Na średniowiecznej tarczy ze świętym Jakubem Większym Apostołem
kościół w Pałecznicy (fot. Zbigniew Porębski)
19-05-2012
Próbując wyjaśnić lub zgłębić znaczenie prasłowa najczęściej korzystamy z wiedzy zapisanej w słownikach i innych źródłach. Zdarza się, że taka metoda nie wystarcza by oddać sens znaczenia określonego słowa. Czasem jednak wystarcza część przekazu historycznego bądź heraldycznego by móc uchwycić ducha minionych wieków. Tak też sprawa się przedstawia z Pałecznicą w powiecie proszowickim.
Czasy, w których rodziła się ta miejscowość to czasy Piastów. Czasy odnowy religi katolickiej po latach szerzenia się pogaństwa, rebelii i wiary w wiele bóstw. Kościoły, które powstawały po tych wydarzeniach najczęściej otrzymywały wezwanie św. Jakuba Większego Apostoła, gdyż powiązane to było z wielkim europejskim średniowiecznym kultem do świętego, który rozwijał się w czasach Kazimierza Odnowiciela.
Nazwa miejscowości zapisywana była jako "Palcznycha 1280, Pelcznicza 1382, Pełśnica, Pełeś-nica, Paleśnica" nazwa miejscowości należy do słów prasłowiańskich. Można domniemywać, że oznaczała żar, stos, palenisko. Choć są również przekazy, że nazwa pochodzi od "przepływającej tu rzeczki, która choć dziś nazywa się Łoszówka ale poprzednio zwana była Pełcznicą".
herb Ziemi Sandomierskiej (fot. pl.wikipedia.org)
Pałecznica rozwijała się jako wieś klasztorna i stanowiła uposażenie klasztoru miechowskiego. Założona przez możnowładcę, księcia znalazła się w tak zwanym "kluczu wsi miechowskiego klasztoru". W XIV w. istnieje tu parafia, która staje się stolicą dekanatu, funkcjonują dobrze prosperujące dwa folwarki, dziesięcina płacona była z łanów kmiecych i przeznaczona na uposażenie duchownych przy katedrze krakowskiej, a jej część należała do proboszcza Pałecznicy. Przy kościele Istniała szkoła posiadająca rektora zapewne jakiegoś mnicha. W roku 1337 wieś znalazła się w dobrach wojewody sandomierskiego Mszczuja.
herb Koźlerogi zwany też jelitami (fot. pl.wikipedia.org)
Kolejnymi jej właścicielami byli Andrzej i Piotr Mokrscy herbu Koźlerogi. Herb Koźlerogi jest jednym z najstarszych polskich herbów. Posługiwał się nim ród Jelitczyków. Ród swą tożsamość rodową bierze z czasów Władysława Łokietka. Najstarsza pieczęć tego rodu należała do Tmisława z Mokrska, kasztelana Sanockiego z 1316r. Pierwotnie klejnotem herbu był koziorożec.
Następnym właścicielem Pałecznicy zostaje Zbigniew Łapanowski herbu drużyna. Herb drużyna stanowi odmianę herbu Szreniawa (Śreniawa) bez krzyża. Krzywaśń ma kształt podobny do pastorału lub rzeki. Niektórzy heraldycy uważają że jest to wyobrażenie drogi doczesnej, którą musi przebyć każdy człowiek.
herb Drużyna (fot. pl.wikipedia.org)
W wyników ruchów religijnych Kalwinistów kościół w Pałecznicy został oszpecony i sprofanowany gdyż innowiercy inaczej widzieli wiarę w jedynego Boga.
Kalwinizm przywędrował do Polski z Niemiec. Rozwinął się dzięki kupcom i ludziom którzy zdobywając wykształcenie na zachodnich uczelniach Europy przybywali do Polski z nową myślą. Rozumienie Boga głoszone przez te osoby spowodowało, że kler nie mógł się uporać z wizją nowej wiary. Spowodowane to było słabym wykształcenie duchowieństwa w Polsce. Miasta roiły się od duchowieństwa, które stanowiło duży odsetek. Księża nie potrafili zachowywać celibatu, utrzymywali się jedynie z opłat z Mszy św. w klasztorach następowała zapaść reguł również moralnych to doprowadziło do szerzenia się reformacji w sposób szybki i gwałtowny.
"Zbór powstał tutaj w roku 1550, gdy wieś należała do Stanisława Lasockiego. Kościół przekształcono na zbór w roku 1553. W roku 1557 odbył się zjazd, a w 1568 synod".
Myśl Kalwina sprowadzała się do następujących zasad:
Wiara w Pismo Święte.
Odrzucanie hierarchii kościelnej.
Przyjmowanie dwóch Sakramentów - chrztu i Komunii Św.
Nie uznawanie kultu Maryi i świętych.
