Legionista z Niegardowa
Tadeusz Stożek
 |
Tadeusz Szymon Stożek
(fot. zbiory autora) |
Proszowice, 12-04-2021
Major Tadeusz Szymon Stożek urodził się 28 listopada 1884 roku w Niegardowie w powiecie miechowskim (obecnie jest to powiat proszowicki). Był synem ekonoma w miejscowym dworze, Daniela Stożka oraz Rozalii z domu Oleksy. Miejscowy ksiądz, Walenty Kubacki, 3 grudnia 1884 roku, tak odnotował w księdze parafialnej, pod numerem osiemdziesiątym trzecim: Działo się w Niegardowie dnia 21 listopada/3 grudnia 1884 roku o godzinie 10 rano. Stawił się osobiście Pan Daniel Stożek, ekonom lat 40, mieszkający w Niegardowie, w obecności Symona Nowaka lat 40 i Macieja Kurka lat 30, służących dworskich z Niegardowa, i okazał nam dziecię płci męskiej oświadczając, że urodzone zostało w Niegardowie dnia 16/28 listopada bieżącego roku, o godzinie 10 wieczorem, przez ślubną jego żonę Rozalię z Oleksych, lat 26 mającą. Dziecięciu temu przy chrzcie świętym odprawionym dzisiaj przez księdza Walentego Kubickiego, administratora parafii Niegardów, dano imiona Tadeusz Szymon, a chrzestnymi byli: Bartłomiej Tomczyk i Konstancja Księżna - dziady szpitalne z osady Proszowice. Akt ten oświadczającemu i świadkom przeczytany, a że świadkowie niepiśmienni, przez nas i przez ojca podpisany został.
 |
akt urodzenia Tadeusza
(fot. zbiory autora) |
Swoje pierwsze kroki stawiał Tadeusz w Niegardowie nieopodal Proszowic. Gdy jego ojciec stracił posadę we dworze, rodzina Stożków wyprowadziła się w okolice Wadowic. Edukację pobierał w lokalnej szkole oraz w niedalekim Krakowie. W swoim kwestionariuszu osobowym podał: 6 klas szkoły średniej w Wadowicach i w Krakowie. Należał do organizacji niepodległościowej - Polskie Drużyny Strzeleckie. Po ukończeniu gimnazjum w 1904 roku podjął pracę jako urzędnik państwowy, początkowo w sądzie powiatowym w Jordanowie a później w Suchej, w zachodniej Małopolsce (obecnie miasto Sucha Beskidzka w południowo-zachodniej części województwa małopolskiego). Pracował tam aż do wybuchu I wojny światowej.
Po wybuchu wielkiej wojny w lipcu 1914 roku, niespełna trzydziestoletni, Tadeusz Stożek wstąpił jako ochotnik do formujących się w tym czasie Legionów Polskich. Został przydzielony do 2 Pułku Piechoty I Baonu w Krzeszowicach pod Krakowem. Wraz z 2 Pułkiem Piechoty, początkowo jako dowódca drugiej kompanii, a następnie jako dowódca batalionu, uczestniczył we wszystkich walkach w Karpatach oraz Bukowanie.
W 1917 roku porucznik Tadeusz Stożek wszedł w skład Polskiego Korpusu Posiłkowego, dowodzonego przez płk. Zygmunta Zielińskiego. W 1918 roku, na wieść o oddaniu Ukraińskiej Republice Ludowej ziem polskich, Chełmszczyzny i części Podlasia, przez państwa centralne na mocy traktatu brzeskiego z 9 lutego 1918 r., w Polskim Korpusie Posiłkowym wybuchł bunt. Żołnierze postanowili wypowiedzieć posłuszeństwo dowództwu austro-węgierskiemu. Tylko części żołnierzy, przede wszystkim żołnierzom II Brygady pod dowództwem Hallera, udało się przedostać na rosyjską stronę frontu. Większości żołnierzy Polskiego Korpusu Posiłkowego, w tym porucznikowi Stożkowi, ta sztuka się nie udała. Zostali oni uznani przez władze austro-węgierskie za zdrajców i osadzeni w wojskowych obozach w Huszt i Marmarosz-Sziget.
Po opuszczeniu obozu na Węgrzech, Tadeusz Stożek początkowo pełnił funkcję dowódcy kompanii w 2 Pułku Piechoty (później 8 Pułk Piechoty Legionów). W listopadzie 1918 roku, po sformowaniu 3 Pułku Piechoty (później 9 Pułk Piechoty Legionów) został przydzielony do pułku jako dowódca 3 kompanii. W czerwcu 1919 roku aż do zakończenia wojny polsko - bolszewickiej pełnił funkcję dowódcy II batalionu 9 Pułku Piechoty Legionów. W swoim życiorysie wspominał: Brałem udział we wszystkich walkach swego baonu pod Lwowem a następnie w walkach z bolszewikami aż do ostatniej chwili. 6 sierpnia 1920 roku, we Włodzimierzu Wołyńskim został ranny.
