Słomnicka synagoga i legenda o duchu Dybuku...

---

(fot. zbiory autora)

(fot. zbiory autora)

Zarys historii obiektu:

Urodziwa była Chaja na podziw. I kiedy jej ojciec, skromny krawiec Szmul ze Słomnik, patrzył na nią, to z dumy wprost pękał. Smukła kibić, biała mleczna cera, włosy gęste i czarne, i te oczy przepastne, niby dwa jeziora. Ale też dorastająca córka była powodem do poważnego zmartwienia, któremu sam był winien. Pluł sobie z tego powodu w brodę i szarpał się za kręcone pejsy. Patrzył na siebie w lustrze- w tym samym, w którym piękne słomniczanki mierzyły szyte przez niego palta i salopki - i mówił sam do siebie: Co też mnie podkusiło, że ja rozum tak całkiem stracił? Żeby ja, porządny krawiec, bogobojny Żyd córce taki los zgotował?

I nie mógł wyjść ze zdziwienia nad swoją lekkomyślnością. A wszystko przez to, że ideały Chaja miała przyjść na świat, Szmul obiecał swemu przyjacielowi, szewcowi Wassermannowi, którego syn na tym świecie się pojawił, że kiedyś ich dzieci się pobiorą. Tylko że teraz interes Wassermanna bardzo podupadł, a Szmulowi wiedzie się nadspodziewanie dobrze. Nie ma w Słomnikach elegantki, która nie miałaby w szafie co najmniej jednego płaszcza czy sukienki spod igły Szmula. Chaja mogłaby wyjść za bogatego kupca. A tu taki kłopot! I to nie tylko dlatego, że dał kiedyś słowo, ale dlatego że, Chaja ma się ku młodemu Berkowi Wassermannowi, a i Berek kocha Chaję.

Oj, ma o czym myśleć biedna głowa krawcowa Szmula! Ale trudno: przyjaźń przyjaźnią, miłość miłością, ale przyszłość jedynej córki najważniejsza. I tak oto krawiec zamknął serce przed szewcem i drzwi swego domu przed jego synem.

Tymczasem w całym domostwie Szmula gwar i ruch, bo wesele Chai ma być takie, żeby całe Słomniki długie lata pamiętały! Kiedy Chaję kobiety stroiły dla bogatego kupca, ta mdlała co chwila w przeczuciu, że coś złego dzieje się z jej ukochanym. A młody Berek umierał z żalu i miłości. Umierał naprawdę w myślach, aby po śmierci jego dusza jako dybuk wstąpiła w ciało ukochanej. Bo tylko tak, a nie inaczej, mógł biedak połączyć się ze swoją Chają na zawsze. I wysłuchane zostały jego westchnienia.

Żydzi na ulicy w Słomnikach (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe)

Bo oto kiedy para młodych stanęła do wspólnego tańca i oboje chwycili za rogi chusteczki, aby ich dłonie w tańcu się nie stykały, Chaję przeniknął jakiś dziwny dreszcz, który raz po raz wstrząsnął całym jej ciałem. Potem upadła na ziemię i zesztywniała. Kiedy ją ocucono z omdlenia, czuła na przemian zimno i gorąco. Odprowadzono ją więc do jej pokoju, w przekonaniu, że wesele nadwyrężyło jej siły i że nazajutrz wszystko to minie. Tylko stary rabin od razu rozpoznał, co tak naprawdę zaszło w czasie uroczystości. I tylko Szmul starał się nie dopuszczać najgorszej myśli do siebie. Wiedział wprawdzie o śmierci Berka i jego ostatniej prośbie, ale ukrył to skrzętnie przed córką, a i sam od siebie odsuwał myśl o dybuku. Pocieszał się, że jutro "wszystko będzie dobrze.

Ale było gorzej. Chaja mówiła sama do siebie i Szmul dobrze wiedział, że rozmawia z Berkiem. Chodziła po rynku, śmiała się i płakała, a dzieci biegały za nią i wołały: Szalona Chaja, szalona Chaja!.

żydowscy kupcy zboża podczas rozmowy na rynku w Słomnikach (fot. Narodowe Archiwum Cyfrowe)

Bogaty kupiec unieważnił małżeńską umowę, a Szmul stał się z szanowanego krawca pośmiewiskiem całych Słomnik. Nie pomagały egzorcyzmy rabina: dybuk nie chciał opuścić ciała ukochanej. Obojgu było razem dobrze. I tak dożyła Chaja swoich dni. A kiedy i jej czas nadszedł, dybuk - umęczona dusza Berka, nie chciała znaleźć sobie innego ciała, aby w nim zamieszkać. Za swoją siedzibę wybrał starą synagogą.

Została właśnie doszczętnie zdewastowana przez hitlerowców i całkiem opustoszała. Mieszkał tam i wtedy, gdy po wojnie urządzono w niej kino, a potem magazyny. I mieszka tam nadal. Rozpamiętuje swój los i nie może znaleźć ukojenia. Nie jest groźny i nie robi nikomu krzywdy. Ot, po prostu: biedna, skołatana dusza, która tak mocno ukochała, że przestać nie może.

(fot. zbiory autora)

ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:

1. materiały autora
2. Narodowe Archiwum Cyfrowe
   
   
3. Świętokrzyski Sztetl-ośrodek edukacyjno- muzealny; Synagoga w Słomnikach
4. Synagoga w Słomnikach; Wikipedia
5. Klaudia Skrężyna; Słomniki: Synagoga nie będzie już straszyć; [w:] Dziennik Polski z 20.07.2012
6. Tadeusz Jakubowicz; Chcemy, żeby nasze synagogi żyły; [w:] Dziennik Polski z 31.05.2014
7. nac.gov.pl