 25 IX w lasach hrubieszowskich dostał się do niewoli Wehrmachtu. Z niewoli uciekał dwa razy. Przy drugiej ucieczce sprzyjało mu szczęście. Powrócił w rodzinne strony.
Do organizacji podziemnej Związek Walki Zbrojnej wstąpił 1 stycznia 1940 r. w Kościejowie. Przysięgę odebrał Józef Wiktor ps. Kaczyński plut. zaw. 5 DAK, który po powrocie z wojny zamieszkał w Nasiechowicach i w pobliskim Kościejowie odnalazł swego kolegę z jednostki. Jan Molęda dostał pseudonim "Trzebiński" i otrzymał polecenie werbować nowych członków, tworzyć z nich "trójki", potem "piątki" i na koniec szkieletowy pluton. Ponadto miał odtąd stale docierać do Nasiechowic po tajne gazetki dostarczane tam z Krakowa.
W tym czasie zbliżone zadania wojskowe realizował na terenie części gminy Racławice Tadeusz Tochowicz ps. Dąb, związany z Konfederacją Zbrojną w Miechowie. Kiedy więc Józef Wiktor stracił kontakt z Krakowem - gdzie doszło do dużej wsypy - "Trzebiński", zaprzyjaźniony z "Dębem" i wprowadzony przezeń w tajniki jego pracy, wyjeżdżał z "Kaczyńskim" po prasę wydawaną przez KZ do Mieczysława Daneckiego ps. Bogdaniec w Miechowie. Przez "Bogdańca" nawiązał kontakt z majorem Pawłem Włóczkiem ps. Paweł, zamieszkującym w Kalinie Wielkiej, skąd na szeroką skalę rozwijał w powiecie miechowskim KZ.
W tym czasie jednak został aresztowany przez Niemców w Sosnowcu, gdzie dotarł w celu odwiedzenia rodziny - przez "zieloną granicę" i przez trzy miesiące siedział w więzieniu na Radosze.
Kiedy - po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej - "Dąb" został skierowany jako kurier i łącznik Komendy Głównej KZ do prac organizacyjnych pomiędzy Warszawą a Białymstokiem przy tworzeniu punktów zaczepienia dla "Wachlarza", wszystkimi dotychczasowymi sprawami organizacyjnymi prowadzonymi przez "Dęba" w przydzielonej mu części gminy Racławice zajmował się teraz bezpośrednio sam "Trzebiński". Wkrótce ożywiła się działalność ZWZ i w ten sposób miał on odtąd kontakt na obydwie organizacje.
Po scaleniu wysiłku organizacyjnego ZWZ z KZ aktywa zgromadzone przez "Trzebińskiego" w części gminy Racławice zostały przydzielone do Placówki Armii Krajowej Słaboszów krypt. "Sarna", dowodzonej przez ppor. Bronisława Golę ps. Szafran. Przez ppor. "Szafrana" nawiązał kontakt z oficerem Wywiadu i Kontrwywiadu Wawrzyńcem Kobylcem ps. Wierny, jak również z ppor. Wojciechem Majewskim ps. Jaksa. Ppor. "Szafran" polecił "Trzebińskiemu" utworzyć pełny pluton bojowy, złożony z najbardziej wartościowych i nadających się do konspiracji i walki bieżącej osób oraz zgromadzić maksymalnie dużo środków walki i sprzętu wojskowego.
Wczesną wiosną 1943 r. w mieszkaniu "Wiernego" w Kropidle ppor. "Szafran" przedstawił sprawę utworzenia na terenie Placówki "Sarna" grupy dywersyjnej, złożonej z pięciu żołnierzy z Racławic i okolicy Na dowódcę tej grupy został wyznaczony "Trzebiński", na zastępcę "Dąb" Obydwaj oni dobrali do pomocy Józefa Bogdalskiego ps. Dąbek, Franciszka Kołodzieja ps. Szaleniec i Józefa Wiktora ps. Kaczyński. Specjalną przysięgę od członków grupy dywersyjnej odebrał niebawem w lesie obok wsi Nowiny - Dosłońce zastępca komendanta Obwodu Miechowskiego ppor. Stanisław Gutkowski ps. Sam.
Wkrótce "Trzebiński" wraz z "Dębem" i Teofilem Szarkiem ps. Biernowicz przygotowali dającą pełne powodzenie akcję uwolnienia z więzienia miechowskiego, aresztowanych podczas tzw. wsypy Bronisława Falenckiego w pierwszych dniach marca 1943 r., Stanisławy Daneckiej ps. Wierna, odwołanej - niestety z negatywnym skutkiem - przez "Bogdańca", co zakończyło się śmiercią aresztowanej 7 IV.
 |
| z prawej sier. pchor. "Trzaska" (fot. Ziemi Miechowskiej...) |
Po dwóch tygodniach wykonawcy otrzymali awanse: "Trzaska" na ogn. pchor., "Dereń" na sierż. pchor., "Dąbek" na plut. a "Szaleniec" na kpr. Cała czwórka otrzymała również Krzyże Walecznych nadane przez komendanta Okręgu Krakowskiego płk Józefa Spychalskiego ps. Luty, na potwierdzenie czego wszyscy dostali jedwabne tasiemki z wypisanymi decyzjami, z podpisami i potwierdzeniem przybitą pieczęcią Komendy. Wręczył je nowy komendant Obwodu Miechowskiego AK ppor. "Sam", teraz "Janusz" w asyście ppor. "Szafrana" i "Wiernego".
