Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie postaci, macie propozycję innych osób związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym artykule; prosimy o kontakt!
Janina Paluch ps. Ninka (1938 rok) (fot. zbiory Hanny Czarny)
Proszowice, 6-05-2019
Podporucznik Janina Paluch z domu Jelonkiewicz ps. Ninka, urodziła się 27 września 1918 roku w Proszowicach. Córka Tomasza i Marianny z domu Skalska. W 1932 roku ukończyła Szkołę Powszechną w Proszowicach. Była także absolwentką Gimnazjum Ogólnokształcącego w Proszowicach, do którego uczęszczała w latach 1945 - 1948. W wieku 16 lat wyszła za mąż za Stanisława Palucha (konspiracyjny pseudonim. "Zawieja", czytaj TUTAJ). Ślub odbył się w 1934 roku w kościele parafialnym w Proszowicach.
Po klęsce wrześniowej 1939 roku, od początku okupacji włącza się aktywnie w działalność konspiracyjną przeciwko agresorowi niemieckiemu. W lutym 1940 roku wstępuje do nowopowstałego Związku Walki Zbrojnej. Zostaje zaprzysiężona przez podporucznika Edmunda Sienkowskiego ps. Pik, w proszowickiej placówce Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) i przydzielona do dowództwa placówki, w którym pełni funkcję kolportera prasy konspiracyjnej i łączniczki dowódcy placówki.
Janina przenosi konspiracyjną prasę i tajne dokumenty, przechowuje broń, którą przed akcją dostarcza do pododdziałów biorących udział w akcji. Organizuje dla partyzantów niezbędne zaopatrzenie, między innymi odzież i żywność. Jej mieszkanie w Proszowicach przy obecnej ul. 3 Maja 11 (podczas okupacji Bahnhofstrasse - Dworcowa) stanowi konspiracyjny punk kontaktowy. Między innymi w mieszkaniu w Proszowicach wraz z mężem Stanisławem Paluch ps. Zawieja ukrywała skoczków spadochronowych - cichociemnych do chwili ich odesłania w określone przez dowództwo miejsce.
Po zorganizowaniu Podobwodu Proszowice "Pela" (1944) w ramach struktur Obwodu Miechowskiego "Magdalena" i utworzeniu 3. batalionu w 8. pułku ułanów im. ks. Józefa Poniatowskiego wchodzącego w strukturę Krakowskiej Brygady Kawalerii Zmotoryzowanej "Bank", zostaje przydzielona do 3. batalionu jako łączniczka. W tym samym czasie w 3. batalionie funkcję oficera broni pełnił jej mąż Stanisław.
"Ninka" brała czynny udział w akcji "Burza" zorganizowanej i podjętej przez oddziały AK Inspektoratu Rejonowego "Maria" przeciwko okupantowi niemieckiemu oraz powstaniu Kazimiersko-Proszowickiej Rzeczypospolitej Partyzanckiej. W 1944 roku zachorowała na gruźlicę, ale funkcję łączniczki pełniła do końca konspiracji, dopiero później leczyła się przez kilka lat.
legitymacja Janiny (fot. zbiory Hanny Czarny)
Janina i Stanisław Paluch - Krynica 1950 (fot. zbiory Hanny Czarny)
W 1948 roku w obawie przed dalszymi szykanami przez Urząd Bezpieczeństwa i prześladowaniami postanowili wraz z mężem i rodziną opuścić Proszowice. Początkowo, na kilka miesięcy znaleźli schronienie w Piwnicznej, a potem zamieszkali na stałe w Krynicy (obecnie Krynica Zdrój). Miejsce to wybrała ze względu na klimat, który miał pomóc w skutecznym leczeniu jej choroby. (Bracia jej męża Wincenty i Jan Paluch, by uniknąć szykan ze strony Urzędu Bezpieczeństwa wyjechali na Ziemie Zachodnie - Wincenty do Węglińca, a Jan do Leszna).
W Krynicy pracowała w Funduszu Wczasów Pracowniczych w latach 1949-1951 na stanowisku księgowej. Zwolniła się z powodu nawrotu choroby płuc, na którą zachorowała w podczas okupacji - podjęła leczenie. Od tej pory pozostawała na utrzymaniu męża, zajmowała się prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci: Barbarą, Jerzym i Hanną.
Generał brygady w stanie spoczynku Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski ps. Tysiąc uwzględniając całą działalność konspiracyjną Janiny Paluch ps. Ninka, zweryfikował ją do stopnia podporucznika czasu wojny oraz do odznaczeń bojowych Wojska Polskiego i Armii Krajowej: Srebrnego Krzyża Zasługi z Mieczami (za działalność konspiracyjno - bojową w służbie łączności), Krzyża Armii Krajowej (za przynależność do AK), Medalu Wojska 1., 2., 3., i 4 (za udział w II wojnie światowej).
Generał Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski, na okoliczność przekazana "zaświadczenia weryfikacyjnego" 8 grudnia 1993 roku napisał osobiście list do Janiny Paluch - treść list poniżej.
list od Tysiąca (fot. zbiory Hanny Czarny)
Akt nominacji na stopień oficerski wręczono Janinie Paluch 20 stycznia 1994 roku w Wojskowej Komendzie Uzupełnień w Nowym Sączu.
Podporucznik Janina zmarła 1 lutego 2004 roku i została pochowana na cmentarzu komunalnym w Krynicy Zdrój przy ul. Cmentarnej w grobie rodzinnym u boku swojego męża. Na pogrzebie wspomnienie wygłosił wiceprezes Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Nowym Sączu - porucznik Ryszard Zwoliński (Wspomnienie umieścił Adam Sznajderski w książce pt. "Partyzancka odyseja" - Tuchów 2004, s. 435 i 436).
Krynica - grób rodziny Paluchów (fot. zbiory Hanny Czarny)
opracowanie: Andrzej Powidzki
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
relacja i dokumenty - Hanny Czarny, córki Janiny i Stanisława Paluch
