Schron z II wojny światowej Kochbunker
 |
| (fot. Andrzej Solarz) |
 |
| październik 2011 (fot. Sebastian Wypych) |
Proszowice, 23-04-2012
Schron przy ulicy zacisze to kolejny obiekt będący częścią wybudowanej przez Niemców pod koniec 1944 roku linii obrony OKH Stellung a2. Jest to także element niebieskiego szlaku turystycznego "Stellung - Proszowice", który członkowie i sympatycy Stowarzyszenia "Gniazdo - Ziemia Proszowicka" uruchomili jesienią 2011 roku. Szlak ma ponad 20 kilometrów zaczyna się przy budynku byłej stacji kolejowej (na ulicy Kolejowej) a kończy się w Hebdowie. Więcej o tym projekcie można przeczytać na stronie internetowej http://www.bunkry.gniazdo.net.pl.
Kochbunker to niezwykle popularny lekki schron bojowo-obserwacyjny będący ostatnim ogniwem rozwoju niemieckiej fortyfikacji polowej, budowany zarówno na wschodniej jak i na zachodniej granicy III Rzeszy. Określany prześmiewczo przez żołnierzy Wehrmachtu nazwą Kochtöpfe (garnek Kocha), od nazwiska gauleitera Ericha Kocha, który w 1944 roku rozpoczynając przygotowania do obrony Prus Wschodnich stał się twórcą tej unikatowej konstrukcji. Jesienią 1944 roku pierwsze Kochbunkry znalazły się w instrukcjach Stellungsbauprogramm i od tego czasu zaczęto je instalować na masową skalę. Czasami występują w towarzystwie kilku bliźniaczych obiektów. Ich niewątpliwą zaletą były niskie koszty wytworzenia poprzez niewielkie zużycie materiałów.
Produkowane były w fabrykach jako prefabrykaty i gotowe przywożone na miejsce posadowienia, choć często praktykowano też metodę wykonywania ich w miejscu przeznaczenia. Wykopywano wtedy okrągły otwór w ziemi, którego ściany stanowiły zewnętrzny szalunek. Następnie ustawiano szalunek wewnętrzny tak, aby uzyskać stałą grubość ścianki ok. 20 cm, po czym wstawiano zbrojenie i zewnętrzny szalunek części nadziemnej i zalewano betonem. Czasem dla zamaskowania schronu w świeży beton wciskano kamienie polne.
 |
| osoby rekonstruujące schron od lewej Wojtek Pasek, Wojtek Bujakowski i Paweł Ziemski, październik 2011 (fot. Adam Psica) |
Kochbunkry, mimo dużej różnorodności kształtów, posiadały ten sam wymiar średnicy wewnętrznej, tj. 120 cm. Część podziemna posiadała otwór wejściowy o minimalnych wymiarach 70 x 80 cm, wchodziło się do niego bezpośrednio z okopów. Część nadziemna, bardziej narażona na ogień przeciwnika miała grubość od 30 cm (ściany) do 40 cm (strop). Wysokie na 180 cm wnętrze pozbawione było jakiegokolwiek wyposażenia (wyjątkiem mogła być zawieszona w stropie lampa). Pokrywa posiadała znormalizowany otwór o średnicy 80 cm zaopatrzony w szynę prowadzącą dla lawety karabinu maszynowego MG 34 lub MG 42. Szyna była identyczna jak w schronie Ringstand 58c. Sporadycznie budowano też żelbetowe stanowiska obserwacyjne, które zamiast strzelnic posiadały w stropie otwór o wymiarach 60 x 70 cm służący do obserwacji przedpola przez lornetę nożycową lub peryskop bez narażania obserwatora na ogień nieprzyjaciela. Żołnierz nie miał w nim zbyt wiele miejsca, dokładnie było go tyle, ile potrzeba do obsługi karabinu maszynowego. W boju posiadał jeszcze jedną zaletę, jego niewielkie rozmiary mocno ograniczały prawdopodobieństwo bezpośredniego trafienia z ostrzału artyleryjskiego. Jego rolę na polu bitwy można określić krótko, lepszy niż zwykły okop, ale dawał podstawowe schronienie przed ogniem wroga, nie chronił strzelca przed bezpośrednim uderzeniem pocisku większego kalibru, jednak skutecznie opierał się odłamkom.
 |
| (rys. Paweł Sroga) |
Kochbunkry można jeszcze spotkać w dużych ilościach, praktycznie na każdej linii obrony. Spotykamy je w różnych konfiguracjach jako osobne, oddalone od siebie obiekty, ale też w dużym zagęszczeniu. Spotyka się również np. dwa Kochbunkry połączone ze sobą - tworzyły wtedy jedno wspólne, większe stanowisko ogniowe. Kreatywność Niemców w wykorzystaniu tego bardzo prostego schronu czasami mocno zaskakuje - ustawiano je nawet w okopach poziomo wykorzystując do magazynowania amunicji. Było wiele wersji, miały różne stropy, różne otwory strzelnicze i kształty. Ze względu na polowy charakter linii obronnych Kochbunkry były tylko jej niewielką częścią. Zasadniczy element umocnień stanowiły ciągi okopów i rowów łączących wraz z żelbetowymi i ziemnymi stanowiskami ciężkich karabinów maszynowych, broni ręcznej, moździerzy i granatników przeciwpancernych.
Do dzisiaj zachowało się wiele tych historycznych obiektów. Niemniej jednak, większość z nich została tuż po wojnie usunięta przez służby saperskie Wojska Polskiego.
Dane techniczne schronu:
| średnica wewnętrzna: |
120 cm |
| grubość ściany części podziemnej: |
20 cm |
| grubość ściany części nadziemnej: |
30 cm |
| grubość stropu: |
40 cm |
| wysokość: |
180 cm3 |
| średnica otworu strzeleckiego: |
80 cm |
| otwór wejściowy z okopu: |
70 x 80 cm |
| otwór obserwacyjny w stropie: |
60 x 70 cm |
opracowanie: Krzysztof Wojtusik
 |
| (rys. Paweł Sroga) |
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- materiały IKP
- Szlak schronów II wojny światowej STELLUNG PROSZOWICE (przewodnik); praca zbiorowa; Stowarzyszenie "Gniazdo - Ziemia Proszowicka"; Proszowice 2011
|
