Szarańczą zwią nasz Oddział...
Jan Pieńkowski ps. Mohort
(ur.: 29.11.1907 - zm.: 3.09.1985)
biogram
 |
Jan Pieńkowski ps. Mohort
zdjęcie wykonano w kwietniu 1945 roku
(fot. Societas historicorum) |
Proszowice, 12-11-2019
Kapitan Jan Pieńkowski ps. Mohort; urodził się 29 listopada 1907 roku w Strzemieszycach Wielkich, syn Jana. Jako młody człowiek był początkowo zawodowym wojskowym, później w latach 1937-1939 pracownikiem Służby Leśnej, ostatecznie leśniczym w powiecie Wołkowysk. Zmobilizowany w sierpniu 1939 brał udział w walkach wrześniowej wojny obronnej, miedzy innymi uczestniczył w obronie Warszawy. Dostał się do niewoli niemieckiej i uciekł z transportu.
Od 1940 aktywnie uczestniczył w konspiracji, najpierw był dowódcą oddziału Batalionów Chłopskich, przyjął pseudonim "Mohort" (pseudonim pochodzi z poematu Wincentego Pola pt. "Mohort. Rapsod rycerski z podania"). W kwietniu 1943 r. w miejsce małych oddziałów dywersyjnych zorganizowano jeden silny oddział dywersyjno - partyzancki obwodu olkuskiego BCh pod dowództwem Jana Pieńkowskiego. Po scaleniu oddział "Mohorta", w pierwszych dniach stycznia 1944 r., został przemianowany na oddział dywersyjny Obwodu Olkusz jako I pluton "Dominika" - "Olga", jego dowódcą został Leonard Wyjadłowski ps. Ziemia. Pieńkowski w komendzie Obwodu Olkusz ("Olga") pełnił także funkcję zastępcy oficera dywersji. Był także dowódcą plutonu dywersyjnego placówki Sułoszowa ("Szarotka").
Po pacyfikacji wsi Łazy 16 lipca 1943 roku, której głównym sprawcą był Władysław Miś , konfident Gestapo i po ustaleniu jego winy, wydano wyrok przez Sąd Wojskowy, grupa egzekucyjna Oddziału Partyzanckiego "Mohorta" wykonała wyrok śmierci na Misiu w Łazach.
Jego oddział opanował 8 marca 1944 r. Wolbrom. Brał udział w ponownym opanowaniu Wolbromia 16 kwietnia 1944 r. Uczestniczył w potyczce 27 kwietnia 1944 r. w rejonie Zedermana. 10 maja 1944 r. brał udział w rozbiciu koszar w rejonie Ojcowa. 5 lipca 1944 r. brał udział w akcji na magazyny obuwia wojskowego w Wolbromiu. 11 lipca oddział "Mohorta" brał udział w ubezpieczaniu w okolicy Ojcowa i Skały odskoku grupy z batalionu "Parasol" po nieudanej akcji Wilhelma Koppego w Krakowie. 20 lipca 1944 r. drużyna pod dowództwem "Mohorta" przeprowadziła akcję zbrojną na Bank Spółdzielczy i magazyny Spółdzielni "Rolnik" w Wolbromiu. Z banku zabrano gotówkę a z magazynów materiały tekstylne i żywnościowe.
1 sierpnia 1944 roku W lasach Minodzkich k/Skały powstało zgrupowanie dywersyjno - partyzanckie z oddziałów: AK, PKB i LSB ze 116. pp - łącznie ponad 400 żołnierzy o kryptonimie "Szarańcza". Dowódcą tego zgrupowania został st. sierż. "Mohort". Oddziały tego zgrupowania w pierwszych dniach sierpnia wykonały szereg lokalnych uderzeń i akcji dywersyjnych, wiążąc w ten sposób znaczne siły wroga, które nie mogły być użyte przeciwko "Rzeczypospolitej Partyzanckiej".
 |
st. sierżant Jan Pieńkowski ps. Mohort - dowódca jednego z plutonów SBS "Suszarnia". sierpień-październik 1944 r., las sancygniowski
(fot. Societas historicorum) |
Po powstaniu Samodzielnego Partyzanckiego Batalionu Szturmowego "SUSZARNIA" w 106 Dywizji Piechoty Armii Krajowej został w nim dowódcą III plutonu "Warszawa" w 2. kompanii por. Bronisława Handzlika ps. Gozdawa Samodzielnego Batalionu Szturmowego "Suszarnia". Jego zastępcą był Jan Kućmierczyk ps. Dajan.
