Nauczyciel z wojennym życiorysem
Franciszek Szopa ps. Konrad
(ur.: 22.10.1899 - zm.: 12.02.1984)
biogram
 |
Budziejowice, rodzinna miejscowość Franciszka, czasy obecne
(fot. zbiory IKP) |
 |
Franciszek Szopa ps. Konrad
(fot. zbiory IKP) |
Proszowice, 28-05-2019
Porucznik Franciszek Szopa ps. Konrad, urodził się 22 października 1899 r. w Budziejowicach (powiat proszowicki) jako syn Mateusza i Marianny z d. Kubala. Ukończył Seminarium Nauczycielskie w Jędrzejowie. W roku 1920 otrzymuje posadę nauczycielską w Kobryniu (woj. poleskie). Bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej, (zostaje ranny w nogę). Po zakończeniu działań wojennych, obejmuje posadę kierownika szkoły Publicznej w Pożeżynie, w rejonie brzeskim - gmina Wielkoryta. Od 1922 roku związany z ruchem ludowym, działa w SL "Wyzwolenie" i Związku Młodzieży Wiejskiej RP "Wici". Po II wojnie światowej od 1948 roku należy do ZSL-u.
W roku 1939 wyposażony w kartę mobilizacyjną, służbę rozpoczyna pod dowództwem generała Franciszka Kleberga. Jest to osławiona formacja - Samodzielna Grupa Operacyjna "Polesie", dzielnie walczyła, jako ostatnia skapitulowała (6 października). Franciszkowi udało się uniknąć wzięcia do niewoli niemieckiej. Jednak został aresztowany przez sowietów (NKWD).
Przez miesiąc przebywał w twierdzy brzeskiej, ale udaje mu się uciec, (wywieziony z aresztu w pojemniku na śmieci). Ucieczka udaje się dzięki znajomemu Żydowi, który był oficerem politycznym w tym więzieniu, a ten spłacił swój dług wdzięczności, ponieważ kompan Szopa chronił i bronił go, przed natarczywymi/nieprzyjemnymi żołnierzami, incydenty te działy się podczas służby wojskowej we wrześniu.
W Brześciu na kilka miesięcy próbuje się zaklimatyzować, sprowadza żonę Paulinę z córką Krystyną, mieszkają w wynajętym mieszkaniu. Niedługo trwa to spokojne rodzinne życie. Franciszek czeka do stycznia 1940 roku, aż zamarznie rzeka Bug, wtedy rodzina Szopów wraca do rodzinnych Budziejowic. Franciszek przez rok pracuje jako nauczyciel w Racławicach. W tym czasie jest poszukiwany przez Gestapo.
W 1942 r. podejmuje pracę w szkole podstawowej w Klimontowie. Do 1945 roku działa aktywnie w strukturach Armii Krajowej. Jest komendantem Placówki Klimontów ("Kura") w Podobwodzie Proszowice ("Pela") Inspektoratu AK "Maria". Podczas trwania Rzeczpospolitej Partyzanckiej zamieniona ją na 3 kompanię Klimontów w III batalionie 5 Pułku Strzelców Konnych "Pszczoła" dowódcą pułku był rotmistrz Jerzy Jasielski ps. Jawa. "Konrad" odpowiadał także za zrzuty na placówce "Kura 230" (położoną między Szczytnikami a Makocicami) i "Kura 301" (?).
Na Placówce Klimontów od 1942 roku działa tajne nauczanie, w zakresie szkoły powszechnej prowadzone było w szkole jawnej, natomiast na kompletach gimnazjalnych uczniowie pobierali naukę w mieszkaniach prywatnych. Tajne komplety prowadził Franciszek Szopa z żoną Pauliną i Józef Staniszewski, trwały one do 1945 roku.
17 stycznia 1945 roku ponownie zostaje aresztowany przez Sowietów, najprawdopodobniej (NKWD), jego i 16 innych żołnierzy podziemia zgromadzono w domu Stanisława Grzesika, a później zostali wywiezieni do krakowskiego więzienia na Monteluppich. Tak losy aresztowanych w styczniu naszych partyzantów opisuje w swojej publikacji Michał Kozera: [...] Po drodze, w Czyżynach jednemu więźniowi udało się uciec. Jeden dzień trzymano ich w dużej sali (szkoły?) wraz z Niemcami, potem siedzieli w więzieniu około miesiąca w celach czteroosobowych. Następnie przetransportowano ich do pociągu i wywieziono w rejon osady Orłowo (Ukraina?). Byli tam przesłuchiwani przez NKWD. Część powróciła po kilku tygodniach jeszcze z Krakowa (Piechowski, Ciepielewski). Z kolei kolejna grupa powróciła do swoich domów po roku (Nowak, Sokół, Podstawa, Wrona, Grzesik, Zabawa Eugeniusz - syn, Józef Kura). Byli w różnym stanie fizycznym i psychicznym. Reszta powróciła po trzech latach. Po kilku osobach ślad zaginął. Nie wrócił Tadeusz Dziedzicki - właściciel majątku w Klimontowie, Jan Skoczek [...].
