Tam pod Krakowem na błoniu - śpiewki nasze zapomniane

Dzisiaj jest niedziela, 18 listopada 2024 r. (322 dzień roku) ; imieniny: Klaudyny, Romana, Tomasza

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

W.Nowiński - wrześniowe...

Magda K.-G. - prawo dla...

serwis IKP / działy autorskie / o godce... (Z.Grzyb) / Tam pod Krakowem na błoniu - śpiewki nasze zapomniane

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Tam pod Krakowem na błoniu - śpiewki nasze zapomniane

(fot. zbiory Zbigniewa Grzyba)

Proszowice, 2-07-2018

     Jest to bardzo stary oberek, z końca XIX wieku. Pierwszy raz kilka zwrotek tekstu piosenki było zapisane przez Bogusława Szula i wydane w tomiku "Piosenki leguna tułacza". Piosenkę określono jako "ludową krakowską". Niestety, nie znamy daty wydania śpiewnika. Przyjmuje się, że był to rok 1919. Tomik, jako zbiór piosenek, był wydany przez "Skład główny - Księgarnia J. Czerneckiego" w Krakowie. Zbiór został zadedykowany generałowi Józefowi Hallerowi - wodzowi-tułaczowi. W tomiku znalazły się piosenki, które towarzyszyły legionistom każdego dnia walk i tułaczki.

     Są różne historyczne wersje tekstowe tego oberka. Zapisane wersje zwykle są niepełne, bez logicznego ciągu, ponieważ w Polsce jest zupełnie już zapomniany. Grają go teraz jedynie Polacy w Ameryce, a tam wiadomo, że z językiem polskim już jest różnie. Zresztą, pierwszego zapisu na płycie dokonała w listopadzie 1929 roku w Nowym Jorku wytwórnia Columbia. Wykonywała ją Orchestra Bratia "Holutiaky Kuziane" Stefana Skrabuta i jego Chłopskiej Orkiestry. Paradoksem jest to, że zarówno Stefan Skrabutt jak i członkowie jego orkiestry byli Łemkami, którzy wyemigrowali do USA.

     Jednakże najsłynniejszym wykonawcą piosenki był Walter Edward Jagiełło, pseud. art. Władysław Jagiełło, Li'l Wally, Mały Władziu, Mały Władzio. Urodził się 1 sierpnia 1930 w Chicago, zmarł 17 sierpnia 2006 w Miami. Był polsko-amerykańskim muzykiem stylu folk i polskiej muzyki etnicznej. Rodzina Waltera Jagiełło wywodziła się z okolic Krakowa.

     Mnie udało się - po dużych trudach i wielu rozmowach z ludźmi, z których większość już odeszła - odtworzyć logiczną balladę, która śpiewana była w okolicach Krakowa ponad 50 lat temu na weselach, zwykle za stołem, jako piosenka biesiadna. Jako "szkolnik" zapamiętałem treść tej ballady, ponieważ wówczas żal mi było tego "dziecka frygnietego" do wody. Później o tej balladzie zapomniałem, ale ostatnimi laty - dzięki Bogu i stareńkim ludziom - udało mi się ją odtworzyć. Udało mi się również zdobyć zapis nutowy ballady.

     Jest ona dość długa. Mam nadzieję, że ona ożyje w naszej Krakowskiej kulturze ludowej. Nie dość, że byłoby to coś oryginalnego, to na dodatek miało walor odtworzeniowo-poznawczy czegoś, co wydawało się, że jest praktycznie zapomniane.

     Kiedy przed Festiwalem "Modlnica'2018" zwróciła się do mnie p. Katarzyna Duch z prośbą o podpowiedź, jaką krakowską piosenkę krakowską mogłaby wykonać na Festiwalu jej podopieczna Klementyna Grzesiowska z Błogocic, po pewnych wahaniach, udostępniłem jej treść piosenki. Moje obawy były związane z bardzo młodym wiekiem wykonawczyni (III klasa Szkoły Podstawowej w Radziemicach) oraz długością tekstu, ponieważ jest to 21 zwrotek, które trzeba przyswoić. Pani Katarzyna zapewniła mnie jednak, że dla Klementyny nie jest to problem.

     Okazało się, że moje obawy były bezpodstawne. W takcie festiwalu pierwszy raz usłyszałem Klementynę wspaniale wykonującą "Tam pod Krakowem na błoniu" i muszę przyznać, że słuchałem ją z "łozdziawionom gymbom". Trzeba również przyznać, że akompaniament panów Konrada Ptaka (akordeon) i Bogdana Pałetko (kontrabas) miała wyborny.

