Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie ciekawych miejsc, obiektów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt!
Kowala, podobnie jak wiele miejscowości w naszym regionie, wywodzi nazwę z okresu rozwoju osad służebnych. Nazwa wskazuje na rodzaj zajęć mieszkańców w okresie, gdy stawała się osadą służebną w stosunku do grodu w Starym Brzesku. Tego typu nazwy, jak Koniusza, Szczytniki, Słomniki, Piekary, Kuchary itp., powstawały w okresie państwa Wiślan i pierwszych Piastów. Bogata zatem jest historia tego kawałka czarnoziemu w obrębie parafii Żębocin. Parafii, której początki związane są z architekturą romańską.
Od 1866 roku, aż do I wojny światowej, Kowala była jedną z gmin wiejskich w powiecie miechowskim. W 1913 roku w Kowali zorganizowano Kółko Rolnicze, którego funkcjonowanie w tamtych czasach miało charakter pracy społeczno- gospodarczej. Zakres działalności Kółka obejmował pracę oświatową z zakresu rolnictwa, pogadanki, wycieczki, kursy rolnicze, zakładanie bibliotek, zaopatrywanie w nasiona, nawozy sztuczne, narzędzia rolnicze, walkę z chorobami zwierząt, stosowanie szczepień ochronnych i wiele innych związanych z oświatą rolniczą. Przy Kółkach zakładano pierwsze straże ogniowe.
wrzesień 2011 (fot.Krzysztof Wojtusik)
W XIX wieku Kowala i dworek związane były z dziejami rodziny Mazarakich. Karol Mazaraki (1782-1841) dzierżawca dóbr Sielec, Więckowic, Kowali i Hebdowa, był właścicielem dużej stadniny koni, a także fundatorem kaplicy św. Wawrzyńca w kościele NMP w Krakowie. W dworku zamieszkiwał też Jan Nepomucen Mazaraki (1748-1837), konfederat barski, oficer kawalerii narodowej w insurekcji kościuszkowskiej i uczestnik wojen napoleońskich. Mazaraki Ludwik (1813-1880), syn Karola, uczestniczył w powstaniu listopadowym. W 1846 roku organizował powstanie w powiecie miechowskim i aktywnie uczestniczył w wydarzeniach krakowskich. Po upadku powstania został zesłany na Sybir do kopalń nerczyńskich. Do kraju wrócił w 1858 roku. Zmarł w Niegardowie, gdzie został pochowany na miejscowym cmentarzu.
Z końcem XVIII wieku biskup Hilary Krzysztof Szembek zbudował w Kowali okazały, piętrowy pałacyk, w którym przez pewien czas zamieszkiwał. Kowala przeszła w posiadanie Walewskich, a później generała Aleksandra Różnieckiego. Obecny stan dworku nie jest prostą kontynuacją wybudowanego przez bpa Szembeka. Przed II wojną światową dworek i gospodarstwo rolne o powierzchni 266 ha było własnością Władysława Sutza.
opracowanie: Henryk Pomykalski
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
materiały IKP
Szlak schronów II wojny światowej STELLUNG PROSZOWICE (przewodnik); praca zbiorowa; Stowarzyszenie "Gniazdo - Ziemia Proszowicka"; Proszowice 2011
