Kościół parafialny w Kościelcu

facebook

Dzisiaj jest sobota, 23 listopada 2024 r. (328 dzień roku) ; imieniny: Adeli, Felicyty, Klemensa

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

Redakcja

tv.24ikp.pl

działy autorskie

ludzie ZP

miejsca, obiekty itp.

felietony, opracowania

atrakcje przyrodnicze

skarby utracone

inne...

serwis IKP / Skarby Ziemi Proszowskiej / miejsca, obiekty... / kościoły / Kościół parafialny w Kościelcu

	pomóżcie!!! ;)
	Jeżeli posiadacie informacje, materiały dotyczące prezentowanych w Serwisie ciekawych miejsc, obiektów, macie propozycję innych związanych z Ziemią Proszowską, albo zauważyliście błędy w naszym materiale; prosimy o kontakt! skarby@24ikp.pl. Inne kontakty z nami: TUTAJ! Redakcja IKP

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

historia kościoła - parafii

Castellum ZP

wikipedia

galeria grafik

Kościół parafialny w Kościelcu
pw. św. Wojciecha

(fot. wikipedia)

Kościelec, 12-12-2002

wikipedia

     Kościół zbudowany został w latach około 1231-1242, ufundował go pochodzący z Kościelca biskup krakowski Wisława z Kościelca herbu Zabawa. Kościół jest późnoromańską budowlą. W porównaniu ze skromnymi na ogół rozwiązaniami architektonicznymi XIII-wiecznych budowli sakralnych, powielających typowe schematy rozwijających się układów dawnych świątyń grodowych, budowla w Kościelcu Proszowickim jest jak na wiejską świątynią zjawiskiem niezwykłym. Miano takie zyskuje zarówno ze względu na swą okazałość, układ a także wyjątkowo bogate opracowanie kamienne.

     Jest to budowla orientowana, murowana z ciosów wapienia pińczowskiego, z użyciem cegły w układzie wendyjskim. Bazylika trójnawowa (nawa główna wyższa od naw bocznych), filarowa, z wyodrębnionym prezbiterium zamkniętym półkolistą apsydą. Emporowy korpus nawowy trójprzęsłowy. Na zamknięciu wschodnich naw bocznych, po bokach prezbiterium prostokątne pomieszczenia - dolne partia wież. Dwie 4-boczne wieże po bokach prezbiterium o wyjątkowo bogatym wystroju kamieniarskim, zostały obniżone w XVII wieku.
     Ta wyjątkowa budowla zachowała się niestety w znacznie przekształconym stanie. Bowiem po sprofanowaniu, spustoszeniu i dewastacji przez arian pod koniec XVI wieku i długotrwałym opuszczeniu odbudowana została dopiero po kilkudziesięciu latach w XVII wieku, staraniem księdza Macieja Molędy. W latach 1628-1634 wymurowano na nowo ściany naw bocznych, wieże zlikwidowano zatapiając je w bryle korpusu. Arkady między nawowe obmurowano wtórnie, spływają na pilastry filarów, pierwotnie (jak wykazują relikty tkwiące w ich wnętrzu) były podtrzymywane przez półkolumny. Wprowadzone zostały barokowe sklepienie wyodrębnione gzymsem (na miejscu drewnianych stropów) oraz barokowy szczyt fasady ozdobiony figurami św. Wojciecha, św. Barbary i św. Katarzyny. W trakcie wymienionych prac obmurowano lub zastąpiono nowymi kolumienki przezroszy prezbiterium i zlikwidowano wejście na emporę z nawy południowej. Przy ścianie południowej kościoła dobudowano kruchtę barokową z portalem. Wprowadzono barokowy portal z nawy głównej do południowej dolnej partii wieży (zakrystia). Nie zachował się żaden romański otwór okienny, okrągłe okno w fasadzie zostało zamurowane. Wprowadzono większe barokowe otwory w czasie wymurowania na nowo ściany naw bocznych, oraz nowe okna w prezbiterium gdy je podwyższono.

triforia empor z kolumienkami romańskimi ok.1231 r.(1956) (fot. wikipedia)

Mimo tak znacznych przekształceń do dnia dzisiejszego przetrwały partie pierwotne romańskie kościoła w tym obiegające nawę główną empory (galerie) otwarte do niej tryforiami, w których umieszczone są bliźniacze kolumienki o bogatej dekoracji głowic, złożonej z różnorodnych motywów liściastych i geometrycznych. W tryforialnych prześwitach sześć arkad empor z kompletem dwunastu głowic bliźniaczych kolumienek, podtrzymujących arkady przezroczy. Głowice kolumienek w znacznej części doskonale zachowane, o formie kielichowo-blokowej, reprezentują różnorodne warianty dekoracji palmetowej. Kolumienki maja bazy o bardzo silnie rozwiniętym torusie, z sumerycznie zaznaczonymi narożnymi liśćmi. Zachowane są również gzymsy filarów, podtrzymujące arkady tryforiów. Przez przemurowanie ścian naw bocznych i strefy okiennej nawy głównej zatarły się dekoracyjne podziały zewnętrzne, zachowane fragmentarycznie jedynie przy apsydzie i fasadzie. Najbardziej reprezentacyjnym elementem wystroju jest zachowany do dzisiaj okazały portal wejściowy. Jest to portal trójskokowy z trzema parami kolumn częściowo pokrytych płasko rzeźbionymi motywami roślinnymi, z potrójną archiwoltą o analogicznej dekoracji rzeźbiarskiej. Całość portalu poszerzona optycznie dwiema niszami w murze. Portal w 1892 roku został odnowiony, brakujące trzony kolumn wykonano na wzór dawnych. Oryginalny jest jedynie trzon prawej, zewnętrznej kolumienki. Część trzonów, zapewne para środkowa, posiadała ornamentację typu rembowego, identyczną z tą, która zdobi środkowy wałek archiwolty. W prawej wnęce portalu widoczny jest ślad skutego reliefu, przedstawiającego postać z nieokreślonym przedmiotem w ręku (prawdopodobnie niewolnik z kamieniołomu). Na ciosach i elementach kamieniarskich wnętrza i na zewnątrz zachował się duży zespół znaków kamieniarskich. Prezbiterium zakończono absydą na zewnątrz ozdobioną wąskimi pasami muru zwanego lizenami z nałożonymi na nie służkami. Czytelny pozostał pierwotny układ przestrzenny (plan) świątyni oraz większość detalu rzeźbiarsko-kamieniarskiego co dla obecnych jak i przyszłych pokoleń jest wyjątkowym świadkiem minionych epok.

