Szarbia
(woj.: małopolskie / pow.: krakowski / gm.: Igołomia-Wawrzeńczyce)
Informacje o miejscowości
 |
mappa szczegulna woiewodztwa krakowskiego i xięstwa siewierskiego ... 1787, Karola Pertheesa - fragment
(fot. zbiory IKP) |
Proszowice, 19-05-2022
Mała wieś Szarbia położona w dolinie nad krętym strumieniem Ropotka posiada bardzo ciekawą historię. W Szarbii do końca XIX w. znajdował się folwark. Składający się z budynku dworu, drewnianej krowiarni krytej słomą, spichlerza i czworaka zamieszkiwanego przez służbę i w połowie przez żydowską rodzinę Owsianych. Około roku 1900 folwark rozparcelowano a ziemię kupili ludzie z dalszych stron. Marciński z Skały, Mędrek z Bydlina, Wesołek z Zawiercia i wielu innych.
Ciekawostką jest że dawniej dwór należał do rodziny Slaskich. Właśnie w tym miejscu na świat przyszedł generał ziemi krakowskiej i dowódca kosynierów pod Racławicami Jan Feliks Slaski.
Rok 1914 był dla mieszkańców straszny, wojsko rosyjskie ukryło artylerię wśród domów, skierowaną na wroga którym były wojska austriackie. Przez kilka dni piechota przygotowywała w ziemi okopy zbudowane niziną od lasu w Wierzbnie w stronę Glewa. Ludzie tracili głowę na myśl że tutaj rozegra się bitwa. Przy pierwszej wymianie ognia mieszkańcy wyjeżdżali i wracali. Wzywali opieki Matki Bożej. Na szczęście nikt nie ucierpiał. Gorzką pamiątką tamtych wydarzeń jest cmentarz mieszczący się na obrzeżach wsi w którym spoczywa 71 żołnierzy obydwóch armii.
Szarbia zaraz po wojnie była najlepiej zorganizowaną wsią w całym powiecie.
 |
Szarbia most pod kaplicą- widok w stronę Glewa lata 60. XX w.
(fot. zbiory autora) |
Powstało koło rolnicze którego inicjatorem był Marciński Piotr. Instruktorem został niejaki Pan Szczepański który uczył rolników między innymi upraw i nawożenia roślin oraz hodowli zwierząt. W 1918 r. założono jednoklasową szkołę podstawową w domu Sobczyka Marcina który na ten cel odstąpił swój dom. Wśród mieszkańców żył Kazimierz Czarnota który nie ukończył żadnej szkoły a stał się wychowawcą młodzieży. Uczył tematów historycznych, religii, polityki. Był reżyserem i jednocześnie charakteryzatorem aktorów w powstałym w tym czasie amatorskim teatrze. Odgrywane były sztuki wojenne, komedie i religijne żywoty świętych.
W 1922 r. mieszkańcy postawili sobie ambitny cel budowy domu ludowego. Zadanie to nie było proste i dopiero w roku 1923 udało się ukończyć budowę. Budynek zbudowano z pustaków i pokryto dachówką. Do budowy fundamentów użyto kamienia z starego dworu. Na uroczystość otwarcia zaproszono starostę miechowskiego Wasiaka, Teofila Szańkowskiego, księdza Miętkowskiego z Koniuszy i wielu innych. Poświęcenia dokonał ks. Piątkowicz z Igołomii.
 |
Dom Ludowy w Szarbi, 1926
(fot. zbiory autora) |
Również kobiety nie próżnowały. W maju 1924 r. w domu wójta Piotra Tomczyka zorganizowano pierwszy w Polsce kurs dla kobiet KGW, a przewodniczącą Koła Gospodyń była Pani Marcińska. Uczono między innymi gotowania i pieczenia ciast.
Kiedy zbudowano Dom Ludowy pomyślano o uruchomieniu Spółki Mleczarskiej. W tym celu zaciągnięto pożyczkę na zakup sprzętu mleczarskiego oraz dobudowano oddzielne pomieszczenie w którym umieszczono wirówkę do mleka. Gotowe produkty sprzedawano do prywatnych sklepów w Krakowie. Z czasem zaczęło przybywać dostawców. Otwarto nowe zlewnie w sąsiednich miejscowościach. Rozpoczęto zbieranie funduszy na budowę nowej mleczarni. W dniu 4 listopada 1933 r. odbyło się uroczyste poświęcenie nowo wybudowanego budynku.
