Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie ciekawych miejsc, obiektów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt!
fasada z portalem romańskim z 1231-1242 r. (fot. wikipedia)
Kościelec, 12-12-2008
Tutejszy kościół pod wezwaniem św. Wojciecha ufundował około roku 1230 biskup krakowski Wisław z Kościelca. Ta romańska bazylika, zbudowana z kostki wapiennej, uzupełnianej cegłą i fragmentami z piaskowca przetrwała bez większych zmian do drugiej połowy XVI w. Kościół sprofanował przed 1584r. arianin Bogusz herbu Półkozic, później bazylika przez wiele lat była opuszczona i popadała w runę. Kościół rekonsekrował w 1664r. sufragan krakowski Tomasz Oborski.
Bryła kościoła tworzy zaskakującą mieszankę kształtów, kolorów i materiałów budowlanych. Właściwie wygląda, jakby ktoś właśnie zdejmował z niego formę gipsową... Partie romańskie są zbudowane z ciosów wapiennych, później uzupełnianych cegłą, a większa część budowli (oprócz okolic portalu, ceglanego szczytu i apsydy) otynkowana i pomalowana na kolor "wściekło-żółty". Nawa główna została podniesiona, a całość obudowana różnymi barokowymi przybudówkami tworząc przedziwny twór, który mało przypomina romański kościół.
Od strony wschodniej zwraca uwagę apsyda zdobiona lizenami połączonymi fryzem arkadkowym. Na środku znajduje się nisza mieszcząca krzyż, z dwiema niewielkimi płaskorzeźbami po bokach - jedna przedstawia św. Weronikę z chustą, drugiej nie udało się nam rozszyfrować. Apsyda również została podniesiona.
Od strony zachodniej natomiast znajduje się piękny, uskokowy portal z misternie zdobioną archiwoltą i półkolumienkami o kielichowatych głowicach. Zachował się trzon jednej z kolumienek, zdobiony ornamentem roślinnym, reszta została zrekonstruowana. Po prawej stronie portalu odnaleźć można ślady płaskorzeźby (?) przedstawiającej niewolnika. W okolicach portalu odsłonięto i otoczono barierkami pierwotny poziom gruntu.
empory, triforia z kolumienkami romańskimi z ok. 1231 r. (fot. wikipedia)
Jednak to, co w Kościelcu najważniejsze, znajduje się w środku. Kościół św. Wojciecha jest trójnawową bazyliką emporową, zamkniętą półkolistą apsydą, bez transeptu. Całość została niemiłosiernie przekształcona w czasie panowania baroku. Romańska pozostała tu tylko empora, która jest tutaj najciekawsza.
Empora ta znajduje się nad nawami bocznymi i otwiera się do nawy głównej sześcioma triforiami o pięknie zdobionych, podwójnych kolumienkach, z których każda para ma inny kapitel. Triforia są spięte archiwoltami i wypełnione cegłą, co tworzy interesujące połączenie kolorystyczne z wapieniem. Niestety żółty kolor barokowych ścian jest tu jeszcze bardziej intensywny niż na zewnątrz.
Ołtarz główny oraz ołtarze w nawach bocznych są barokowe. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Matki Bożej Kościeleckiej nieznanego autora. W ołtarzu bocznym obraz św. Wojciecha namalowany przez polskiego malarza Wojciecha Gersona w 1872r. W drugim ołtarzu bocznym obraz św. Barbary z 1672r. fundacji ks. Władysława Opackiego opatrzony jego herbem.
Kościelecka świątynia bogata jest w relikwie świętych. W głównym ołtarzu znajdują się relikwie św. Pauliny. Ponadto w ołtarzu głównym umieszczono relikwie św. Barbary i św. Jana Kantego, jednakże niesprawdzone.
Chociaż z okresu romanizmu pozostało tu tak niewiele, to jednak te relikty robią niezwykłe wrażenie.
opracował: Andrzej Solarz
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
materiały IKP
Małopolski Instytut Kultury - XV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego
