Popularny aktor komediowy w czasach II Rzeczpospolitej
Michał Znicz (Feiertag)
 |
Michał Znicz (Feiertag)
(fot. nonsa.pl) |
Proszowice, 10-03-2022
Kim był i skąd pochodził, jeden z najpopularniejszych aktorów komediowych w czasach II Rzeczpospolitej? Zasób filmoteki okresu przedwojennego i spektakli teatralnych był dość obszerny w Polsce. To za przyczyną sławnego grona aktorów ówczesnego okresu. Znane są wyśmienite role Adolfa Dymszy, Eugeniusza Bodo czy Mieczysławy Ćwiklińskiej i... (jeszcze kogoś w tym gronie brakuje!).
Można być dumnym z tego, że w tej artystycznej elicie występował ktoś od nas. Choć były to głównie role charakterystyczne lub drugoplanowe, to grający je artysta posiadał swoisty, wrodzony talent. Szkoda że karierę aktorską przerwała i zakończyła II wojna światowa. Poznajmy tego zapomnianego aktora, rodem z naszego regionu...
Michał Znicz (Feiertag) urodził się 8 września 1895 roku, w Działoszycach. Był synem Józefa Fajertaka, kupca i księgowego, który przeprowadził się z Warszawy pod koniec lat 80-tych XIX wieku do Działoszyc i tutaj ożenił się z Esterą Ewą Rubinsztajn. Dwoje rodzeństwa Michała też urodziło się w Działoszycach: Natan (26.07.1899 r.), późniejszy adwokat i Bella (20.02.1891 r.), późniejsza nauczycielka, po ślubie przeszła na religię katolicką i ochrzciła się jako Izabella-Anna. Sześć lat spędził ówczesnym powiecie miechowskim, po czym, rodzina przeniosła się z powrotem do stolicy. Zamieszkali przy ulicy Złotej, gdzie przyszły aktor Michał, uczęszczał do prywatnej szkoły Realnej im. Aleksandra M.Skrynnikowa.
 |
 |
Michał Znicz
źródło "Kino" 12.06.1938, nr 24
(fot. stare-kino.pl) |
Michał Znicz w gimnazjum
źródło "Kino" 6.02.1936, nr 7
(fot. stare-kino.pl) |
Powołany do wojska rosyjskiego uczestniczył w I wojnie światowej i jakiś czas był więziony przez Niemców w obozie Neuhammer (dzisiejszy Świętoszów na Dolnym Śląsku) lub w Gardelegen. Przez trzy lata, regularnie występował w tym jenieckim teatrzyku jako recytator I aktor. Wspominał: były to arcyciekawe wieczory, kiedy mimo prymitywności akcesoriów - osiągało się prawdziwe cuda.
Po zakończeniu konfliktu europejskiego w 1918 r., zadebiutował 16 lutego, jako aktor w warszawskim teatrze "Sfinks". Pierwszą rolą był monolog pt: "Wariat"- Nikołaja Gogola. W okresie dwudziestolecia międzywojennego, występował w warszawskich teatrach rewiowych i dramatycznych (Stańczyk, Niebieski Młyn), w Łódzkim Teatrze Miejskim i Lwowskim Teatrze Rozmaitości, Teatr im. J.Słowackiego w Krakowie.
Można go było zobaczyć w spektaklach: Minister z Warszawy - Teatr Qui Pro Quo 1920, Pod włos - T.Cyrulik Warszawski 1935, Muzyka na ulicy - T.Letni w Warszawie 1935, Kariera Alfa Omegi - T.Cyrulik Warszawski 1936, Król na jedną noc - T.Wielka Rewia 1937, Podróż poślubna - T.Wielka Rewia 1937, Król włóczęgów - T.Letni 1937, Manewry jesienne - 1937, Książę Szirasu - T.Letni 1937, Dzielny wojak Szwejk - jako (Szwejk), Porwanie Sabinek - (Owiczowicz), Cjankali - (Kukuła), Wesele - (Nos), Krysia - (Organista), Świerszcz za kominem - (Kaleb).