11 X 1943 r. "Trzaska" zakończył kilkunastomiesięczny kurs Szkoły Podchorążych Rezerwy. Komendantem Szkoły był początkowo por Kazimierz Świtalski ps. Mierzeja, następnie (po opuszczeniu przez niego terenu) por. Piotr Sławoń ps. Swarożyc. Wykładali: komendant Placówki Książ Wielki krypt. "Kozioł" por. Julian Malinowski i ppor. "Szafran". Wykłady odbywały się w budynku Szkoły Powszechnej w Kropidle. Kurs z wynikiem pozytywnym zakończyli jeszcze oprócz "Trzaski", "Wierny" i Kazimierz Jarosz ps. N. Tymczasem grupa dywersyjna "Trzaski", pod jego bezpośrednim dowództwem lub "Derenia", przeprowadziła na terenie Obwodu około 30 różnych uderzeń specjalnych, wśród których na podkreślenie zasługują:
- akcja na Pawła Brykalskiego, niebezpiecznego policjanta granatowego ze Słomnik, na Alojzego Klucznioka, kierownika Liegenschaftu z Dziekanowic gorliwego realizatora zadań okupacyjnych, na Piotra Hołaja, nadleśniczego z Komorowa, winnego wsypy,
- spalenie magazynów zbożowych w Działoszycach,
- rozbicie mleczarni w Sławicach, Radziemicach i Prandocinie, połączone z rekwizycją masła i serów na rzecz AK i ludności,
- akcja zaopatrzeniowa na magazyn tekstylny i skóry w Działoszycach, połączona z rekwizycją na rzecz AK i ludności,
- stałe zabezpieczenie terenu przed szerzącym się bandytyzmem, celem usunięcia negatywnych zjawisk z życia społecznego,
- stałe zabezpieczenie terenu przed rabunkami i plądrowaniem przez oddziały niemieckiego wojska i Ostlegiony,
- likwidacja konfidentów i uderzenia represyjne w kolaborantów (w ramach akcji "Wrzód" i "Kośba"), celem ochrony powszechnej konspiracji,
- likwidacja drobnych patroli i mniejszych oddziałów niemieckiego wojska i policji (w ramach akcji "Kośba"), celem dozbrojenia się i stworzenia atmosfery pełnego zagrożenia dla nieprzyjaciela.
 |
| OP "Trzaska" (fot. Rzeczpospolita Partyzancka) |
 |
| na osłonie radiostacji w Dosłońcu u gospodarza Podsiadły, na zdjęciu od lewej: "Trzaska"; radiotelegrafista kpr. Michał Strzemecki "Izabela", kmdt. radiostacji por. "Zygmunt, Tadeusz Tochowicz "Dereń" (fot. zbiory IKP) |
Niebawem pluton partyzancki st. ogn. pchor. "Trzaski" otrzymał rozkaz dołączenia do tworzonego przez dowództwo 106 Dywizji Piechoty Samodzielnego Partyzanckiego Batalionu Szturmowego "Suszarnia" mjra Antoniego Iglewskiego ps. Ponar. Jako I pluton "Bartosz" (dowódca st. ogn. pchor. "Trzaska", zastępca st. sierż. pchor. "Dereń") wszedł do 1. kompanii "Batory" (dowódca por. Józef Gargasz ps. Grot, zastępca por. "Olgierd").
W składzie "Suszarni" pluton "Bartosz" realizował zadania związane z ubezpieczaniem zrzutów lotniczych na placówce "Kobuz" (21/22 IX 1944 r.), ochroną radiostacji Komendy Okręgu Krakowskiego AK, akcjami patrolowymi, zaopatrzeniowymi i szkoleniowymi. Ubezpieczał również przedsięwzięcia specjalne wzdłuż trasy Skalbmierz-Miechów. Po rozformowaniu "Suszarni" wziął również udział w kilku wypadach i walkach obronnych przeciwko oddziałom wojska, Ostlegionów i policji.
Po wejściu Sowietów (teraz już) ppor. "Trzaska" został wkrótce aresztowany (10 II 1945 r.) przez UB z Miechowa i osadzony w areszcie PUBP przy ul. Jagiellońskiej, gdzie przez dwa miesiące był potwornie bity i torturowany, a następnie został przewieziony do więzienia miechowskiego przy ul. Wolbromskiej, gdzie w dalszym ciągu był okrutnie maltretowany.
