| historia kościoła - parafii | opis poszerzony | galeria grafik |

Kościół parafialny w Nowym Brzesku
pw. Wszystkich Świętych

---

(fot. Arkadiusz Fularski)

opis poszerzony

     Jak podają zródła i opracowania z pocz. XX w. kosciół jest 65,5 łok. długi, 33 szeroki, 18 wysoki, glowicą zwrócony ku w wschodowi (orientowany). Przy czym należy pamiętać, że kościół był wielokrotnie przebudowywany i przerabiany, ponadto kilka razy strawił go pożar. Rozbudowano go na trzynawowy przed 1850 r. (po pożarze), przedłużono w 1858 r. i dwukrotnie podwyższano jego mury ( w 1858 r. i w l.1943-45). W latach 1901-02 dobudowano do kościoła od zachodu kruchtę, a od południa dwukondygnacyjną przybudówkę mieszczącą na parterze zakrystię, a na piętrze skarbiec z dwoma okratowanymi oknami. Na nadokiennikach w przybudówce widniały kiedyś kartusze herbowe.

     Fasadę kościoła utrzymaną w stylu gotyckim podtrzymują dwie piramidalne skarpy. Fronton zdobią trzy kamienne figury: MNP i śś. Stanisława i Wojciecha. Wieżyczka na sygnaturkę jest kształtu barokowego. Obecnie korpus kościoła jest trójnawowy, bazylikowy. Nawę główną oświetla 6 okien, dookoła niej biegnie szeroki gzyms zdobiony od spody płaskorzeźbionymi, złoconymi palmetami. Sufit nawy głównej kiedyś pokrywały malowidła przedstawiające Boże Narodzenie, Hołd Trzech Króli i Niebo. Obecnie sufit jest pokryty drewnianym stropem kasetonowym o renesansowym charakterze. Na środku w wolnych szerokich polach malowane herby (3 biskupie, papieski Jana Pawła II i monogram Chrystusa). Powyżej gzymsu, dookoła nawy głównej jest polichromia przedstawiająca w medalionach podobizny Apostołów i świętych. Medaliony są połączone ze sobą girlandami. Polichromia ta została wykonana w 1947 r.

(fot. Arkadiusz Fularski)

     Prezbiterium jest jednosprzęsłowe zakończone wielobocznie, sklepione krzyżowo na wspornikach. Na tym sklepieniu alegoryczne malowidła przedstawiające czterech Ewangelistów. W absydzie żebra dekoracyjne padające na pilastry. Wejście do prezbiterium wieńczy tęcza zamknięta łukiem półkolistym Nad nią malowane Ukrzyżowanie Pańskie. Na zewnątrz prezbiterium belkowanie z fryzem tryglifowym. W prezbiterium są trzy okna. Trzecie, najmniejsze okno ukryte za wielkim ołtarzem, przedstawiało kiedyś rzadko spotykane stare sześciokątne szybki, z których środkowa, większa, malowana, przedstawiała Przemienienie Pańskie. Okno to sięgało XVII w. Pod marmurową posadzką kościoła są dwa groby. Pierwszy przed wielkim ołtarzem, drugi przed ołtarzem św. Anny.
     Ołtarz główny, snycerskiej roboty, utrzymany w stylu odrodzenia włoskiego pochodzi z 1664 r. Jest dziełem hebdowskiego zakonnika - brata Fryderyka Scerkalskiego. W ołtarzu barokowy krucyfiks, po bokach stoją późnogotyckie figury matki Boskiej i św. Jana Ewangelisty z XVI w. W górnej i dolnej kondygnacjach ołtarz ma po dwie złocone kolumny korynckie. Na zasuwie obraz Wszystkich Świętych. W górnej części ołtarza chusta św. Weroniki, po bokach cztery rzeźbione figury. Po bokach ołtarza stały kiedyś rzeźby śś. Piotra i Pawła Ap.

     Kaplic w kościele jest cztery, po dwie w każdej nawie. W nawie południowej, zwrócony w stronę wschodu stoi późnobarokowy (1695) ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej. Na zasuwie Matka Boska Różańcowa. Z boku stoją figury śś. Józefa i Joachima. W górnej części ołtarza gloria. Z tej nawy wchodzimy pod chór (dawniej w tym miejscu mijało się ozdobne żelazne ażurowe drzwi) do kaplicy Matki Boskiej Bolesnej. W niej znajduję się ołtarz zwrócony na północ. Jest zdobiony kolumnami i posągami świętych, a w centralnej części przedstawia rzeźbioną scenę Zdjęcia z Krzyża. W nawie przeciwległej, w takim samym porządku stoją dwa ołtarze. W pierwszym dawniej obraz św. Anny Samotrzeciej (zdobiony srebrną suknią) z fundatorami oraz herb Półkozic i inicjały DK DSK. Na zasuwie obraz św. Józefa. Z boku stoją figury śś. Kazimierza (tarcza z orłem) i Stanisława Kostki. Ołtarz jest późnobarokowy (1695), obecnie w nim inny obraz. Drugi ołtarz w ten nawie mieści się pod chórem w kaplicy św. Marii Magdaleny. W nim poźnogotycki (XVI w.) posąg Chrystusa Zmartwychwstałego. W górnej części ołtarza - św. Antoni.