3 sierpnia 1944 roku oddział Pieńkowskiego otoczył Skałę i uderzył na kwatery żandarmerii i policji. Część żandarmów zbiegła, policjanci poddali się, zdobyto broń i amunicję. W walce poległo 3 partyzantów. 4 sierpnia w leśniczówce Barbarka koło Skały rozbrojono posterunek żandarmerii niemieckiej i policji granatowej. 18 sierpnia 1944 r. uczestniczył w potyczce pod Górami Miechowskimi. 28 sierpnia 1944 r. walczył z ekspedycją pacyfikacyjną w rejonie Trzonowa. 16 września 1944 r. uczestniczył w starciu z własowcami w rejonie Giebułtowa. 30 września 1944 r. brał udział w potyczce w rejonie Książa Małego. 4 października 1944 r. walczył w rejonie stacji Turek. 26 października uczestniczył w potyczce z Ostlegionem w lasach sancygniowskich. 5 listopada 1944 r. jego oddział przeszedł w rejon Ojcowa. 8 grudnia 1944 r. w rejonie Smolenia walczył z ekspedycją kontyngentową. 17 grudnia 1944 r. brał udział w potyczce pod Dobrawkowem Podleśną. 28 grudnia 1944 r. przebił się z kotła w rejonie Pradeł. Podane wyżej nieliczne przykłady akcji "Mohorta" to tylko fragment działalności tego bardzo aktywnego oddziału.
W dniu 17 stycznia 1945 roku Oddział "Mohorta" we wsi Jasieniec został rozwiązany i jego działalność partyzancka zakończona. Broń Oddziału przejęło dowództwo 13 Dywizji WP w Krakowie, a żołnierze udali się do swoich miejsc zamieszkania.
 |
od lewej - sierż. pchor."Mohort", por. "Bronek" NN z Krakowa ofic. KO - AK, "Ada" Jadwiga Niemirycz kancelistka, plut. "Jawor" Aleksander Pieńkowski, sierż. "Sokół" Bolesław Pasiech
(fot. zbiory IKP) |
Jan Pieńkowski był pierwszym polskim powojennym leśniczym w leśniczówce Nadleśnictwa Barlinek. W kwietniu 1945 został delegowany do Gorzowa w celu przejmowania administracji leśnej. Stamtąd trafił do tej leśniczówki, która została nazwana od jego partyzanckiego pseudonimu - Mohortów. Pracował w Lasach Państwowych do 1949.
Był represjonowany za swą działalność wojenną oraz powojenną działalność w PSL-u. W Barlinku (wówczas Kerngrund) przez głupią ubecką prowokację trafił do Urzędu Bezpieczeństwa w Myśliborzu. - Ktoś mu podłożył broń, za to go aresztowali. W Myśliborzu wydało się, że to prowokacja, bo jeden z ubeków był zaskoczony widokiem swojej broni, jako dowodu przestępstwa. Do pracy w leśnictwie już nie powrócił. Pracował w zakładzie "Stolbud" w Gorzowie Wielkopolskim.
Odznaczony: Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari V klasy (28 lutego 1972, nr DK-8812/W), Krzyżem Walecznych (29 grudnia 1969, nr 7912/W), Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (6 kwietnia 1983, nr 732-83-31), Krzyżem Partyzanckim (22 maja 1959, nr D-10802).
Zmarł 3 września 1985 w Gorzowie Wielkopolskim.
