Nauczycielka, harcerka, żołnierz Armii Krajowej
Irena Parys ps. Maria
(ur.: 6.01.1906 - zm.: 6.02.2001)
biogram
 |
Irena Parys-Lewicka ps. Maria
(fot. encyklopedia.mielec.pl) |
Proszowice, 7-03-2020
Kapitan Irena Parys (z domu Lewicka) ps. Maria, urodziła się 6 stycznia 1906 roku w Mielcu (w księdze chrztów parafii św. Mateusza w Mielcu jest data 6-01-1906 natomiast w innych dokumentach figuruje data 27-11-1910 i 10-11-1913), była córką Teodora i Anny z domu Rink. Po ukończeniu Żeńskiego Seminarium Nauczycielskiego im. E. Platerówny w Mielcu (matura w 1930 r.) podjęła pracę jako nauczycielka.
Równocześnie kształciła się, kończąc Wyższy Kurs Nauczycielski w Krakowie lub w Tarnowie oraz kursy sanitarne PCK. Poza nauką i pracą zawodową wiele czasu poświęcała harcerstwu, do którego należała od 1922 r. Pełniła m.in. funkcję drużynowej, a następnie (1933-1935) komendantki Żeńskiego Hufca Harcerskiego w Mielcu w stopniu podharcmistrzyni. Była także instruktorką Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Od 1935 r.(?) zamieszkała w Krakowie i pracowała jako nauczycielka. Ukończyła m.in. kurs dramatyczny i kurs gier zespołowych oraz uczestniczyła w szkoleniach kierowników świetlic.
Wzięła udział w wojnie obronnej 1939 r. jako sanitariuszka pułkowej placówce sanitarnej (74 pułku piechoty) w taktycznej grupie "Sandomierz" pułkownika Antoniego Sikorskiego. Po rozbiciu pułku w którym służyła znalazła się w szpitalu polowym w Krasnobrodzie koło Zamościa, później w szpitalu polowym w Zamościu. Po zakończeniu kampanii powróciła do pracy nauczycielskiej w Krakowie, ale po odmowie podpisania deklaracji lojalności wobec władz okupacyjnych została zwolniona.
Od stycznia 1940 r. działała w konspiracji (ZWZ/AK), była m.in. kurierką i łączniczką Kedywu Kraków oraz członkiem patrolu specjalnego (toksyczno-bakteriologicznego "Słoneczko"). Posługiwała się pseudonimem "Lila Maria". W lutym 1940 r. podjęła pracę w Sekcji Charytatywnej RGO jako pielęgniarka, a później - kierownik Domów Opieki Społecznej dla uchodźców i przesiedlonych. W 1943 r. uczęszczała na kursy pielęgniarskie z programem Uniwersyteckiej Szkoły Pielęgniarskiej w Krakowie i pracowała jako praktykantka - sanitariuszka w ambulatoriach Ubezpieczalni Społecznej. W konspiracji pracowała w patrolu specjalnym oraz była kurierką i łączniczką Kedywu, jeżdżąc z meldunkami do Warszawy. Obsługiwała punkt kontaktowy Banku Gospodarstwa Krajowego przy ul. Brackiej 13 w Krakowie.
W styczniu 1944 r. przeszła do pracy wywiadowczej w Kedywie, a w lipcu tego roku, jako wywiadowczyni, łączniczka i sanitariuszka 1 kompanii "Huragan" Samodzielnego Batalionu Partyzanckiego "Skała", uczestniczyła w starciach z oddziałami niemieckimi: pod Zaryszynem, Moczydłem, Krzeszówką, Sadkami i Złotym Potokiem. Pełniła funkcję łącznika oddziału z Komendą w Krakowie, aż do 15 stycznia 1945 r. 11 listopada 1944 r. otrzymała stopień podporucznika.
Po wyzwoleniu Krakowa spod okupacji hitlerowskiej powróciła do pracy w ambulatorium Ubezpieczalni Społecznej, a od lutego do października 1946 r. pracowała w placówkach opieki społecznej w Krakowie. Nie ujawniła się jako były członek AK, pomagała kolegom przybywającym z lasów. Po aresztowaniu, a następnie wypuszczeniu majora Jana Pańczakiewicza ps. Skała i podporucznika Czesława Ciepieli ps. Karp oraz ujawnieniu się akowców, pozostała w ukryciu, zapewniając także kryjówkę dla Cz. Ciepieli, dopóki nie wydostał się za granicę.
