Rodzina Tatarczuchów - Aleksandra ps. Jutrzenka
Aleksandra Śmigielska ps. Jutrzenka
(ur.: 26.04.1914 - zm.: ???)
biogram
 |
od lewej: Aleksandra Śmigielska ps. Jutrzenka, Maria Tatarczuch ps. Sama, Janina Tatarczuch ps. Troska, Janina Tatarczuch-Golębiowska ps. Sokolica
(źródło: Inspektorat AK "Maria") |
Proszowice, 10-02-2023
Dom Stefanii Tatarczuch ps. Troska podczas II wojny światowej był miejsce gdzie patriotyzm, oddanie sprawom kraju nie były tylko pustymi słowami. Troska wraz z dziećmi należała do konspiracji. Takich "rodzinnych placówek" konspiracyjnych na terenie Ziemi Proszowskiej wcale nie było tak mało. Na miarę swoich możliwości rodzina Tatarczuchów, z narażeniem własnego życia walczyła o Polskość. Poznajmy jedną z córek Stefanii Aleksandrę.
 |
Aleksandra Śmigielska ps. Jutrzenka
(źródło: Inspektorat AK "Maria") |
Starszy strzelec Aleksandra Śmigielska z domu Tatarczuch ps. Jutrzenka, urodziła się 26 kwietnia 1914 roku w Nienadówce, córka Aleksandra i Stefanii Janiny z d. Rowińska. Szkołę powszechną kończy w Koszycach, później uczęszczała do seminarium nauczycielskiego TSL (Towarzystwo Szkoły Ludowej) w Krakowie, kończy je w 1933 roku.
Wychodzi za mąż w 1938 roku. We wrześniu 1939 roku wybuch wojny zastaje ją razem z 8-miesięczną córeczką u matki w Sielcu Kolonii. Mąż został zmobilizowany i bierze udział w wojnie obronnej, dostaje się do obozu jenieckiego w Koln, z którego wraca dopiero w 1947 roku.
W 1939 roku podejmuje pracę nauczycielki w Sielcu, gdzie jej matka, Stefania Janina Tatarczuch była kierowniczką, pracuje tam przez całą okupacje niemiecką, aż do 1946 roku. Mieszka z matką i dwiema siostrami Janiną i Marią.
W 1940 roku zostaje zaprzysiężona do ZWZ / AK przez Wiesława Żakowskiego ps. Zagraj (późniejszy dowódca II batalionu 120 Puku Piechoty AK podczas RP 1944), przyjęła pseudonim "Jutrzenka". Ola organizacyjnie należy do placówki Drożejowice "Drozd", której komendantem był ppor. Marian Markiewicz ps. Maraton.
"Jutrzenka" na placówce działała w tajnym nauczaniu i służbach medycznych, zajmowała się także kolportowaniem prasy podziemnej, szyła opaski AK i proporczyki na furażerki. Szkoła w Sielcu Kolonii była punktem kontaktowym i sanitarnym, a podczas Kazimiersko - Proszowickiej Rzeczpospolitej Partyzanckiej 1944 pełniła rolę szpitala polowego Podobwodu Centralnego "Dusia" (w Obwodzie Pińczów "Pelagia").
Komendantką tego punktu kontaktowo-sanitarnego oraz tajnego nauczania była matka Aleksandry Śmigielskiej, Stefania Tatarczuch. Ola pełniła funkcję z-cy komendanta punku kontaktowego, sanitariuszki, uczy także na tajnych kompletach na poziomie gimnazjalnym.
"Jutrzenka", haftuje orła na fladze polskiej dla kursu podoficerskiego, który otwarty został uroczystą mszą świętą w lasach chroberskich (pow. Pińczów). Jest to pierwsza msza połowa odprawiona przez ks. Kapelana Ziółkowskiego ps. Stuła (przez pewien czas ukrywał się on w domu Tatarczuchów), w mszy tej uczestniczyły wszystkie trzy siostry.
