Kaplica p.w. Nawiedzenia i Zwiastowania Najświętszej Marii Panny
 |
| 2014 r. (fot. zbiory autora) |
 |
| zdjęcie kaplicy z 1914 r. (fot. zbiory autora) |
 |
| widok od południowego zachodu, 1957, fot. Z.Holcer (fot. zbiory autora) |
 |
| kaplica w czasie remontu, widok od południowego zachodu, 1973.fot. Jan Brzozowski (fot. zbiory autora) |
Dalewice, 16-07-2016
Znajduje się w centrum wsi Dalewice, wysoko nad doliną rzeki Ścieklec. Widoczna jest z daleka, ponieważ usytuowana jest na malowniczym wzniesieniu w otoczeniu starych drzew. Rok 1652 to data budowy świątyni, od ponad trzech stuleci funkcjonuje ten bezcenny zabytek architektury drewnianej. Opis historyczny miejsca, wydarzeń i samej świątyni należy podzielić na rozdziały.
Pierwszy, ściśle związany jest odległą przeszłością. Sięga średniowiecza, okresu w dziejach kultury europejskiej. Wtedy gdy dominowały wielkie odkrycia geograficzne, a przez tereny całej Polski przetaczała się fala reformacji. Głównymi twórcami kultury było duchowieństwo i rycerstwo.
Burzliwe dzieje kaplic w Dalewicach
Dalewice do 1434 roku były wsią królewską. Zarządzał nimi sławny rycerz - Gniewosz (ojciec) herbu Kościesza, zaufany doradca króla Władysława Jagiełły. Jak potwierdzają źródła w dokumentach: już przed rokiem 1414 istniała tutaj kaplica. Która przetrwała do 1566 r. W tym czasie władanie miejscowością należy do Stanisława Sobka z Sulejowa herbu Brochowicz i jego żony Magdaleny z Zakliczyna Jordanowej - kasztelanki krakowskiej.
Stanisław, była to ciemna postać zapisana w kartach księgi życia chrześcijańskiego tutejszych poddanych. Ten zagorzały heretyk i fanatyczny wróg kościoła, za haniebny przykład swych teorii - tak potraktował świątynię Dalewicką ...kościół sprofanował, zburzył, drzewo spalił, część gruntu i prebendę nadał kmieciom, resztę zachował dla siebie... Proboszczem wtedy był psałterz krakowski Stanisław Regułka.
W rok po tym zdarzeniu, S.Sobek kolejno awansuje z kasztelana sądeckiego, na sandomierskiego. By wkrótce objąć stanowisko jako podskarbi wielki koronny króla Zygmunta Augusta. Błyskotliwa kariera wkrótce się zakończy, u schyłku życia. Jeszcze będąc Starostą Małogoskim i Tyszowieckim, zdążył z tymi tytułami podpisać akt Literas Infeudat na księstwo Pruskie 1569 r. Jednak sprawiedliwość Boska dostrzegła i tego ziemskiego nikczemnika, tegoż roku odchodzi z tego świata.
Na 69 lat Dalewice zostają pozbawione ośrodka wiary. W momencie znaczącym dla wiernych, na kilka lat po soborze trydenckim (1545-1563).W którym potwierdzono m.in. Biblię i Tradycję (ojcowie Kościoła) jako podstawowe źródła wiary, 7 sakramentów jako źródła łaski, istnienie czyśćca, zwierzchność biskupa Rzymu - papieża.
Promień nadziei zabłyśnie w 1636 roku, wraz z pojawieniem się Szymona Łodyńskiego - proboszcza Jangrockiego i Radłowskiego. To on odbiera dziedzicowi zagarnięte pola i zaległe należności z dziesięcin. Zabiega o pozwolenie na budowę u biskupa Gembickiego. Materiał na fundament, biały kamień jest pozyskany z miejscowej kopalni na "Kamieńcu". Także drewno, zwożono z terenu "Zagajec".
 |
| 2013 r. (fot. zbiory autora) |
Surowcem było drzewo, obwicie porastające dzisiejsze pola uprawne - modrzew polski. Doskonale nadawało się na przyszły budulec, odporne na działanie czynników atmosferycznych, grzyby i robactwo, ponieważ zawiera w sobie dużą zawartość żywicy. Także nie pęka, zachowując swoje właściwości przez setki lat i dlatego można malować na nim obrazy. Ile trwała budowa? Niewiadomo, brak jest na to dokumentów. Jedno jest pewne i najważniejsze, że w to zadanie były zaangażowane wszystkie warstwy społeczne. Od chłopa - kmiecia, karczmarza, ludowych artystów, szlachcica, plebana do biskupa. Wieś jest zarządzana przez Stanisława Kuczkowskiego herbu Jastrzębiec i jego żonę Mariannę z Wałkanowskich.
I tak roku pańskiego (Anno Domini) 1652 w Dalewicach powraca po długim niebycie ośrodek wiary - kaplica p.w. Nawiedzenia i Zwiastowania Najświętszej Marii Panny.
Opis kaplicy
Kaplica ze względu na dość znaczne rozmiary zasługuje na miano kościółka. Obiekt filialny należący od początku swojego istnienia do parafii Niegardów.