Pewnego dnia na spotkaniu wiejskim zgromadzeni przypomnieli o cudownym ocaleniu w 1914 r. i w tym celu postanowili na wprost Domu Ludowego postawić figurę Matki Bożej. Sprawa ta nie była prosta i wymagała wiele pracy ponieważ teren ten zajmowały stare stawy, które należało zasypać i zgórować kopiec. Same prace trwały aż 3 lata, a uczestniczyły w nich nawet małe dzieci które w garnuszkach przynosiły ziemię. 15 lipca 1928 r. dokonano poświęcenia figury Maryi.
 |
pamiątka Pierwszej Komunii Świętej 1930 r., figura MB w tle
(fot. zbiory autora) |
Rok później w 1929 r. założono w Szarbi Ochotniczą Straż Pożarną. W skład której weszli: Tomczyk Piotr - prezes, Nowak Franciszek - naczelnik, Samborek Antoni - zastępca naczelnika, Chmielewski Józef - adiutant, Sobczyk Piotr - skarbnik, Micuda Franciszek - sekretarz. W 1934 r. w miejscu dawniej dobudówki domu ludowego postawiono nową strażacką remizę. Podczas poświęcenia poseł Wojciech Gorczyca nie szczędził słów uznania mieszkańcom. W przemowie zaznaczył że Szarbia stała się wzorową wsią województwa kieleckiego.
Podczas drugiej wojny światowej na terenie pobliskiego lasku w Wierzbnie w nocy z 21 na 22 maja dokonano zrzutu sześciu skoczków w tym Leopolda Okulickiego. Do Szarbii odprowadzili ich żołnierze: Fryderyk Marciński, Roman Tomczyk, Jasia Tomczyk. Początkowo zatrzymali się w domu wójta Tomczyka Piotra jednak w obawie o bezpieczeństwo skierowano ich do domu Marcińskiego. Gdzie w stodole noc spędził Leopold Okulicki.
Po wojnie wśród mieszkańców narodził się pomysł zbudowania własnego kościoła. Z inicjatywą wyszedł Kazimierz Czarnota podczas jednego z zebrań wiejskich w 1946 r. Jednak panujący ustrój polityczny temu nie służył. Długie były starania aż w końcu mieszkańcy przerobili pomieszczenie domu ludowego na kaplicę. Poświęcenia dokonano w 1957 r. Natomiast rok później przybył na stałe do naszej placówki ks. Edmund Wasilewski. W 1963 r. Zakład Mleczarki Kraków zbudował linię wysokiego napięcia i transformator doprowadzając prąd elektryczny do budynku mleczarni.
 |
budynek nieczynnej mleczarni w Szarbi, 2020 r.
(fot. zbiory autora) |
W 1975 r. mieszkańcy zobowiązali się dobrowolnie opodatkować z hektara w celu zbierania funduszy na budowę nowego domu strażaka. Rok później wyrównano teren, zakupiono betoniarkę, wapno, cement. Zrobiono wykopy i zalano fundamenty. W 1979 r. wybudowano pierwszą kondygnację. W pracach brali udział mieszkańcy w czynie społecznym i za własne pieniądze. Gmina widząc postępy w budowie dołożyła pieniądze do dalszej budowy. Otwarcie nastąpiło 20 listopada 1982 r. Podczas uroczystość udekorowano członków Zarządu Straży Pożarnej. Marcińskiego Fryderyka, Tomczyk Romana, Micudę Franciszka, Bryła Stanisława sołtysa, Olender Józefa, Podsiadło Jana, Tomczyk Jerzego.
Z dobrowolnych składek koła ZBoWiD w 1984 r. zakupiono tablicę upamiętniającą pobyt Okulickiego w Szarbi. 19 października 1986 r. odprawioną mszę świętą za poległych, a następnie wmurowano tablicę w mieszkaniu Marcińskich. Którzy przeznaczyli jedno pomieszczenie w swoim domu na Izbę Pamięci.
1989 r. rozpoczęto budowę gazociągu w Szarbi.