 |
 |
Michał Znicz
(fot. stare-kino.pl) |
Michał Znicz w Młodym lesie
fragment programu kinowego
(fot. stare-kino.pl) |
 |
Michał Znicz i Janina Morska z synem
źródło "Kino" 6.02.1936, nr 7
(fot. stare-kino.pl) |
Oprócz roli aktora teatralnego, kabaretowego i śpiewaka rewiowego, miał też wątki reżyserskie. Michał Znicz wspominał: Jestem aktorem jeszcze z czasów dzieciństwa. W czasie lekcji języka rosyjskiego wstawał szczupły chłopaczek i odczytywał fragmenty gogolowskiego Rewizora. Czytał, zmieniając głos, koledzy słuchali, godzina szybko mijała i w nagrodę dostawałem oklaski. I to jest moje pierwsze wspomnienie aktorskie.
Dramaturg-pisarz Adam Grzymała Siedlecki (urodzony w Wierzbnie), tak opisuje przyjaciela Michała Znicza: Z upodobaniem grywał role serio. Udawały mu się zwłaszcza te, które są jakby przejściem od ról komicznych do poważniejszych.
Przed rokiem 1935, poślubił Janinę Morską, też aktorkę, która miała syna z poprzedniego małżeństwa. Michał zaadoptował tego pasierba i bardzo go kochał. Chętnie pojawiał się na pokazach mody i balach dobroczynnych, bawiąc towarzystwo. Uwielbiał sport, szczególnie piłkę nożną, będąc niezawodnym bramkarzem. W swojej willi na Wołominie, spędzał wolny czas i odpoczywał. Lubił psy (miał trzy).
 |
Michał Znicz jako bramkarz w meczu piłkarskim we wrześniu 1937 roku
źródło Ilustrowany Kurier Codzienny
(fot. stare-kino.pl) |
 |
Michał Znicz w filmie Zapomniana melodia (1938)
fot. Leonard Zajączkowski
(fot. stare-kino.pl) |
Grał także w wielu polskich filmach: Cud nad Wisłą - 1921 (Aktor), Pieśniarz Warszawy - 1934, (Eustachy, stryj Juliana), Młody las - 1934 (profesor francuskiego), Kocha, lubi, szanuje - 1934 (aptekarz), Czarna perła - 1934 (Krzysztof), Co mój mąż robi w nocy? - 1934 (przemysłowiec Roman Tarski), Panienka z poste restante - 1935 (przemysłowiec Smith), Nie miała baba kłopotu - 1935 (krawiec), Kochaj tylko mnie - 1935 (dyrektor teatru), Dwie Joasie - 1935 (Hilary Cicherkiewicz, pracownik kancelarii mecenasa Rostalskiego), Pan Twardowski - 1936 (jako sędzia), Tajemnica panny Brinx - 1936 (detektyw Bielecki), Róża - 1936 (Anzelm), Jego wielka miłość - 1936 (aktor Szypułko), Jadzia - 1936 (Królik- dyrektor firmy Oksza), Dodek na froncie - 1936 (porucznik Duszkin), Bolek i Lolek - 1936 (profesor śpiewu Morini), Amerykańska awantura - 1936 (Stanisław Skuła), Parada Warszawy - 1937, Pani minister tańczy - 1937 (lider opozycyjnego stronnictwa), Niedorajda - 1937 (Rowek), Dyplomatyczna żona - 1937 (dyrektor teatru), Skłamałam - 1937 (Galewicz), Zapomniana melodia - 1938 (profesor Frankiewicz, stryj Stefana), Robert i Bertrand - 1938 (baron Dobkiewicz), Druga młodość - 1938 (lokaj Klaudiusz), Krwawa rosa - 1938 (torturowana ofiara), Kłamstwo Krystyny - 1939 (Olak, ojciec Krystyny), Przez łzy do szczęścia, Śmiech przez łzy, Żołnierz królowej Madagaskaru - 1939/40 (Mazurkiewicz).