"Kalwini w oparciu o niektóre myśli św. Pawła i św. Augustyna wierzą, że Bóg stwarzając świat jednych przeznaczył do zbawienia a drugich do potępienia. Tak więc nie ma wielkiego znaczenia ludzka wola i ludzkie uczynki, bo ci, którzy mają być zbawieni, będą zbawieni, a przeznaczeni do potępienia, od potępienia nie uciekną".
herb Papieża Pawła III (fot. pl.wikipedia.org)
Kościół katolicki w roku 1545 na Soborze Trydenckim potępił religie protestanckie i uchwalił następujące dekrety:
Przebudowa struktur administracyjnych.
Zreformowano liturgię słowa.
Został zatwierdzony mszał zwany rzymskim.
Wydano katechizm.
Wprowadzono indeks ksiąg zakazanych.
Biskupi na stale musieli przebywać w swoich diecezjach.
symbol Towarzystwa Jezusowego (Jezuitów) (fot. pl.wikipedia.org)
Pod wpływem nurtu Towarzystwa Jezusowego zwanym też Zakonem Jezusowym w skrócie Jezuici do Pałecznicy przywędrowała myśl zakonu, którego twórcą był Ignacy Loyola. Zakon powstał w 1534r. Został zatwierdzony w 1540r przez Papieża Pawła. Jezuici należeli do ludzi bardzo inteligentnych o osobowościach silnych i twórczych, dobrze wykształceni. To absolwenci wyższych uczelni w ówczesnej Europie posługujący się dewizą "Ad maiorem Dei gloriam"- Na większą chwałę Bożą.
herb Prymasa Polski Stanisława Szembeka (fot. akromer.republika.pl)
Prawdopodobnie to za ich przyczyną w roku "1695 dochodzi do ponownej konsekracji świątyni dokonał jej biskup Stanisław Szembek" późniejszy prymas Polski.
Ruchy reformacyjne ,remont kościoła w 1882 roku doprowadzają do skutecznego zatarcia śladów minionych dziesięcioleci.
Herbem Pałecznicy jest św. Jakub Większy Apostoł nazywany też pielgrzymem. Związany jest on z czasami, w których chrześcijaństwo rozwijało się w walce z symbolami wielu bogów i wierzeń.
herb Pałecznicy (fot. pl.wikipedia.org)
Św. Jakub Większy Apostoł syn Zebedeusza ponoć miał długa brodę nigdy nie strzyżoną, a "wskutek modlitwy skórę na kolanach twardszą od skóry wielbłąda". Po wiekach od męczeńskiej śmierci jego osoba stała się patronem państw, miast i zawodów. W średniowieczu stał się patronem walki z niewiernymi, opiekunem pielgrzymów i zakonów rycerskich. I niech nie dziwi fakt, że jest związany z tak zwanymi "formacjami możnowładczymi" np. ród Gryfitów.
Na tarczy herbowej w herbie Pałecznicy św. Jakub Większy Apostoł przedstawiony jest z zachowaniem średniowiecznych symboli religijnych, które oznaczają:
Krzyż św. Jakuba Większego Apostoła (fot. pl.wikipedia.org)
Kolor Błękit - Sprawiedliwość, lojalność, dobre imię.
Kolor złoty - Cnota wiara, honor, zasługa.
Kolor Biały - Symbol światła, symbol Chrystusa.
Kapelusz - Symbol godności kapłańskiej.
Alba - Jest symbolem czystości Duszy będącej w stanie łaski uświęcającej zdobytej przez krew Baranka.
Sznur (Pasek) - Symbol czystości oparty na słowach "Przepasz mnie, Panie, pasem czystości i zgaś we mnie ogień pożądliwości, aby królowały we mnie cnota wstrzemięźliwości i czystości".
Kij = Pastorał -Pierwotnie laska która pomagała w trudach podróży. W kościele chrześcijańskim laska przybrała formę "krzywaśni" to symbol władzy książęcej, biskupiej na określonym obszarze. To również symbol służby.
Muszla - atrybut świętego Jakuba Większego Apostoła. Jest symbolem opartym na widzeniu św. Augustyna widzącego "dziecko przelewające muszlą wodę z morza do dziury w piasku. Oznaczało to, że ludzki rozum nie jest zdolny w pełni pojąć tajemnicy Trójcy Świętej, a człowiek swoim umysłem ogarnia jedynie niewielką jej część". Symbol muszli w swym herbie posiada papież Benedykt XVI.
Bukłak, torba na wodę - Atrybut świętego Jakuba Większego Apostoła. Symbol przyniesienia "wody życia" na te ziemie.
Symbol gołych stóp - to asceza, dobrowolne wyrzekanie się i ograniczanie przyjemności, podkreślenie prostoty i postu.
Opracował: Paweł Staniszewski
ŹRÓDŁA:
Słowniku Etymologicznym miast i gmin
Średniowieczne herby Polskie; Jerzy Łojko
Ukryte światła Herbów; Jerzy Piechowski
Wiara i Kultura Polska Prowincja Ojców Pijarów - internet
Dzieje Narodu i Państwa Polskiego - Nauk przemożnych perła; Feliks Kiryk
Heraldyka kościelna
Wielka Księga Heraldyki; Alfred Znamierowski; Warszawa 2008
