Początki mleczarstwa w Szarbii
 |
| 2020 rok (fot. Adrian Bryła) |
 |
| 2020 rok (fot. Adrian Bryła) |
Szarbia, 21-10-2020
Początki mleczarstwa w Szarbii sięgają roku 1924 r., kiedy to po wybudowaniu Domu Ludowego w 1923 r. pomyślano o uruchomieniu pierwszej Spółki Mleczarskiej. Tak owe wydarzenia opisuje Kronika wsi Szarbia:
Kiedy zbudowano Dom Ludowy, pomyślano o uruchomieniu Spółki Mleczarskiej. Znów ten instruktor rolny Szczepański oddał pierwsze usługi. Przystąpiono do przyjmowania na członków Spółki Mleczarskiej, ustalając wpisowe i od krowy jako udział. W tym celu wybrano zarząd Mleczarni i zaprojektowano statut spółdzielni w Krakowie w dniu 20 października 1924 roku. Zaciągnięto pożyczkę na zakup urządzeń mleczarskich. Zakupiono wirówkę 450 litrów, maselnice, wygniatacz i cały sprzęt laboratoryjny.
Dobudowano do Domu Ludowego odbieralnie do wirowania i podgrzewania mleka. Wybudowano dół - szopę do składowania lodu na polu Czarnoty "obok domu" wirowano mleko, a przyjmowano tylko śmietankę, z której wyrabiano masło. Pierwszym kierownikiem mleczarni był Maciej Wesołek, Prezes Marciński Piotr, skarbnik Sobczyk Andrzej.
Masło pakowano w kostki 0,25-0,5 kg lub bloki 5 kg, sprzedawano w Krakowie po sklepach (sklepy prywatne). Pierwsi dostawcy mleka, oprócz Szarbi to kobiety z Czernichowa, Karwina, Wierzbna, Żydowa.
 |
| 2020 rok (fot. Adrian Bryła) |
Zakupywano więcej wirówek i otwierano nowe zlewnie Żydów, Karwin, Łaganów, Górka, Czernichów, Glewiec, Strębogorzyce później Dobranowice. Była już rada nadzorcza, ustalono wypłaty za jednostkę tłuszczową, po odliczeniu kosztów dowozu, śmietanki, wynagrodzenia zlewniarzy i pracowników, wynagrodzenia zarządu, koszty lodu zwożonego ze stawu w zimie zarząd dokonywał rozliczenia i wypłaty. Ludzie byli zadowoleni mieli prawie tę samą ilość mleka, a pieniądze za śmietankę.
Mleczarnie zarejestrowano pod nazwą Spółka Mleczarska z ograniczoną odpowiedzialnością w Szarbi.
Według statystyk z 1930 r. Spółdzielnia w Szarbi była jedną z największych na okolice liczyła 730 członków, krów zgłoszonych przez członków było 1048, punktów odbiorczych (filii) 11, dostarczono 1626,236 tys. litrów mleka.
Szybki rozwój spowodował podjęcie uchwały na walnym zebraniu o utworzeniu funduszu na rzecz budowy nowej mleczarni. Na ten cel potrącano pół grosza z litra mleka. Kiedy w latach 1930/1931 fundusz ten jest spory, zarząd decyduje się na zakup 0,28 ha łąki od Franciszka Makuły.
Zarząd z radą nadzorczą, ustalają cenę na przywozy pisaku z Wisły, drzewa i żelaza z Proszowic - ogłaszają w terenie. Okres przedzimowy, pogoda. W tygodniu nawieziono z Wisły piasku, na fundamenty, cement, a do tynków żeby było taniej, zakupiono piasek żółty od Tomczyk Piotra płacąc za wozy. Zwożą cegłę ze stacji Kocmyrzów (transport to koniki wozy drewniane rafiaki).
