Był podziwiany przez dowódców i kolegów
Rudolf Zbysław Pasek ps. Sprzączka
(ur.: 1919 - zm.: 1997)
biogram
 |
Rudolf Zbysław Pasek ps. Sprzączka 1944
(fot. personal.umich.edu) |
 |
1985 na wystawie fotografii z okresu wojny
(fot. personal.umich.edu) |
Proszowice, 26-06-2019
Porucznik czasu wojny (były kpr. pchor.) Rudolf Zbysław Pasek ps. Sprzączka (1919-1997) urodził się w Książu Wielkim (?), W latach 1931-1934 prowadził miejscową męską drużynę harcerską, miał wysoki stopień harcerski - Harcerz Orli.
W konspiracji, w chwilach wolnych od obowiązków, które pełnił jako dowódca drużyny w oddziale partyzanckim "Bartosz Głowacki", a następnie w II plutonie 2 kompanii "Sobieski" Samodzielnego Partyzanckiego Batalionu Szturmowego "Suszarnia" 106 Dywizji Piechoty "Dom", amatorsko fotografował życie partyzanckie swego oddziału i Batalionu.
Porucznik Pasek często był wyróżniany przez swoich dowódców i szanowany przez kolegów za swoją odwagę. Wspomina o tym dowódca 106 DP AK "Tysiąc": [...] ŻOŁNIERZE SZCZEGÓLNIE ZASŁUŻENI [...] strz./kpr. cz. w. Rudolf Pasek ps. "Sprzączka" - d-ca drużyny ODP [...]. Również dowódca Samodzielnego Batalionu "Suszarnia", "Ponar" miał o "Sprzączce" dobre zdanie: [...] Polegałem też całkowicie na moich dowódcach kompanii, plutonów i drużyn, z których każdy już miał poza sobą kilkanaście pomyślnie stoczonych walk z Niemcami, wykazywał w nich wielką odwagę i wyróżniał się umiejętnościami dowódczymi. Wiedziałem, że mogę polegać na takich dowódcach jak: "Grot" - Józef Gargasz - d-ca 1-ej komp., "Gazda" - d-ca 2-ej komp. "Żabik" - d-ca 3-ej komp. "Kaszuba" - Jan Staś - d-ca 4-ej komp. /Komp. ognia/, "Olgierd" - Józef Malara, "Jaksa" - Wojciech Majewski. "Pająk" - Konrad Juszczyk, "Mściciel" - Roman Madejski, "Trzaska" - Jan Molęda, "Babinicz" - Juliusz Nowak, "Dereń" - Tadeusz Tochowicz, "Sprzączka" - Rudolf Pasek, "Borowik" - Tadeusz Pacyna. "Ziemia" - Leon Wyjadłowski. "Bruzda" - Józef Raj. "Mahort", "Jotcl", "Nurt", "Stary" i inni.
[...]
Kpr. pchor. "Sprzączka" jeden z najstarszych żołnierzy konspiracji i partyzantki, bardzo odważny i mający poza sobą niejedna akcję, zaalarmował przez jednego z żołnierzy czujki drugiej komp., do której len rejon należał, a sam z resztą żołnierzy niepostrzeżenie wycofał się nieco w las, postanawiając Niemców ostrzelać z jak najbliższej odległości [...].
Przed walkami związanymi z powstaniem Rzeczpospolitej Partyzanckiej i reorganizacja Inspektoratu "Maria" Rudolf Pasek należał do placówki Książ Wielki ("Kozioł") gdzie był komendantem punktu kontaktowego w Rolniczo-Handlowej Spółdzielni w tej miejscowości.
 |
na biwaku, pchor."Sprzączka" stoi koło drzewa
(fot. zbiory IKP) |
Był bardzo aktywnym żołnierzem podziemia, miedzy innymi, brał udział w akcji na skład polowy amunicji Wehrmachtu w lesie koło wsi Antolka (sierpień 1944 r.), OP "Głowacki" ppor. Tomasza Adrianowicza ps. Pazur. Zdobyto około 250 tys. szt. amunicji. Tak opisuje tę akcję bohater biogramu: [...] O zmierzchu dnia 9 sierpnia ppor. "Pazur" wydał rozkazy do akcji na czele około 40 ludzi wraz z dwoma furmankami wyruszyliśmy [...] w kierunku wsi Cisie. Po niedługim czasie zatrzymaliśmy się na skraju lasu, u podnóża stromego wzniesienia. St. sierż. "Jotel" (Józef Lisowski) wydał mi rozkaz ubezpieczenia postoju. "Pazur" wraz z kilkoma wybranymi zwiadowcami, wśród których był zbiegły z obozu jenieckiego oficer, sowiecki lejtnant "Szpak" - poszli na rozpoznanie.