Pieśń o żołnierzach "Mohorta"
Poniesieni słowa polskie
Daleko nad Odrę, tam
Do granic Piastów ziem
Gdzie brzozy szumią nad grobami Słowian
I nucą prastarą praojców pieśń
Z nad granicznych stanic
Nieś więc wietrze, nieś,
Partyzancką moją pieśń
Komendancie! Na koń,
Zabłysła już w słońcu broń,
My, z Tobą, tęsknotą naszych serc
Szarańczą zwią nasz Oddział
Jak rój owadów spod chmur
Polsko! Nad Odrę pójdziemy tam
Odnowić Piastów dom,
Gdzie wrzosy kwitną w lasach,
I gdzie granica słowiańskich strzech
Nieś więc wietrze, nieś
Z naszych piersi pieśń,
Komendancie! Na koń
Partyzancka niech przemówi broń,
My z Tobą! Żniwiarze z Olkuskich pól
Poślemy w serca wraże,
Ze stenów naszych kul rój,
Polsko! Pójdzie zbrojny hufiec Twój,
Nad Odrę odnowić Słowian mowę tam,
Gdzie Piastów błyszczał oręż,
Gdzie Słowian stary znój
Nieś więc wietrze, nieś,
Chłopów zbrojną pieśń,
Komendancie! Na koń,
Idziemy! Aż zalśni morska toń,
My, z Tobą! Wiciarze z olkuskich pól
Poniesieni na ostrzach bagnetów,
Daleko, zemstę do Berlina, zerwanych kajdan brzęk,
Polsko! W milionach serc,
Zapłonął nasz gniew,
Poniesieni wolność Słowian mowy,
Do Serbów, nad Szprewę! Hen!
Nieś więc wietrze, nieś,
Naszą bojową pieśń,
Komendancie! W prawo szereg patrz,
Mohortowi zameldować, do marszu gotowi,
I na cześć Ziemi Ojczystej sprezentować broń.
Słowa: Mieczysław Sowula "San" (pieśń napisana została w maju 1944 roku w lesie Jangrodzkim)
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część I; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2001
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego
- Piwowarski Stanisław; O samodzielnym partyzanckim batalionie "Suszarnia" 106 Dywizji Piechoty Armii Krajowej; [w:] Informator ŚZŻAK Inspektoratu Maria" nr 15, 1993
- Rudolf Zbysław Pasek ps. "Sprzączka"; Ziemi Miechowskiej w pokłonie. Wspomnienia wojenne; Warszawa 2010
- Tomasz Stężała; Pułkownicy 1944. Rzeczpospolita Partyzancka Tom 1; Instytut Wydawniczy Erica; Warszawa 2015
- Józef Belski; Ostatnie dni; Kraków 2018
- Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
- Leonard Wyjadłowski; W służbie Najjaśniejszej. Fragmenty wspomnień; Wydawnictwo Dęby Rogalińskie; Kraków 2006
- Józef Guzik; W obronie miechowskiej wsi 1939-1945; Książka i Wiedza; Warszawa 1981
- Antoni Iglewski; "PONAR" Wspomnienia z lat 1939-1945; Brześć Kujawski 2012
- Stanisław M. Przybyszewski (red.); Bohaterowie obrony miasta Skalbmierza 5 sierpnia 1944; Wydawnictwo Nowa Nidzica; Kazimierza Wielka 2014
- "Szarańcza". Album d-cy Oddziału Partyzantów batalionów Chłopskich "Mohorta" 1940-1945
- Mateusz Radomski; Armia Krajowa w północnej części ziemi olkuskiej wobec zbliżającego się "wyzwolenia" 1944/1945 roku; [w:] Societas historicorum, nr 75 zima 2018
- zbiory IKP
- pl.wikipedia.org
- gazetalubuska.pl
- odkrywca.pl
- kedyw.info
- facebook.com/ryszard.kucmierz
- jurajskiostaniec.pl
- forum.odkrywca.pl
- echogorzowa.pl
- myheritage.pl
|