Franciszek Szopa wiosną (23 marca 1945 r.), widnieje na liście wywiezionych do Gruzji, jest w grupie roboczej z przeznaczeniem: do budowy Wojennej Drogi Gruzińskiej. W czasie tej podróży, udaje mu się poinformować rodzinę o swoim losie. To za sprawą kartki wyrzuconej z wagonu: Jedziemy na wschód. Po miesięcznej podróży ostatecznie trafił do obozu w Krasnowodzku (obecnie Turkmenbaszy). Polaków skierowano do podobozu nr 1, gdzie komendantem był mjr Matwiej Rogożkin. Łagier położony był ok. 4 km na północny wschód od stacji kolejowej w byłych koszarach armii carskiej na obrzeżu pustyni Kara-Kum.
W obozie tym "Konrad" znalazł się w towarzystwie wielu żołnierzy AK, między innymi w artykule Obóz śmierci na pustyni Kara-Kum czytamy w Naszym Dzienniku wymieniono: [...] ppłk pilot Jan Kieżun ps. "Biały" (powstaniec warszawski), mjr lotnik Gustaw Sidorowicz ps. "Wróbel" - szef Referatu Lotniczego Okręgu Kraków, kpt. Tadeusz Ciałowicz ps. "Garda", por. Witold Kieżun ps. "Wypad" (powstaniec warszawski z batalionu "Gustaw-Harnaś" - odznaczony Orderem Virtuti Militari), kpt. Zbigniew Nosek-Witoski ps. "Jantar" (powstaniec warszawski), prawnik Stefan Kwiatkowski ps. "Gryf" - członek Delegatury Rządu na Kraj, szef Wydziału Społeczno-Politycznego Okręgu Kraków, ppor. Leonard Wyjadłowski ps. "Ziemia", por. (kpt.) Bogdan Thugutt ps. "Beteha", "Brat" - dowóca 3. kompanii IV baonu 120 pp AK, ppor. rezerwy Tadeusz Dziedzicki ps. "Krzywda", ppor. rezerwy Jan Bartoszewski ps. "Kruk", ppor. rezerwy Zygmunt Mierzejewski, pchor. Kazimierz Mikuła ps. "Korbel" [...].
Do Polski wraca po trzech latach (1947). Uzupełnia wykształcenie, zostaje absolwentem 3-letniego studium inżynieryjno-rolniczego. W latach 1947-1955 był dyrektorem szkoły rolniczej w Radoczy (pow. wadowicki). Od 1955-1961 jest wiceprzewodniczącym, a później przewodniczącym Miejsko-Gminnej Rady Narodowej w Miechowie. Oraz członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego (ZSL). Cieszył się wówczas, zasłużenie dobrą opinią społeczeństwa miechowskiego.
Za swoja działalność konspiracyjną, społeczną i zawodową zostaje odznaczony: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1967), Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1973), Medalem Zwycięstwa i Wolności, Odznaką 106 Dywizji AK, Medalem 10-lecia Polski Ludowej (1955), Złotą Odznaką "Za zasługi dla Ziemi Krakowskiej", Złotą Odznaką ZNP, odznaką zasłużonego działacza FJN.
Zmarł 12 lutego 1984 r. w Miechowie, pochowany jest na miejscowym cmentarzu.
 |
| nekrolog w Dzienniku Polskim (fot. zbiory IKP) |
opracowanie: Marcin Szwaja, Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Jerzy Mrożkiewicz; Cmentarz parafialny w Miechowie; Kraków 2007
- Tadeusz Zaich; Miechowianie; Miechów 2006
- Michał Kozera (oprac.); Proszowice na fotografiach cześć IV: II wojna światowa; Proszowice 2009
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t.II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Nekrolog [w:] Dziennik Polski nr 38 (12127), wtorek, 14 II 1984
- Edwarda Widłaka; Tajne nauczanie w latach okupacji hitlerowskiej 1939 - 1945 na terenie powiatu proszowickiego; maszynopis
- Dariusz Rogut; Obóz śmierci na pustyni Kara-Kum; [w:] Nasz Dziennik
- zbiory IKP
- witoldkiezun.com
- miechow.info
- naszdziennik.pl
- katalog.bip.ipn.gov.pl
- pctesin.cz
- sip.lex.pl
|
