Kapliczka słupowa św. Jana Ewangelisty
 |
| (fot. zbiory autora) |
Proszowice, 2-06-2020
470 - letnia figura św. Jana Ewangelisty znajduje się we wsi Chruszczyna Wielka w gminie Kazimierza Wielka stanowiąc niepowtarzalny zabytek na pięknej ziemi kazimierskiej.
Kapliczka w Chruszczynie Wielkiej położona jest na terenie parafii Gorzków w Diecezji Kieleckiej. Administracyjnie wieś Chruszczyna Wielka jest sołectwem w gminie Kazimierza Wielka, będącej siedzibą powiatu kazimierskiego, w województwie świętokrzyskim.
 |
| (fot. zbiory autora) |
Kapliczka powstała - jak pokazuje data na zwieńczeniu kolumny - w roku 1550 na rozstaju wiejskich dróg w centralnym punkcie wsi Chruszczyna Wielka. Główna droga stanowiła wówczas prawdopodobnie część tzw. Szlaku Jagiellońskiego z Krakowa do Wilna, co zostało usankcjonowane w ostatnich latach poprzez wpis Chruszczyny Wielkiej do Szlaku Jagiellońskiego, natomiast druga droga odchodząca z tego skrzyżowania prowadzi do wsi Chruszczyna Mała, która sąsiaduje z Chruszczyną Wielką. Odbywają się tu obecnie regionalne imprezy o charakterze historycznym. Według legendy - bo nie znane są historyczne zapisy na ten temat - w miejscu lokalizacji kapliczki znaleziono niegdyś znaczne skarby. Niewykluczone, że przez Chruszczynę Wielką wędrowali władcy Polski.
Kapliczka posadowiona jest na okrągłym postumencie o wysokości ok. 2 m. Główna część kapliczki, to cztery filarki zwieńczone daszkiem i krzyżem, sygnowane datą 1550 r. i symbolami religijnymi. Wewnątrz kapliczki znajduje się figurka św. Jana. Niektóre źródła podają, że jest to święty Jan Ewangelista, wg legendy zaś, jest to święty Jan Chrzciciel.
Do kapliczki dojechać można drogą powiatową nr 0530T z Kazimierzy Wielkiej do Proszowic. Odległość od Kazimierzy ok. 4 km, od Proszowic - ok. 15.
1 sierpnia 2019 roku cała konstrukcja została zdemontowana i zabrana do pracowni konserwatorskiej. Tam została wzmocniona i zaimpregnowana. Jak informuje Robert Stępień, sołtys Chruszczyny Wielkiej, obiekt usytuowany na rozdrożu w centrum wsi został pozbawiony dotychczasowych kolorów biało-niebieskich. Zyskał jedynie kolor kamienia pińczowskiego. Jak dodaje, prace polegały także na poprawie infrastruktury wokół kapliczki.
- Zostało wymienione ogrodzenie z metalowego na kute. Wokół figury, zasadzimy iglaki - dodaje sołtys. Justyna Stępień, mieszkanka Chruszczyny Wielkiej, podkreśla, że obiekt wymagał gruntownego remontu. Był w bardzo złym stanie estetycznym i technicznym. Jak dodaje, wpływ na jej ówczesny wygląd miało wiele czynników. Począwszy od upływającego czasu, działań człowieka, po szkodliwe warunki atmosferyczne.
- Obiekt zyskał nowy, ładny i estetyczny wygląd. Figura jest wyższa. Część kolumny była schowana pod powierzchnią. Odnowiony został również znajdujący się w kapliczce wykonany z drewna św. Jan. Dawniej cały w kolorze niebieskim, dziś w kolorze naturalnego drewna. Po usunięciu dużej ilości farby okazało się, że na jego ubiorze znajdują się elementy zdobienia. Wygląda zdecydowanie inaczej - zwraca uwagę mieszkanka. Na ten cel gmina uzyskała ponad 40 tysięcy złotych dofinansowania. Łączna wartość projektu opiewa na kwotę 52 tysięcy złotych.
Przypomnijmy, całość składa się z cokołu, na którym posadowiono kolumnę w formie walca. Na niej spoczywa sześcienna latarnia, w której znajduje się figura św. Jana Ewangelisty, zwieńczona krzyżem greckim. Całość ogrodzona była płotkiem. Kiedyś był to symbol skrzyżowania, szlaku jagiellońskiego. Teraz wiąże się to z kultem chrześcijaństwa. To tu od lat mieszkańcy się spotykają, śpiewają pieśni. To ich wizytówka.
Jest to najstarsza w rejonie zabytkowa kapliczka. W powszechnie dostępnej literaturze nie ma informacji o okolicznościach jej powstania, fundatorze czy warsztacie, który to dzieło wykonał. O roku wystawienia kapliczki informuje jedynie wykuta na podstawie krzyża data oraz monogramy religijne.
 |
tak wyglądała figura Świętego Jana w 2011 r.
(fot. zbiory autora) |
Gmina Kazimierza Wielka jest jedną z nielicznych gmin na terenie wojewodztwa świętokrzyskiego gdzie wszystkie krzyże, figury i kapliczki przydrożne zostały zinwentaryzowane. Fotografie wykonałem osobiści i opublikowałem je w 2011 roku w albumie "Mieszkać wśród Świętych". Na bazie wykonanych prac nad publikacją, w marcu 2011 roku w kazimierskiej bibliotece prezentowana była wystawa zdjęć.
Motto tej wystawy brzmiało: Mała kapliczka przy wiejskiej drodze stoi - Ile ma lat nikt nie wie - Stojąc samotnie, żadnej burzy się nie boi - Przy starym połamanym drzewie - to fragment mojego wiersza "Kapliczka".
opracował: Zdzislaw Kuliś
Święty Janie
Grubo ponad pół wieku minęło,
Kiedy pierwszy raz Ciebie zobaczyłem.
Często po łydki w błocie się brnęło,
Wtedy jeszcze małym chłopcem byłem.
Dwa razy dziennie na Wielgus i z powrotem
Kroczyłem obok Ciebie do szkoły.
Często umorusany błotem,
Ale zawsze uśmiechnięty, wesoły.
Kiedy jeszcze nie umiałem czytać,
Sięgając Twego ogrodzenia tylko do połowy,
Codziennie mogłem Cię przywitać,
Zdejmując czapkę z głowy.
Czas płynął. Kiedy już pisać umiałem
I potrafiłem odczytać cyferki,
Wtedy dopiero się dowiedziałem,
Święty Janie - jaki jesteś wielki.
460 lat z nami mieszkałeś,
Tyleż lat nam towarzyszyłeś
I zbytnio się nie postarzałeś,
Chociaż burz dziejowych wiele przeżyłeś.
"Chwalcie łąki umajone" śpiewaliśmy
U stóp Twoich w czasie każdej wiosny.
O Twój wygląd zawsze dbaliśmy,
By wokół piękne kwiatki rosły.
Ileż ludzi żegnałeś przez te lata,
Gdy szli obok Ciebie na ostatnią drogę,
Którzy musieli opuścić piękno tego świata,
A Ty nie uląkłeś się nawet, gdy dzwony biły na trwogę.
Święty Janie bądź zawsze z nami.
Chroń nasze domy od klęski wszelkiej.
Strzeż od złego dniami i nocami
Mieszkańców Chruszczyny Wielkiej.
Zdzisław Kuliś, Donosy lipiec 2010 r.
|
