Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie ciekawych miejsc, obiektów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt!
grafika Mieczysława Lewandowskiego z listopada 1962 roku (fot. IKP)
(fot. Łukasz Pieczyrak)
Proszowice, 20-04-2012
Pierwsza kaplica pw. Świętej Trójcy w Proszowicach popularnie zwana "Kościółkiem św. Trójcy" powstała jako drewniany budynek z zakrystią, kruchtą i portykiem. Zbudowana za miastem przy gościńcu krakowskim na podstawie przywileju Jana III Sobieskiego (króla Polski), z dnia 11 kwietnia 1676 roku wydanym w Krakowie w porozumieniu z władzami diecezjalnymi. Nie ma pewności kto był jej fundatorem najprawdopodobniej był to mieszczanin Korfel.
W 1747 roku wymieniona w dekrecie bpa Łubieńskiego, wśród innych kaplic na terenie parafii. Była wówczas drewniana i posiadała trzy ołtarze: Matki Bożej, Sługi Bożego o. Rafała z Proszowic oraz św. Antoniego. W 1783 roku opisano jej zły stan: dach, ściany i podłoga spróchniałe; wyposażenie: 3 ołtarze - większy drewniany dyptyk z Matką Boską i dwa mniejsze z św. Antonim i bł. Rafałem Proszowszczykiem, chór muzyczny nad drzwiami, ławek pięć wszystkich prostej i grubej roboty.
ołtarz główny (fot. parafiaproszowice.com.pl)
Obecną neogotycką kaplicę wybudowano (przebudowano) ok. 1859 roku na planie prostokąta, z węższym i krótszym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. Pod kaplicą znajduje się jednonawowa krypta (niedostępna). Do budowy kościółka posłużyły cegły, pozostałe z rozbiórki szczytowej ściany kościoła parafialnego, uszkodzonej podczas gwałtownej burzy w 1824 roku. Na placu obok kaplicy stoi wymurowana z cegły wolnostojąca dzwonnica na planie kwadratu także w stylu neogotyckim. Powstała ona na pewno po roku 1943, kronika parafialna wspomina, o tym że w 1942 roku dzwon wisiał na jednej z akacji. Przeprowadzony duży remont kościółka w 1943 nie obejmował budowy dzwonnicy, natomiast oprócz odnowienia budynku kaplicy powstało wówczas ogrodzenie z pustaków. Największe zasługi przy budowie nowego kościółka pw. św. Trójcy położył ówczesny proboszcz, ks. Mateusz Smołuchowski oraz dziedzic z Zagród, baron Romuald Gostkowski z Zagród, syn Józefa Gostkowskiego.
Świątynię otoczono murowanym ogrodzeniem oraz kratą metalową w 1883 roku. Kościółek odnowiono jeszcze w roku 1943, za probostwa ks. Stanisława Bomby. Na kutej metalowej bramie prowadzącej na wytyczony murem teren, widnieje data 1883, zaś na furtce 1943. W obrębie murów, w pewnym oddaleniu od kaplicy znajduje się kamienna grota z figurą Matki Boskiej.
(fot. muzeum historii Kielc)
We wnętrzu kaplicy znajduje się ołtarz neobarokowy z II połowy XIX wieku, w nim obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem, zwanej Łaskawą z XVIII wieku stanowiący wyposażenie wcześniejszej kaplicy drewnianej. Nastawa ołtarza wykonana jest z misternie rzeźbionego w liście akantu, złoconego drewna. Obraz Matki Bożej przysłonięty jest drewnianą sukienką, zdobią go również wota i korale. Ołtarz wieńczy wizerunek świętej Trójcy. Na ołtarzu znajdują się lichtarze i krzyż ufundowane w 1873 roku przez Bractwo św. Trójcy. W ścianach wmurowane epitafia i tablice nagrobne rodziny Gostkowskich z 1859 roku, oraz inne epitafia z 1881 i 1885 roku.
Po zlikwidowaniu cmentarza przy kościele parafialnym w końcu XVIII wieku, nowy cmentarz został otwarty przy kaplicy, czyli poza obrębem miasta. W czasie zaborów, cmentarz przeniesiono jeszcze dalej, w miejsce, gdzie znajduje się on obecnie.
Na cmentarzu przy kaplicy była mogiła powstańców z 1863 roku, ziemna z drewnianym krzyżem. W 1929 roku podczas sporządzania dokumentacji mogił powstańczych wykonano zdjęcie tej mogiły (opublikowano je później w opracowaniu Mościckiego Pomniki bojowników o niepodległość 1794-1863). Gdy w latach 60. XX wieku porządkowano teren dawnego cmentarza wszystkie szczątki z istniejących mogił zostały ekshumowane i złożone w podziemiach kaplicy. Po dawnej mogile powstańczej nie pozostał obecnie żaden ślad.
opracował: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
materiały IKP
Szlak schronów II wojny światowej STELLUNG PROSZOWICE (przewodnik); praca zbiorowa; Stowarzyszenie "Gniazdo - Ziemia Proszowicka"; Proszowice 2011
