Dowódca 120 Pułku Piechoty AK Ziemi Pińczowskiej (kryptonim "Kawiarnia")
Roman Zawarczyński ps. Sewer
(ur.: 2.08.1896 - zm.: 16.01.1959)
biogram
 |
Roman Zawarczyński jako porucznik 14 pp.
(fot. pl.wikipedia.org) |
Proszowice, 7-07-2020; 11-11-2013
Podpułkownik Roman Marian Zawarczyński ps. Sewer, Snop, urodził się 2 sierpnia 1896 roku w Pińczowie. Był synem Pawła i Anny z domu Krzemińska. Po ukończeniu gimnazjum wstępuje do wojska.
Mając 22 lata wstąpił do wojska (wrzesień 1918). W latach 1919-1920 bierze udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po wojnie dalej służy w Wojsku Polskim jako podoficer zawodowy. W 1924 roku kończy Wielkopolską Szkołę Podchorążych Piechoty dla Podoficerów Zawodowych w Bydgoszczy (Szkoły Oficerskiej dla Podoficerów w Bydgoszczy).
Ze starszeństwem od 31 sierpnia 1924 zostaje promowany na ppor. sł. st. (służby stałej) piechoty i otrzymał przydział do 14. pułku piechoty we Włocławku na stanowisko dowódcy plutonu. Po dwóch latach (31 sierpnia 1926 roku) dostaje awans na porucznika sł. st. W tym okresie ukończył 5-cio miesięczny kurs dla oficerów łączności w Centrum Wyszkolenia Łączności w Zegrzu. 16 września 1930 r. pełnił funkcję dowódcy plutonu łączności w pułku. Dowodzony przez niego pluton łączności zdobył w 1932 roku puchar przechodni 4 Dywizji Piechoty. Porucznik Zawarczyński piastował także stanowisko powiatowego komendanta PW i WF. W 14 pp. doszedł do stanowiska dowódcy kompanii i do stopnia kapitana sł. st. (ze starszeństwem od 1 stycznia 1933 roku).
 |
5 sierpnia 1932, pluton łączności 14 pp - w środku siedzi por. Roman Zawarczyński
(fot. pl.wikipedia.org) |
7 czerwca 1934 roku zarządzeniem Ministra Spraw Wojskowych - marszałka Józefa Piłsudskiego został przeniesiony do 25 pp. w Piotrkowie Trybunalskim, potem do sztabu 22 Dywizji Piechoty Górskiej w Przemyślu.
W wojnie obronnej 1939 uczestniczy jako II oficer sztabu 22 DPGór, był kwatermistrzem dywizyjnym. Dywizja rozwinęła obronę wokół miasta Olkusza, od dnia 4 września znajdowała się w odwrocie w kierunku na Miechów, Pińczów, Stopnicę. 10 września 1939 r. dywizja została rozbita pod Rytwianami przez niemiecką 5 Dywizję Pancerną, Zawarczyński na szczęście uniknął niemieckiej niewoli. Podczas okupacji przybył do Kazimierzy Wielkiej.
 |
Roman Marian Zawarczyński ps. Sewer
(fot. Rzeczpospolita Partyzancka Lipiec - Sierpień 1944) |
Pod koniec 1939 roku nawiązał kontakt z kpt. Łukaszem Grzywaczem-Świtalskim ps. Ryszard; Mikołaj w Miechowie. 18 października 1939 roku bierze udział w Miechowie w zebraniu założycielskim pierwszej w tym rejonie organizacji antyniemieckiej pod przewodnictwem Grzywacza-Świtalskiego. Na jego polecenie organizuje ZWZ (Związek Walki Zbrojnej) na terenie powiatu pińczowskiego, pierwsze grupy powstały już w IV kwartale 1939 roku. Od lutego 1940 roku objął stanowisko komendanta Obwodu ZWZ Pińczów (kryptonim "Perz") w Inspektoracie Rejonowym ZWZ Miechów. Przy współpracy z miejscowymi konspiratorami tworzy sztab Obwodu ZWZ Pińczów oraz strukturę terenową organizacji. Sztab mieścił się w mieszkaniu Stanisława (ps. Rój) i Eugenii Sowów (ps. Stacha) w Kazimierzy Wielkiej, tam też Sewer mieszkał.
Kpt. "Sewer" jako komendant Obwodu "Perz" rozpoczął swoją pracę organizacyjną od przejmowania istniejących już struktur Służby Zwycięstwu Polski oraz tworzenia nowych placówek, już Związku Walki Zbrojnej. W pierwszym okresie organizowania Obwodu Pińczów - "Perz" zorganizował 5 placówek: Pińczów - "Pies", Wiślica - "Wilk", Działoszyce - "Dzięcioł", Koszyce - "Komin" i Kazimierza Wielka - "Kasztan". Po przekształceniu z dniem 14 lutego 1942 Związku Walki Zbrojnej w Armię Krajową Zawarczyński podzielił Obwód Pińczów - "Perz" na 3 podobwody Pińczów - "Pola", Działoszyce - "Busia" i Koszyce - "Kasia". Wprowadzenie nowej struktury organizacyjnej było konieczne z uwagi na wzrost szeregów żołnierskich, zwiększenie ilości placówek i konieczność sprawnego dowodzenia.
