Dwór - "pałac" Potockich w Piotrkowicach Małych

---

widok na dwór od strony wschodniej (fot. Marcin Szwaja)

Ogrodnikiem we dworze był pan Szlawski. Na gazonie przed pałacem obsadził pięknie rabatami. Dbał o duży, stary sad jak o własny. We dworze uprawiano tytoń, podobnie suszony jak teraz w suszarniach na jasno. Uprawiano szparagi i rodowite, nasze warzywa. Mleko i jego przetwory wywożono do Krakowa. Jedna z potomkiń Potockich właścicieli dworu, ich córka mieszka w zamku. Jest to urocze francuskie miasto: Montresor. Ich potomek tam się wychował - to znany kucharz Mikołaj Rej. Zamek udostępniany jest zwiedzającym, niekiedy po nim oprowadzają właściciele.

W Piotrkowicach dobrami zarządzał mąż siostry Potockiej, ale dzieci przebywały tutaj, na ziemi proszowskiej. Potoccy są rozsiedleni po całym świecie np.: Francja, Kanada. Moi dziadkowie służyli do 1939 roku w tym pałacu, do czasu gdy właściciele opuścili swoje włości. Sam pałac, bo tak zawsze mówiono na sam budynek (niestety już dość dawno, wyburzono betonowy (?) podest i podpory od strony szosy) nie jest wpisany do rejestru zabytków. Nie zachowała się tez kapliczka, przekształcona z dawnej kuźni dworskiej (kuźnię przeniesiono do nowego budynku, po prawej stronie drogi do pałacu).

widok na dwór od strony wschodniej (fot. Marcin Szwaja)

Między szosą i parkingiem Zespołu Szkół, był duży ceglany budynek. Mówiono na niego świniarnia, tam je hodowano, na górze było mieszkanie. Niestety nie zachował się spichlerz. To był bardzo duży plac (nie ten przed pałacem) zabudowany na bokach: świniarnią, oborą na ponad 390 krów i pamiętam solidne zabudowany pomieszczeniem: dla byka, spichlerz, dom chyba ekonoma i duża (też rozebrana) stajnia, niedawno rozebrana stodoła. Na środku placu rosła duża lipa.

Było też duże 3-4 czworaki, stare 1-2 bardzo dawno rozebrane. 2 nie tak dawno. W 1 były mieszkania, potem też 4 klasowa szkoła (uczyłam się w niej od 2 do 4 klasy). Pan Miłek mąż nauczycielki prowadził też w niej orkiestrę dętą (ja też trochę grałam). Dom na prawo od Koniuszy od lipy z kapliczką to był osobny folwark, tak do dzisiaj jeszcze się mówi. Niegdyś była tam zabudowa z czworakami dla pracowników, dawniej osobna wieś Damice.

Ci którzy pracowali we dworze dostali po wojnie po 3 hektary ziemi ornej i chyba po mordze łąk, za oczyszczalnią, za drewnianym mostem aż do lasku w kierunku Proszowic. Po wojnie chłopi dostali ziemię, ale w niedługim czasie próbowano im ją zabrać i utworzyć Spółdzielnię, niezależną od PGR. Ale dla chłopa ziemia to była świętość, po perturbacjach jednak utrzymali swoją ziemię. Prawie wszyscy dalej mieszkali w podworskich czworakach i z mozołem budowali od podstaw gospodarstwa. Budowali stodoły w pierwszej kolejności: chlewy, domy z kieratem pośrodku podwórek studnie i stopniowo przenosili się na swoje. Pomagali nawzajem w budowie, wspólnie kupowali pługi, brony... sprzęgali konie. Pamiętam jak u dziadka była młocka, jeździł młockarnią pan Machnicki (?), potem Szopa po kolei pomagali sobie bez kłótni kto pierwszy. My jako dzieci po szkole też tam chodziliśmy, bo było gwarnie i wesoło.

fotele przed wejściem do dworu od strony północnej (fot. Marcin Szwaja)

ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:

1. Stanisław M. Przybyszewski; Ziemianie, pałace, dwory i dworki nad Nidzicą i Szreniawą; Kazimierza Wielka 2007
2. Włodzimierz Chorąski; Historia i heraldyka Gminy Koniusza
3. informacje od mieszkańców wsi