     Chór muzyczny z 1859 r. z bogato malowanym parapetem. Organy pochodzą z połowy XIX w. Do dziś zachował się ich oryginalny prospekt wraz z piszczałkami o późnobarokowej dekoracji z płaskorzeźbionych festonów kwiatowo-owocowych. szafa organowa również oryginalna, kontuar z 1964r. Obecnie organy posiadają pneumatyczna trakturę gry i rejestrów. Mają 14 głosów. 6 głosów przypada na 1-szy manułał (klawiaturę), 5 głosów na 2- gi manułał i 3-ma głosami dysponuje pedał.

    W nawie głównej późnobarokowa ambona z 1695 r. Jest misternie zdoboina złoconymi ornamentami roślinnymi. Jej szczyt wieńczy rzeźba anioła naturalnej wielkości. Naprzeciwko ambony dwa epitafia, a nad nimi obraz św. Anny Samotrzeć z bocznego ołtarza wyjęty.

Na pomnikach w nawie głównej czytamy:
"Ś. p. X. Filip Moryciński żył lat 62, był pasterzem tutejszej parafii przez lat 28, zmarł dnia 1 stycznia 1876 r. Życzliwi dla ś. p. X. Filipa Morycińskiego za życia i po śmierci ten pomnik kładą, prosząc o modlitwę za Jego duszę".

Nad tym pomnikiem jest drugi z napisem:
"Jakubowi i Agnieszce Kaczmarskim, obywatelom tutejszym z kt. Mąż 1831 r żona 1843 r. po przeżytych z sobą cnotliwego małżeństwa lat 55 zmarli. Przywiązany ich syn Jan Kanty na pamiątkę dla całej rodziny pomnik ten wystawił z prośba do czytających o modlitwę za nimi". Na szczycie ozdoba w kształcie późnoklasycystycznej marmurowej trumny.

W kaplicy Matki Boskiej czytamy:
"DOM. Stanisław Dawid Woźniakowski, Doktór Obojga Praw, Sędzia Pokoju, Właściciel dóbr Rudno Dolne, zmarł 16 kwietnia 1852 r. Józefa z Zuchowskich 1' Podluwska 2' Woźniakowska jego małżonka zmarła 29 czerwca 1868 r. Proszą o westchnienie do Boga"

Na zewnątrz kościoła:
"Andrzej Lenczewski + 26 list. 1846 r. prosi o pobożne westchnienie"

z drugiej strony czytamy:
"Za ucałowanie tego krzyża i odmówienie Ojcze Nasz Ojciec Ś. Leon XIII D. 2 listopada 1899 r. nadał 100 dni odpustu raz na tydzień" , powyżej krzyż i win napis: "Christus Deus Homo Vicit Regnat Imperat" i lata : 1900 i 1901.

Pod oknem zakrystii na żelaznej płycie czytamy:
"Jakób Poraj Podlewski, przeżywszy lat 45 + w Tomaszowicach w Galicyi d, 26 kw. 1878 r. Pozostały jedyny brat prosi o westchnienie do Boga".

Pod kolejnymi oknami w nawie bocznej pomniki:
"DOM. Tu spoczywa ś. p. Walenty Wałecki, pułkownik b. Wojsk Polskich, ozdobiony krzyżem złotym Polskim i krzyżem Legii Honorowej, Naddzierżawca Dóbr Hebdowa, przeżywszy lat 83, zasnął w Panu dn. 1 grud. 1860 r. Prosi o pobożne westchnienie".
"D O M. Hippolit Koszutski ur. 1802, um. 12-go lipca 1877 r.".
"D O M. Ś. p. Bronisławie Przybylskiej, ur. W Krakowie d. 17 maja 1842 r. zm. W solcu d. 8 sierpnia 1859 r. Stroskani rodzice utratą w niej najmilszych swoich pociech i zgasłemi nadziejami ku wspomnieniu jej cnót i pobożności oraz przywiązania dziecięcego ten napis położyli, prosząc o westchnienie do Boga".

Stacje Męki Pańskiej płaskorzeźbione, malowane. Poprzednie pochodziły z 1891 r.

       Różne źródła podają również pamiątki jakie znajdowały się w skarbcu nad zakrystią. Sa to m. in. : obraz św. Anny, malowany na desce, na pokladzie gipsowym z Xvi w., monstrancja barokowa suto zdobiona kamieniami, zakończona koroną. Z boku na wspornikach dwaj aniołowie adorujący. Pacyfikał z relikwiami św. Kazimierza, Józafata i Antoniego Padewskiego. Krzyż srebrny- relikwiarz , otwierany o ramionach szerokich 18+ 11 cm. Barokowy pacyfikał z relikwią św. Ireny, z emblematami św. Ewangelistów z Chrystusem na krzyżu, postument w kwiaty.

     Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica z przełomu XVIII i XIX w. Jest ona o słupkowej konstrukcji, kwadratowa, o ścianach pochyłych z nadwieszoną izbicą. Dasz dzwonnicy namiotowy o połaciach wklęsłych. Od południa nowsza przybudówka. W dzwonnicy mieszczą się trzy dzwony: największy bez napisu. Na średnim gotycki napis: " Ave Maria gratia plena Dominus Tecum" i krzyż z Panem Jezusem. Na najmniejszym również napis: " Laudate Dominum in cymbalis benesonantibus Anno Domini 1702" i monogramy IHS, Maria i Józef.

| historia kościoła - parafii | opis poszerzony | galeria grafik |