Jest to budynek orientalny, drewniany, o konstrukcji zrębowej. Zbudowany na rzucie prostokąta z trójbocznym zamknięciem od wschodu. Dach wysoki, dwuspadowy, przykryty gontem. Wnętrze zdobi polichromia pokrywająca zarówno ściany jak i strop w prezbiterium i nawie. Barwy dominujące to: czerwień, złocień i brąz. Kościół przedziela łuk (tęcza) z drzewa, ozdobiony u góry ośmioma rzeźbionymi frędzlami. Otwór tęczy prostokątny o ściętych wklęsło narożnikach, flankowany filarkami, ozdobiony lamberkinem.
 |
| święte na ścianie, 2014 r. (fot. zbiory autora) |
Chór muzyczny późnobarokowy ze schodkami wspartymi na profilowanym słupie. Drzwi do zakrystii z okuciami i starym zamkiem kowalskim. Ołtarz główny, wykonano z drewna imitującego czarny marmur dębnicki. W nim znajduje się obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem typu Zielenickiej, barokowy z XVII. Cztery ołtarze boczne - późnobarokowe.
Gontem jest pokryta, wieżyczka, zakończona kulą z krzyżem. Na zewnątrz kaplica obita jest tarcicami. Acta Archidiecezji Krakowskiej z 1727-1742 wymieniają obok opisu samej kaplicy stan inwentarzu gospodarskiego, ekonomicznego rezydencji prebendy - plebanii. Drewniana budowla pierwotnie pełniła funkcję kaplicy prywatnej - dworskiej. Cmentarz istniał do 1818 roku, po stronie północno - zachodniej. Prebenda przetrwała do 1866 roku, kiedy to grunty do niej należące rozparcelowano wśród miejscowych chłopów.
 |
| ołtarz główny z XVII w., 2015 r. (fot. zbiory autora) |
W 1874 r. Józefa Wielopolska pokryła kościół nowym dachem, oszalowała deskami, wieżyczkę wystawiła. Kruchta i zakrystia wybudowana w 1914 roku nakreślają jej postać krzyża. Do obecnych czasów możemy podziwiać oryginalną późnorenesansową polichromię. Szczególne wrażenie robi na turystach, olbrzymich rozmiarów malowidła czterech świętych dziewic - męczennic na ścianach prezbiterium. Są to: św. Cecylia, Apolonia, Dorota i Agnieszka. Do spisu galerii trzeba dodać jeszcze popiersia czterech Ewangelistów i trzynastu Apostołów i świętych.
Dalsza historia kaplicy i czasy teraźniejsze
Pierwszym plebanem Dalewicach był Stanisław z Wawrzeńczyc (1520 r.). Najbarwniejszą postacią był Augustyn Bielecki - weteran powstania listopadowego, pleban Zielenic i prebendarz Dalewic (1858-72). Wraz z nim przebywał tutaj kilkuletni chłopiec, którym się opiekował - Adolf Dygasiński. Przyszły znakomity pisarz. Swoje wspomnienia dzieciństwa utrwali on w noweli pt: Co się dzieje w Gniazdach?. Proboszcz został pochowany przy kościele od strony południowej. Zmarł w tutejszym dworze na zarazę (cholerę), która szerzyła się w okolicach. Większość rodzin zamieszkujących pobliski dwór, to też opiekunowie i fundatorzy wyposażenia świątyni. Byli to: Duninowie, Russoccy, Mieroszewscy, Korulscy, Trąmpczyńscy, Sadowscy.
Wszędzie widoczny jest udział lokalnych promotorów kultury, twórców ludowych, osób które bezinteresownie dbają o przydrożne kapliczki i krzyże. To świadczy o tradycji przekazywanej z pokoleń i pieczołowicie pielęgnowaniu wartości cennych dla tej społeczności. Największe widoczne na co dzień zaangażowanie to wkład mieszkańców Dalewic w dbaniu o wizerunek wnętrza kaplicy jak i całego otoczenia.
 |
| 2013 r. (fot. zbiory autora) |
W lipcu 2012 roku gościł na niedzielnej mszy znany krakowski aktor Artur Dziurman z żoną. Związany emocjonalnie, ponieważ jego dziadkowie mieszkali przed wojną na przysiółku wsi - "Pagórek". W tej kaplicy zwierali związek małżeński. Doniosłe, znaczące święto podkreślające walory zabytku odbyło 23-24 maja 2015 r. w ramach XVII-Małopolskich Dni Dziedzictwa Kulturowego. Przez dwa dni zanotowano blisko 1000 turystów.
Msze święte odprawiane są w każdą niedzielę o 9.15. A najważniejsza jest coroczna uroczystość, suma odpustowa o godz. 12.00. Odbywa się w pierwszą niedzielę lipca, staje się jak zawsze miejscem refleksji i zadumy przez licznych gości odwiedzanym.
opracował: Marcin Szwaja
fot. Paulina Kasprzycka
zdjęcia 2014-2015 publikacja: 16-07-2016
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Włodzimierz Chorązki; Heraldyka Gminy Koniusza
- Herbarz Bonieckiego
- Archiwum WUOZ-w Krakowie
- AP w Kielcach
- Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie
- archiwum domowe
|
|
|