W dniu 29 VII 1920 r podczas niespodziewanego nocnego ataku na Łuck, kiedy bolszewicy byli już w koszarach Łuckich, por. Stożek szybko się zorientował i w sam czas nadesłał rezerwę, z którą, osobiście wykazując męstwo, rzucił się do kontrataku i wyparł bolszewików.
W walkach 12-13 sierpnia 1920r., szczególnie pod Masłomęczem por Stożek Tadeusz dużo wykazał odwagi i męstwa ze swym II-im baonem podczas natarcia gwałtownego kawalerii bolszew. por. Stożek wydając energiczne zarządzenia, szybko uformował [...], co umożliwiło nacierającą kawalerię przywitać gęstym ogniem a następnie odparł wszystkie ataki tej kawalerii - szczegółowy opis czynów z wniosku o odznaczenie Kapitana Tadeusza Szymona Stożka, orderem Virtuti Militari.
 |
major wraz z córką Heleną
(fot. tygodnik.lt) |
Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, Kapitan Tadeusz Stożek pełnił następujące funkcję w nowopowstałym Wojsku Polskim: dowódca II Batalionu w 8 Pułku Piechoty Legionów, od 1921 roku dowódca Batalionu zapasowego 8 Pułku Piechoty, do VII 1922 roku dowódca 2 Batalionu 9 Pułku Piechoty a następnie został przeniesiony do 80 Pułku Piechoty, który stacjonował w miejscowości Słonim, na terenie dzisiejszej Białorusi. W 1924 roku został przeniesiony do Wilna, gdzie kierował Powiatową Komendą Uzupełnień do 1926 roku, kiedy przeszedł w stan spoczynku w stopniu majora.
Tadeusz Szymon Stożek zawarł związek małżeński z Julią, z którą miał jedną córkę, Helenę, urodzoną 23 września 1923 roku. Rodzina Stożków zamieszkała we wsi Żarnele, na pograniczu dzisiejszej Litwy i Białorusi. Major był właścicielem dużego gospodarstwa. Stanisław Krzywicki na łamach Kuriera Wileńskiego wspominał: bywałem u krewnych w Żarnelach (była parafia Bujwidze, obecnie Białoruś) - okolicy, gdzie major Stożek miał swoje wzorowe gospodarstwo, które pod każdym względem różniło się od gospodarstw okolicznych włościan oraz był właścicielem solidnego, około 20 ha, gospodarstwa z oryginalnymi, na wpół murowanymi zabudowaniami. Major Stożek wraz z rodziną we wrześniu 1937 roku przeniósł się do Wilna, gdzie zamieszkał przy ulicy Rakowej 7 mieszkania 1.
Wybuch drugiej wojny światowej rodzinę Stożków zastał na Wileńszczyźnie. Major prawdopodobnie nie brał czynnego udziału w obronie kraju. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że podczas okupacji czynnie współpracował z miejscowym oddziałem Armii Krajowej. Major Tadeusz Szymon Stożek zginął 7 lipca 1944 roku, a więc w dzień rozpoczęcia operacji "Ostra Brama", w ramach której Armia Krajowa miała samodzielnie wyzwolić Wilno spod okupacji niemieckiej.
Czy może to sugerować, że major zginął z bronią w ręku? Pan Stanisław Krzywicki wspomina jednak: Jak się później dowiedziałem, w ostatnich dniach niemieckiego panowania w Wilnie w domu państwa Stożków zjawił się gestapowiec i zastrzelił majora w stanie spoczynku Tadeusza Stożka. Major Stożek został pochowany na Polskim cmentarzu Na Rossie wśród żołnierzy Armii Krajowej poległych w operacji "Ostra Brama".
Major Tadeusz Szymon Stożek został odznaczony między innymi: Srebrnym Krzyżem 5 klasy Virtuti Militari, Krzyżem Niepodległościowym, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Medalem Polska swemu obrońcy, Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości.
opracowanie: schronyproszowice.pl - Mateusz Serwatowski
 |
"grób Tadeusza Stożeka na cmentarzu w Wilnie
(fot. cmentarznarossie.uksw.edu.pl) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Sitko Józef; Zarys historji wojennej 2-go Pułku Piechoty Legionów; Warszawa 1928
- schornyproszowice.pl
- wbh.wp.mil.pl
- zbrojownia.cbw.wp.mil.pl
- kurierwilenski.lt
- tygodnik.lt
- zolnierze-niepodleglosci.pl
- pl.wikipedia.org
- cmentarznarossie.uksw.edu.pl
- genealodzy.pl
- geneteka.genealodzy.pl
|