ołtarz główny (1956) (fot. wikipedia)

Wystrój wnętrza kościoła pochodzi głównie z epoki baroku z XVII i XVIII wieku, wyposażenie wcześniejsze uległo zniszczeniu pod koniec XVI wieku, podczas dewastacji kościoła przez arian i nic nie wiadomo na jego temat. Ołtarz główny barokowy z II poł. XVII wieku, fundacji księdza Władysław Opackiego. W nim obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem tzw. Kościeleckiej (XVII wiek), zasuwany, nieznanego autora, wzorowany na rzymskim obrazie Matki Boskiej Śnieżnej. Obraz ten słynął z cudownych właściwości, posiadał wiele wotów, które zginęły podczas grabieży kościoła dokonanej przez Szwedów a później Austriaków. Obraz cieszy się szczególną czcią wiernych w parafii i poza nią. Tabernakulum w kształcie świątyńki i krzyż ołtarzowy pochodzą z czasu powstania ołtarza głównego. W wnęce męsy głównego ołtarzu znajduje się trumienka (1693 rok) z relikwiami św. Pauliny, w kształcie barokowego sarkofagu na kulistych nóżkach, narożniki zdobione płaskorzeźbionymi wolutami. Ołtarze boczne w nawach bocznych późnobarokowe z I poł. XVIII wieku. W południowej nawie ołtarz z obrazem św. Wojciecha namalowany przez polskiego malarza Wojciecha Gersona w 1872 roku w Warszawie. Drugi ołtarz boczny w północnej nawie jest z obrazem św. Barbary z 1672 roku, fundacji księdza Władysława Opackiego opatrzony jego herbem. We wnękach mens ołtarzy bocznych mieszczą się też barokowe trumienki. Ambona z II poł. XVII wieku z płaskorzeźbionymi postaciami świętych, baldachim zwieńczony rzeźbą św. Michała Archanioła zabijającego diabła. Rzeźby na belce tęczowej z XVII wieku, przedstawiają: na środku krucyfiks z postacią Jezusa Chrystusa, po bokach figury Matki Boskiej i św. Jana. Wczesnobarokowa chrzcielnica zapewne z lat 1628-1634 fundacji księdza Macieja Molędy, stanowi najstarszy element wyposażenia zachowany w kościele. Na uwagę zasługuje prospekt organowy z II poł. XVII wieku, mechanizm późniejszy z I poł. XX wieku. Na organach widnieje herb księdza Władysława Opackiego, są jego fundacji. Zachowane epitafia kamienne z końca XVIII, XIX i XX wieku. W poł. XIX wieku kościół wzbogacił się o nową posadzkę, ustawiona jest jako szachownica, przekątnie do osi podłużnej kościoła. Kolorystyka jasnego wapienia i ciemnego "Dębnika" nawiązują do barokowego wystroju. Kościół był pokryty malowidłami z ok. poł. XIX wieku (1865 ? rok) o motywie roślinno-geometrycznym, usunięto je w 1968 roku.

wnętrze koscioła - sklepienie (1956) (fot. wikipedia)

     Kościelecka świątynia bogata jest w relikwie świętych. W ołtarzach znajdują się sprowadzone w 1693 roku trumienki z relikwiami posiadające dokumenty spisane na pergaminie i opatrzone papieskimi pieczęciami. W głównym ołtarzu są relikwie św. Pauliny, natomiast na szczycie tabernakulum znajduje się głowa świętej w ozdobnym relikwiarzu z roku 1693. Ponadto w ołtarzu głównym są jeszcze relikwie w postaci dwóch rąk i dwóch statuetek św. Barbary i św. Jana Kantego, jednakże niesprawdzone.

     Przy ścianie południowej w 1987 roku dobudowano nową zakrystię. Połączona jest z południową dolną częścią dawnej wieży przez barokowy portal który był zamurowany, a podczas budowy ponownie przebity. Jest wzorowana swym wyglądem do kruchty południowej.

     W skład zespołu kościelnego wchodzi dzwonnica murowana, w stylu neogotyckim, zbudowana w latach 50.XIX wieku, na miejscu wcześniejszej drewnianej. Kaplica upamiętniająca 1000-lecie śmierci św. Wojciecha powstała w latach 90. XX wieku. Budynki parafialne: organistówka z XIX/XX wieku, stara plebania z początku XX wieku - obecnie dom kościelnego, nowa plebania z lat 80. XX wieku. Kościół jest otoczony zabytkowym murowanym ogrodzeniem z I poł. XIX wieku, krata metalowa późniejsza (ogrodzenie powstało po zlikwidowaniu przykościelnego cmentarza). Obok kościoła stoi krzyż kamienny z XIX wieku oraz figurka Matki Boskiej z pocz. XX wieku.

wikipedia

historia kościoła - parafii