Obwodem kierował do sierpnia 1944 roku, z krótką przerwą. w 1943 kiedy na krótko był zawieszony w czynnościach. W sierpniu 1944 roku zostaje dowódcą 120 Pułku Piechoty AK Ziemi Pińczowskiej (kryptonim "Kawiarnia") w ramach 106 Dywizji Piechoty AK.
W dniach 26 i 27 lipca 1944 roku zostały na obszarze Obwodu Pińczów "Perz" zlikwidowane przez żołnierzy AK/Bch wszystkie posterunki policji i Stutzpunkty niemieckiej żandarmerii. W odwecie za partyzanckie działania już 26 lipca 1944 r wyruszyły z Krakowa i Miechowa na teren Obwodu "Perz" niemieckie ekspedycje karne. Aby nie dopuścić do pacyfikacji i mordowania bezbronnych ludzi kpt. Zawarczyński skierował do walki zbrojnej z oddziałami specjalnymi żandarmerii niemieckiej w Jaksicach koło Koszyc i w Sielcu koło Skalbmierza oddziały "Dominiki" oraz II i IV batalion 120 pp. Mimo przewagi liczebnej i w uzbrojeniu oddziałów niemieckich partyzanci AK odnieśli zwycięstwo, zadając najeźcy ciężkie straty w ludziach i sprzęcie oraz zmuszając ich do odwrotu. W dniu 27 lipca 1944 r. za aprobatą kpt. "Sewera" został rozbrojony i wzięty do niewoli przez żołnierzy kompani "Kasztan" pluton ukraińskich żołdaków w Kazimierzy Wielkiej, po czym ulokował swój sztab w wilii Lakon, w której mieścił się Landkomisariat.
Dowodzi w wielu ważnych potyczkach Rzeczpospolitej Partyzanckiej m.in. w bitwie o Skalbmierz, bitwie pod Jaksicami. 10 sierpnia po długiej odprawie w lasach Stradowskich, ze względu na zbyt dużą przewagę Niemców wydaje rozkaz demobilizacji oddziałów dyspozycyjnych 120 pp. AK, powrotu do swoich miejsc postoju konspiracyjnych, wypłaca żołnierzom żołd.
11 listopada 1944 roku zostaje awansowany na stopień majora. Po rozwiązaniu 19 stycznia 1945 roku Armii Krajowej ukrywa się i nawiązuje kontakt z Zrzeszeniem WiN (Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość). Po zajęciu przez wojska sowieckie obszaru Inspektoratu Rejonowego AK "Maria" uchodząc przed aresztowaniem przez NKWD udaje się na Ziemie Zachodnie (najprawdopodobniej w 1946 roku), osiedlając się ostatecznie w Opolu.
Zmarł 16 stycznia 1959 roku w Opolu i tam na cmentarzu komunalnym został pochowany. Był żonaty, miał jednego syna.
Za działalność konspiracyjną i bojową został po 1945 roku zweryfikowany do stopnia podpułkownika. Był uhonorowany wieloma odznaczeniami i medalami m. in.: Srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyż Walecznych, Medal Niepodległości, Złotym Krzyż Zasługi z Mieczami, Srebrny Krzyż Zasługi, Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921, Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości, Odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej.
opracowanie: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część I; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2001
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Inspektorat AK "Maria" w walce t. II Kryptonim "Michał"-"Maria" (1943-VI.1944) Część II; Fundacja Inspektoratu Światowego Związku Żołnierzy AK i Sekcji Obrony Życia Dziecka im. Inspektoratu; Elbląg 2007
- Józef Belski; Kazimiersko - Proszowicka Rzeczpospolita Partyzancka 22 lipca - 12 sierpnia 1944; Kazimierza Wielka 2014
- Stanisław M. Przybyszewski; Rzeczpospolita Partyzancka Lipiec - Sierpień 1944; Wydawnictwo "Nowa Nidzica"; Kazimierza Wielka 2004
- Adam Sznajderski; Partyzancka odyseja; Tuchów 2004
- Łukasz Grzywacz-Świtalski; Z walka na Podkarpaciu; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1971
- Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski; Rzeczpospolita Partyzancka; Instytut Wydawniczy PAX; Warszawa 1991
- archiwum kpt. Antoniego Sieleckiego ps. Ansiel, Wir
- zbiory IKP
- muzeum-ak.pl
- genealogia.okiem.pl
- officersdatabase.appspot.com
- dws-xip.pl
- stankiewicze.com
- pl.wikipedia.org
- miechow.info
- facebook.com/orzel.bialy.win
- sancygniow.ejoo.pl
|