Po kilku godzinach przybiegł goniec z rozkazem, aby wszyscy biegiem ruszyli do noszenia amunicji. Po wdrapaniu się na stromą górę, biegiem, na ile to było możliwe w ciemnym lesie, dotarliśmy do składowiska, gdzie każdy otrzymał skrzynkę drewnianą wagi 20-25 kg i pędził do wozów, aby powtórzyć transport. Po przeniesieniu drugiej skrzynki, wycofałem swoją drużynę do ubezpieczenia.
 |
stoją od lewej "Kąkol" - Wiktor Madejski, "Ryszard" - N.Grela, "Jotel" - Józef Lisowski, N.N, "Ponar" - Antoni Iglewski, N.N., "Wiaruchna" - N.N., N.Turlej, "Mściciel" - Roman Madejski, "Sprzączka" - Rudolf Pasek (pozostali N.N.), klęczą od lewej: "Baśka" - N.Szczepanik, "Szerszeń" - Lisowski (syn Jotla) szesnastoletni partyzant, N.N., leżą: "Mirek" - Jerzy Matuszkiewicz, N.N., "Starter" - Henryk Skrzyniarz, N.N., "Bicz" - N.N., "Przemytnik" - Stanisław Sochowicz
(fot. zbiory IKP) |
Po pewnym czasie wrócił "Pazur" wraz z pozostałymi ludźmi, kazał sprawdzić, czy wszyscy są, i wydał rozkaz do marszu, z obowiązkiem popychania przeładowanych wozów, jeśli zajdzie tego potrzeba. Ja z drużyną zostałem na pewną odległość, mając zadanie ubezpieczenia wycofującego się oddziału przed ewentualnym pościgiem.
Po przebyciu około 2 km usłyszeliśmy pojedyncze strzały i serie z rkm-u. Robiło się szaro. Konie spienione z trudem pokonywały wjazd pod górę. Chłopcy popychali, ile kto miał siły, nikogo nie trzeba było zachęcać, chociaż wszyscy byli spoceni i zmęczeni od noszenia amunicji i szybkiego marszu. Noc była wyjątkowo ciepła i parna. Na górze krzyżówka dróg. Wozy z ubezpieczeniem pojechały na meliny złożyć zdobycz. Oddział pomaszerował do Przybysławic Kolonii, gdzie zabazował [...].
 |
od lewej: "Wawel" - N.N., "Mściciel" - Roman Madejski, "Gołąb" - obwisło z Kozłowa, "Długi" - Ryszard Nowakowski z Książa, "Sprzączka" - Rudolf Pasek z Książa, N.N., "Młody" - N.N., "Świerk" - N.N. z włoszczowskiego od "Sowy", N.N
(fot. zbiory IKP) |
17 sierpnia czujka drużyny "Sprzączki" od strony Tunelu rozbroiła dwóch żołnierzy Wehrmachtu, którzy szli na zakupy żywności na wieś. W następnym dniu brał udział w potyczce z oddziałem Niemców, który zaatakował miejsce postoju (Kolonia Przybysławice) OP "Głowacki".
Poniżej szkic sytuacyjny walk OP "Głowacki":
 |
| (fot. Rzeczpospolita Partyzancka) |
Znane szeroko w Polsce i zagranicą zdjęcia "Sprzączki" co najmniej w ilości 125, najpełniej i najszerzej dokumentują partyzancką służbę Ojczyźnie, podkreślamy historyczną zasługę "Sprzączki" w utrwalaniu prawdziwej historii dziejów AK na terenie działania Inspektoratu AK Maria.
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Informator SŻAK w Krakowie, nr 15
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t.II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Antoni Iglewski; "PONAR" Wspomnienia z lat 1939-1945; Brześć Kujawski 2012
- Jerzy Michał Żelaśkiewicz; Znad Nidzicy w świat. Wspomnienia; Warszawa 2008
- Leonard Wyjadłowski ps. Ziemia; W służbie Najjaśniejszej. Fragmenty wspomnień; Wydawnictwo Dęby Rogalińskie; Kraków 2006
- zbiory IKP
- personal.umich.edu
- bn.org.pl
|