Aleksandra Śmigielska zajmowała się także wysyłką paczek dla jeńców wojennych, znajdowała pomoc i kwatery dla ludzi "spalonych". Organizowała i przygotowywała z "Troską" i siostrami odprawy sztabu II batalionu AK Zagraja oraz odprawy placówki "Drozd" z pełną obsługą i kuchnią.
W okresie trwania Rzeczypospolitej Partyzanckiej 1944 wszystkie Troska i trzy jej córki wydawały ugotowane przez siebie obiady dla przybywających w to miejsce partyzantów, co wiązało się nieraz z zarywaniem nocy. Wzmożony ruch powstał w okresie gdy dom Troski stał się miejscem postoju Sztabu II Batalionu. Czynności związane z obsługą Sztabu musiały łączyć z bieżącą opieką nad rannymi w szpitaliku polowym.
Oprócz dowódcy batalionu w szkole często przebywali oficerowie dyżurni: Stanisław Wójcik ps. Brzoza I, Adolf Krawczyk ps. Zawodziński i Roman Byszewski ps. Jastrząb, dyżury trwały całą dobę. Do rotmistrza Wiesława Żakowskiego ciągle przybywali interesanci, gońcy, łącznicy i dowódcy Placówek (kompanii) co chwilę zgłaszali się chętni do wstąpienia do wojska.
3 sierpnia przybywa nowy dowódca II batalionu, por. Roman Moskwa ps. Wojniłowicz. 4 sierpnia wieczór już ciszej w szkole i w mieszkaniu Troski, sztab odszedł do Kobylnik.
Szpital znowu mocno uaktywnił się podczas pacyfikacji i bitwy o Skalbmierz. Do szkoły zaczęli napływać ranni, ze względu bezpieczeństwa szpital był ewakuowany do Dębian, w budynku został tylko punkt sanitarny, do którego co pewien czas "wpadały" sanitariuszki i po wstępnym opatrzeniu przewoziły rannych do szpitala.
Aleksandra wraz z siostrami i matką często zmieniają meliny, dopiero we wrześniu wróciły do domu rozpoczynając nieco spóźnioną naukę.
W październiku 1944 roku "Jutrzenka" ze swoim "rodzinnym zespołem" zabierają się do nowych zadań, na teren przybywa osiem rodzin z Warszawy wysiedlonych po Powstaniu Warszawskim.
Starania o odzież, obuwie, opał, żywność, warunki są bardzo ciężkie i wymagają skomplikowanych działań. Siostry znajdują miejsca dla Warszawiaków na wsi, opiekują się nimi i starają się żeby zorganizować wspólną wigilię w Szkole. Są świąteczne, mizerne łakocie, są pieśni i recytacje wierszy powstańczych. Wzruszenia niezapomniane tej ostatniej okupacyjnej wigilii Bożego Narodzenia.
14 stycznia 1945 roku przyszli "wyzwoliciele" ze wschodu, w szkole kwaterowała duża jednostka radziecka.
Nauka rozpoczęła się na programach własnych nauczyciele nie czekali na rozporządzenia kuratorium. "Jutrzenka" pracowała nadal z "Troską" lecz nauczyciele zmieniali miejsca pracy wracając do własnych domów.
W roku 1947, Ola razem z córeczką wyjeżdża do Chorzowa, mąż wrócił z niewoli i zajął dawne stanowisko w Hucie Batory, jako specjalista inżynier. "Jutrzenka" nie podejmuje pracy, zajmuje się wychowaniem dzieci i rodziną.
Odznaczona przez Dowódcę AK Krzyżem AK.
opracowanie: Andrzej Solarz
Biogram ten został opracowany przede wszystkim na podstawie relacji siostry Aleksandry, Janiny Gołębiowskiej z 1999 roku.
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944). Część I; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2001
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944). Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
- Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej Toruń
- kpbc.umk.pl
|