W marcu 1946 r. objęła etat wychowawczyni, a następnie kierowniczki Pogotowia Opiekuńczego dla bezdomnych chłopców w placówce Centralnego Komitetu Opieki Społecznej w Krakowie. W listopadzie/grudniu 1946 r. przedostała się przez "zieloną granicę" do Meppen w Niemczech Zachodnich. Tam objęła kierownictwo internatu Kursów Sióstr Pogotowia Sanitarnego przy 1. Dywizji Pancernej oraz włączyła się w działalność ZHP w Niemczech i pełniła funkcję referentki zuchów.
W maju 1947 r. wyjechała do Anglii i została zatrudniona jako sekretarka w Głównej Kwaterze Harcerek w Londynie, a następnie pełniła szereg funkcji w Komendzie Chorągwi Harcerek w Wielkiej Brytanii. M.in. w latach 50. była skarbnikiem i referentką prasową, a na początku lat 60. - komendantką KChH. Otrzymała stopień harcmistrzyni. Organizowała i prowadziła kolonie i obozy harcerskie oraz była współorganizatorką harcerskich uroczystości patriotycznych. W latach 1959-1960 prowadziła Referat Prasowy Komendy Chorągwi Harcerek. Była członkiem Komendy Chorągwi Harcerek podczas Zlotu. Działała jako wizytatorka Szkół Sobotnich na terenie obejmującym hufce: "Szczecin" i "Pomorze", jak również pomagała w Teatrze "Syrena". W 1960 r. zorganizowała chór harcerek.
 |
Zarząd Główny ZNPZ. Siedzą od lewej: Danuta Mrozek, Wanda Dziedzic wiceprezes. C. Czapliński - prezes, Irena Parys-Lewicka, Roma Tomaszewska - członkinie. Stoją: Norbert Stencel- sekretarz, Irena Grocholewska, Albin Kiernożycki - skarbnik, Stefa Wolańska, Józef Kukliński - prezes Koła ZNPZ Londyn. Nieobecni za zdjęciu: Józef Mirczyriski - delegat ZNPZ na Szkocję i Lidia Stachowicz z Londynu
(źródło: Zrzeszenie Nauczycielstwa Polskiego...) |
Angażowała się też do prac społecznych w innych polskich organizacjach w Wielkiej Brytanii, m.in. w Zarządzie Macierzy Szkolnej i Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskiego. Wizytowała Szkoły Sobotnie w wielu miastach, współorganizowała kursy języka polskiego w Londynie, uczestniczyła w wysyłaniu paczek do Polski przez Zjednoczenie Polek. Podczas XI Walnego Zjazdu Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskiego za Granicą odbywającego się w dniach 15-17 maja 1953 r. została wybrana do Zarządu Głównego Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskiego za Granicą. Brała również udział w XII Walnym Zjeździe Zrzeszenia Nauczycielstwa Polskiego za Granicą jaki miał miejsce w Londynie 26-27 czerwca 1954 r. i ponownie weszła w skład Zarządu Głównego jako członkini.
Była skarbnikiem Koła AK w Londynie, przewodniczącą Komisji Rewizyjnej Związku Spadochroniarzy oraz wiceprezesem chóru im. F. Chopina. Ze szczególnym zamiłowaniem dokumentowała działalność Polaków w Wielkiej Brytanii, zarówno na kartach kronik i taśmach filmowych, jak i w postaci zapisu elektronicznego. Była członkiem Klubu Filmowego Polskiej YMCA.
Kapitan Irena zmarła 6 lutego 2001 r. w Domu Polskim w Newton Abbot. Spoczywa na cmentarzu w Newton Abbot w Wielkiej Brytanii.
Została odznaczona: Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1 października 1944), Krzyżem Armii Krajowej i Medalem Wojska Polskiego.
20 marca 2004 r. nastąpiło uroczyste poświęcenie epitafium na jej grobie, ufundowanego przez instruktorki Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju.
opacowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Jacek Krzysztof Danel; Parys-Lewicka Irena Anna, "Maria"; [w:] Małopolski słownik biograficzny uczestników działań niepodległościowych 1939-1945, t. 15; BARBARA - B. Gąsiorowska; Kraków 2011
- Tadeusz Radzik; Zrzeszenie Nauczycielstwa Polskiego Zagranicą w latach 1941-1991; Lublin 1992
- encyklopedia.mielec.pl
- kedyw.info
- dlibra.umcs.lublin.pl
- docplayer.pl
|