Już w roku 1930/31 po zaprzestaniu fabrykowania cegły przez zespół. Zarząd mleczarni wydzierżawia pole i dwie szopy do suszenia cegły i fabrykuje ręcznie cegłę na budowę mleczarni. Główny mistrz do wyrobu cegły to Tomasz Mędrek, koszt produkcji ponosi Zakład Mleczarski.
 |
| 2020 rok (fot. Adrian Bryła) |
Po zgromadzeniu materiałów budowlanych zarząd w 1932 roku przystępuje do budowy nowej mleczarni z pomieszczeniem do masłowni, twarożkarni, laboratorium i na górze biura i pomieszczenie kierownika. Lata 1932- 1933 to lata wytężonej pracy przy budowie zakładu w październiku 1933 roku ukończono budowę.
W dniu 4 listopada 1933 roku, odbyło się uroczyste poświęcenie zakładu Mleczarskiego przez księdza Piątkowicza z Igołomi. W gronie zaproszonych byli: Zarząd Małopolskiego Związku Mleczarskiego i przedstawiciele z Rewizyjnego Związku Spółdzielni Mleczarskich z Krakowa.
Zarząd i zaproszeni goście z Krakowa proponują zbieranie funduszy na zakup lokomobili i zmechanizowanie produkcji. Koszt przyjęcia zaproszonych gości i członków spółdzielni ponosi zakład mleczarski.
Kiedy zarząd spółdzielni budował mleczarnię, już myślał o uruchomieniu maszyny parowej, jako siły pociągowej. Przy poświęceniu mleczarni od władz nadrzędnych, padły słowa zachęty, żeby zmodernizować zakład. Zbierano fundusze, a ponieważ motor spalinowy był za słaby, żeby ruszyć wirówkę 3-ch tysiączkę, maselnicę. Postanowiono zakupić lokomobile i maselnice 5 tys. litrów.
Zamówiono lokomobile, aż w Poznańskim, dowieziono w pociągu do Kocmyrzowa. Z Kocmyrzowa po szosie wieziono w cztery pary koni, dalej drogi błotne, to w osiem par (widok był wspaniały) od mostu Glewieckiego po łąkach, pod mleczarnię.
Po zwiezieniu maszyn, dobudowaniu kotłowni a maselnice po wyjęciu okna ustawiono. Prezes mleczarni mówił że kiedy będzie wyrób masła zmechanizowany, to będzie można wbić więcej wody, w ten sposób będzie więcej masła i będzie się pokrywało koszty maszyn. Po dwóch latach druga wojna światowa, zaciągnięte pożyczki na zakup maszyn zostały szybko spłacone, bez potrącenia za jednostkę tłuszczową od dostawców. W zarządzie mleczarni od założenia 1924 r. do czasów wojny pracowali: Marciński Piotr, Pyko Franciszek, Król Stanisław, Sobczyk Andrzej, Wincenty Mierzwa, Albert Szczepan, Mikołaj Marciński, Pyko Franciszek ponownie zakończył prezesowanie w lutym 1945 roku przyjął prezesa Micuda Franciszek, skarbnik Makuła Franciszek. Powołani w tym dniu przez walne zgromadzenie członków sp. mleczarskiej Micuda Franciszek pełnił również funkcję głównego księgowego bo wysiedlony księgowy po przejściu frontu odjechał.
Ważniejsze wydarzenia:
W latach okupacji niemieckiej był jeden woledojcz, który zajmował stanowisko komisarza w okręgowej Mleczarni w Szarbi, w celu kontrolowania dostawców mleka (...) i rozpijanie ludność wódką, był nadany przez władze okupacyjne nazywał się Kamiński Stanisław pochodził z okolic Oświęcimia
W 1943 r. Spółdzielnia w Szarbi przejęła Spółdzielnię w Igołomi.
W 1963 roku Zakład Mleczarski Kraków, zbudował linie wysokiego napięcia i transformator od Żydowa, doprowadzono prąd do Zakładu Mleczarskiego w Szarbi. Wycofano maszynę parową, podłączono motorki elektryczne i pompy na prąd.
 |
| pracownicy Mleczarni 1954 r. (zbiory rodziny Micudów) |
Mleczarnia w Szarbii funkcjonowała do lat 90. Obecnie budynek znajduje się w rękach prywatnych i popada w ruinę.
opracowanie: Adrian Bryła
fot. Adrian Bryła
zdjęcia 2020 rok publikacja: 21-10-2020
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Kronika wsi Szarbi
- materiały autora
|