2009-2010 r. budowa kanalizacji
2018 r. wyburzenie budynku domu ludowego.
opracowanie: Adrian Bryła
informacje zaczerpnięte z opracowania,
Historia i heraldyka gminy Koniusza Włodzimierza Chorązkiego
Szarbia - (Sarbye - XV w., Szarbie, Sarbie). Nazwa wsi wskazuje, że w okresie wczesnośredniowiecznym mogła być zasiedlona przez jeńców serbskich z terenu Łużyc. Sarb = Serb, Sarbie = Serbie, czyli wieś Srebów. Zwycięskie wojny na terenie Łużyc toczył Bolesław Chrobry na początku XI wieku. Należy pamiętać, że zaledwie kilkanaście lat wcześniej podbił on Kraków i okolice, co nie odbyło się bez ofiar. W pobliżu Krakowa są inne miejscowości, w których osadzano jeńców, np. Czechy, Prusy i Pomorzany.
Od wczesnego średniowiecza wieś była własnością rycerską. Od XIII wieku wieś należy do parafii p.w. Narodzenia NMP w Igołomii; Kaplica MB Królowej Polski w Szarbii. Również od wczesnego średniowiecza do połowy XV wieku wieś znajdowała się pod jurysdykcją kasztelana brzeskiego, a od końca XV wieku do 1795 roku Szarbia należały do powiatu proszowickiego.
W wieku XV we wsi było 4 folwarki oraz 5 zagrodników z rolą, z których dziesięcinę wartości 17 grzywien oddawano plebanowi w Igołomii. Dziesięcinę z 2 łanów kmiecych oddawano do klasztoru w Brzesku (Hebdowie). W tym czasie poszczególne części Szarbii należały do drobnej szlachty: Mikołaja Polanowskiego herbu Pobóg, Piotra i Stanisława Szarbskich herbu Topór i Piotra Słupowskiego również herbu Topór.
Lustracja dóbr królewskich z roku 1564 wykazała w Szarbi 1 1 łana kmiecego, z którego należało wnieść podatek poradlny do skarbu i dworu królewskiego.
Rejestr z 1581 wymienia w Szarbi dwie części: Gabriela Rogozińskiego: 2 kmieci na półłankach, 2 zagrodników z rolą, 1 komornika z bydłem, 1 komornika bez bydła, 1 rzemieslnika na 1 łana i 1 dudę. W drugiej części, której właścicielem był Melchior Sarbski było: 2 kmieci na półłankach, 2 zagrodników z rolą i 3 komorników bez bydła.
Pół wieku później (w roku 1629) sukcesor Gabriela - Jan Rogoziński oddał pobór z 2 1 łana kmiecego, 2 zagrodników z rolą, 1 zagrodnika na tzw. czynszu, 2 komorników z bydłem i 6 komorników bez bydła. Łącznie powinności pieniężne wynosiły 14 florenów i 26 groszy. Za kolejne pół wieku (w roku 1680) nic się nie zmieniło w strukturze własności, pobór oddano w wysokości 133 florenów i 24 grosze.
W latach 1783-1792 Szarbia wraz Glewem stanowiła jeden majątek, którego właścicielem był Andrzej Ślaski. Łącznie obie wsie liczyły 40 domów (dwór z folwarkiem, karczma, 3 gospodarstwa kmiece, 26 zagród zagrodników, 4 zagrody chałupników z tzw. ogrodem, 4 chaty komorników z tzw. ogrodem, 1 komornik bez ogrodu), we wsi był także jeden rzemieślnik. Wsie te łącznie liczyły 201 osób (w tym 2-4 Żydów, będących arendarzami w karczmie). Sama Szarbia liczyła 146 mieszkańców.
W roku 1827 wieś liczyła 22 gospodarstwa (domy) i 168 mieszkańców. W roku 1873 folwark w Szarbii oddzielono od dóbr igołomskich. Włości te obejmowały przede wszystkim folwark Szarbia, który składał się z 1 budynek murowany i 18 drewnianych. W roku 1884 obejmował on 453 morgi gruntów ornych i ogrodów, 54 morgi łąk, 2 morgi pastwisk, 2 morgi lasu, 7 mórg tzw. odpadków i 8 mórg nieużytków oraz placów. Ostatnim właścicielem dworku i majątku (w latach trzydziestych XX wieku) liczącego 217 ha był Cezary Rudzki.
Od 1 połowy XIX wieku do połowy XX wieku Szarbia należała do gminy Wierzbno.
Włodzimierz Chorązki
ŹRÓDŁA, BIBLIOGRAFIA:
- Włodzimierz Chorązki; Historia i heraldyka gminy Koniusza
|