25 IV 1945 r. został uwolniony z więzienia przez oddział AK pod dowództwem por. Juliana Sochy ps. Dźwig i por. Bolesława Krzyszkiewicza ps. Regiński. Od tej pory ukrywał się jako Jan Frączek na terenie Częstochowy, jej okolic (Kłomnic i Rzek Wielkich) i Dolnego Śląska. Gdy w Rzekach Wielkich spłonęła w październiku 1945 r. fabryka wyjechał do Wrocławia. Tam jako Jan Musiał, a potem Wacław Bojko przebywał do lipca 1946 r., kiedy udał się do wsi Lipowa koło Nysy i zatrzymał u I oficera sztabu 106 DP mjra Wiesława Żakowskiego ps. Zagraj. 7 I 1947 r. został aresztowany przez UB, lecz szczęśliwie zbiegł do Łozowa koło Wrocławia, gdzie ukrywał się u Jerzego Łapińskiego i u jego znajomych.
6 III 1947 r., korzystając z ogłoszonej amnestii, ujawnił się w WUBP we Wrocławiu, lecz już 17 XII 1948 r., będąc na kursie agronomów, został aresztowany przez kpt. NKWD i dwóch rodzimych "ubeków". Z Wrocławia razem z majorem "Ponarem" i ppor. Leonardem Wyjadłowskim ps. Ziemia został przewieziony do WUBP w Krakowie. Tutaj cztery lata siedział w śledztwie. 15 IX 1952 r. w szóstym dniu procesu przed Sądem Wojewódzkim w Krakowie zapadł wyrok sześciu lat więzienia, lecz na mocy amnestii został zwolniony od zaraz.
Od 1 I 1953 r. podjął pracę w handlu i kontynuował ją do emerytury. Aż do 1956 r. był stale śledzony przez UB, zaś później był traktowany jak obywatel II kategorii. Dopiero 15 XI 1991 r. Sąd Wojewódzki w Krakowie (Wydział III karny) stwierdził nieważność wyroku z 1952 r., a więc brak jakiejkolwiek winy.
W uznaniu zasług bojowych, dużego wkładu w działalność konspiracyjną wielkiego poświęcenia i bezprzykładnej odwagi kompetentne władze podniosły "Trzasce" stopień oficerski do rangi kpt., zaś władze III Rzeczypospolitej - do podpułkownika. Zweryfikowały także nadane odznaczenia: Virtuti Militari V kl., Krzyż Walecznych (trzykrotnie), Srebrny i Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż AK, Krzyż Partyzancki, Medal Wojska 1,2,3 i 4 i Medal "Za udział w wojnie obronnej 1939 r.". Za osiągnięcia w pracy zawodowej otrzymał tytuł "Zasłużonego Pracownika Handlu".
"Trzaska" był aktywnym działaczem środowiska żołnierzy 106 DP w Regionie Śląsko-Zagłębiowskim. W pracy społecznej pomagała mu żona Henryka z d. Szaleniec i córka Bożena.
Zmarł w 20 marca 2002 roku w Sosnowcu, gdzie jest pochowany na cmentarzu parafii św. Barbary, przy ul. Andersa.
opracowanie: Stanisław Piwowarski
 |
| miejsce spoczynku podpułkownika "Trzaski" na cmentarzu parafii św. Barbary w Sosnowcu (fot. polskie-cmentarze.com/cmentarze/sosnowiec/grobonet) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Informator SŻAK w Krakowie, nr 24
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Rudolf Zbysław Pasek ps. "Sprzączka"; Ziemi Miechowskiej w pokłonie. Wspomnienia wojenne; Warszawa 2010
- zbiory IKP
- dlibra.karta.org.pl
- polskie-cmentarze.com/cmentarze/sosnowiec/grobonet
| idź do góry | powrót |
 |
 |
 |
 | ||||||||||||||
|
|||||||||||||||||
 |
 | ||||||||||||||||
| PRZYJACIELE Internetowego Kuriera Proszowskiego | ||
 |
|
 |
| ||||||||||||
| ||||||||||||
|
|
strona redakcyjna regulamin serwisu zespół IKP dziennikarstwo obywatelskie legitymacje prasowe |
|
wiadomości redakcyjne logotypy patronat medialny archiwum |
|
|
reklama w IKP szczegóły ceny |
|
przyjaciele |
|
copyright © 2016-... Internetowy Kurier Proszowski; 2001-2016 Internetowy Kurier Proszowicki Nr rejestru prasowego 47/01; Sąd Okręgowy w Krakowie 28 maja 2001 Nr rejestru prasowego 253/16; Sąd Okręgowy w Krakowie 22 listopada 2016 KONTAKT Z REDAKCJĄ |
|
|
| ||||||||||||
| ||||||||||||
| KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ KONTAKT Z REDAKCJĄ | ||||||||||||
|