W 1937 roku Znicz był jednym z najlepiej zarabiających aktorów filmowych w Polsce. Jego dzienna stawka wynosiła około 200 złotych. Aktor Kazimierz Krukowski (Lopek) tak się o nim wypowiadał: Był na scenie - dodam także na ekranie - arcyludzko wzruszający i prosty w rolach małego nieszczęśliwego człowieka. Wyrzuconego nie wiadomo za co poza nawias wszystkiego co ukochał, brutalnie zdeptanego przez życie i złych ludzi. Zawsze chodził uśmiechnięty i życzliwie nastawiony do ludzi.
 |
Michał Znicz w filmie Róża 1936 roku
fot. Leonard Zajączkowski
(fot. stare-kino.pl) |
Podczas okupacji trafił do warszawskiego getta. Brał tam udział w organizowanych przedstawieniach: Teatrzyku na Pięterku, Nowego Teatru Kameralnego, Teatru Lakowego.
Dzięki zabiegom i staraniom żony Janiny Morskiej, udaje się go uwolnić. Jednak nie długo sprzyjało mu szczęście, bowiem zginął w niewyjaśnionych okolicznościach w dzielnicy Pruszków. Było to w wigilię Bożego Narodzenia (24 grudnia) 1943 roku. Są dwie wersje śmierci aktora. Popełnił samobójstwo lub że został zadenuncjowany (jest jeszcze wzmianka, iż zginął w czasie akcji likwidacji w otwockim szpitalu Zofiówka, w ramach nazistowskiego programu eutanazji osób psychicznie chorych - co jest niepotwierdzoną informacją).
Pochowany został na cmentarzu w Żbikowie-Pruszków.
Nigdy nie zdobył wielkiej popularności, jednak w każdej granej postaci potrafił zobaczyć i oddać jej powagę, jej śmieszność, jej zwyczajność, ale i wielkość. Pisano o nim: Z upodobaniem grywał role serio. Udawały mu się zwłaszcza te, które są jakby przejściem od ról komicznych do poważniejszych - cytat z wikipedii.
Żona Janina Morska zmarła 31 marca 1966 r. w Katowicach. Miał młodszego o sześć lat brata Stanisława (ur.1901 r., w Warszawie, zmarł 1943 w Wilnie), który był śpiewakiem rewiowym i operowym (baryton). Działał od 1927 na scenie teatralnej. Zginął rozstrzelany przez Niemców.
Ogromnie raduje melomana iż jego talent artystyczny (komiczny i wokalny) utrwalony na czarno-białym ekranie można podziwiać. Filmy są dostępne na kanale YouTobe. Na szczęście jest ich kilka. Oraz Najważniejszy to krótki filmik opowiadający o jego biografii, zarejestrowany przez Narodowe Archiwum Cyfrowe.
- Co mój mąż robi w nocy? - 1934, jako przemysłowiec Roman Tarski, śpiewa piosenkę pt: Cztery nogi - obok aktorki Toli Mankiewiczówny i Wojciecha Ruszkowskiego.
- Jadzia - 1936, jako Królik- dyrektor firmy Oksza.
- Śmiech przez łzy.
- Dwie Joasie.
- Niedorajda.
- Pani minister tańczy.
opracowanie: Marcin Szwaja
 |
grób Michała Znicza cmentarz na Żbikowie
fot. Barbara Nosek
(fot. stare-kino.pl) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Działoszyce i przedwojenny aktor; Przedwojenne Działoszyce (post z 27 marca 2021 r.)
- Michał Znicz; [w:] Słownik biograficzny Teatru Polskiego 1765-1965; Warszawa 1973
- Mirela Tomczyk; Michał Znicz. Gdzie moja okulara?; 10 maja 2019; www.stare-kino.pl
- nonsa.pl
- stare-kino.pl
- pl.wikipedia.org
- sztetl.org.pl
|