Mimo, pewnych kłopotów, bo pan Konrad grał na akordeonie bez jednego czynnego klawisza, a pan Bogdan na początku "stracił się jak ciotka w Czechach", to Klementyna, jak rasowa artystka, nie zrażona kłopotami, doskonale dała sobie radę. Zresztą, mocny, barwny i chyba kształcony głos Klementyny doskonale współgrał z treścią i melodią ballady. Zresztą oceńcie Państwo sami.

A tak przy okazji zastanawiam się, czy wójt Radziemic p. Marek Słowiński, GOK w Radziemicach albo burmistrz Proszowic p. Grzegorz Cichy i CKiW w Proszowicach (albo wspólnie) nie "pozajstrówaliby" tu i ówdzie, aby umożliwić Klementynie profesjonalne nagranie tej ballady, np. w formie teledysku. Dziewczynka ma świetny głos, a p. Konrad Ptak jest mistrzem w swoim fachu, gdyby doszli do niego podobni muzykanci, to udałoby się zebrać świetną orkiestrę. A plenery? Ziemia Proszowska ma naprawdę świetne plenery, które można i trzeba by pokazać światu.

opracowanie: Zbigniew Grzyb

Tam pôd Krakôwēm na błoniu
(oberek)

Tam pôd Krakôwēm na błoniu
Tam pôd Krakôwēm na błoniu, na błoniu, wio-wio-wio
Wywijå Jasiu na kôniu

Gryfnēm kôniku bułanym,
Gryfnēm kôniku bułanym, bułanym, tiu- ru-ru
Łannym siodełkiēm siodłanēm.

Kasia za Jasiēm chôdziēła
Kasia za Jasiēm chôdziēła, chôdziēła, ôj- ôj-ôj
Dziecie na rĕkach nôsiēła

Pôckåjze Jasiu na chwile
Pôckåjze Jasiu na chwile, na chwile, choc-choc-choc
To ci wiånecek ŭwije

Ni môge Kasiu jus cekać
Ni môge Kasiu jus cekać, jus cekać, tra-ta-ta
Bo mi na wôjne cås jechać

Jedzies na wôjne - môj Jånie,
Jedzies na wôjne - môj Jånie, môj Janie, ôj-bô-ze
A cóze ze mnă sie stånie?

Niē måm jå ôjca, matuli,
Niē måm jå ôjca, matuli, matuli, pô-mer-li
Ktõze mnie teråz ŭtuli.

Frygnijze dziecko do wôdy,
Frygnijze dziecko do wôdy, do wôdy, siach-mach-ślus
Nie bedzies miała przeskôdy.

Kiej ślozy z wodom ôdpłyno,
Kiej ślozy z wodom ôdpłyno, ôdpłyno, ju-ha-ha
Drugiego nåńdzies dziewcyno

Pôsła z sorkiēm pod ôgrody
Pôsła z sorkiēm pod ôgrody, ôgrody, ô-bô-ze
Frygnēła dziecko do wôdy

Pływåł młynårcyk na łodziē
Pływåł młynårcyk na łodziē, na łodziē, plusk-plusk-plusk
Złapåł to dziecie na wôdziē

Nie móg ŭtulić dziecka płac,
Nie móg ŭtulić dziecka płac, dziecka płac, ła-ła-ła
I do burgmistra daje znać

W Krakôwie w dzwony dzwoniono
W Krakôwie w dzwony dzwoniono, dzwoniono, dzyń-dzyń-dzyń
Na ratus dziołchy ściăgniono

I jēm kåzali rzyndēm ståć
I jēm kåzali rzēndēm ståć, rzēndēm ståć, przed-so-bom
Któroto, któro jego mać

I wsyśkie stojă w wianeczku
I wsyśkie stojă w wiånecku, w wiånecku, le-li-je
Ino Kasiēńka w rombecku

Ôj co to Kasiu, ôj co to
Ôj co to Kasiu, ôj co to, ôj co to, lo-Bo-ga
Tôpiēłaś dziecie jak złoto

Kasia zalēwå sie łzami
Kasia zalēwå sie łzami, sie łzami, chli-chlip-chlip
Sumituje przed sĕdziami

Jaś sie na wôjne wyprawiół
Jaś sie na wôjne wyprawiół, wyprawiół, tra-ta-ta
A mnie s tym băckiēm ôstawiół

Kasia dziołcha prymnå była
Kasia dziołcha prymnå była, ôj była, kiej-ró-za
Nie jenno serce krusyła

Młynårcyk pôźroł na Kasie
Młynårcyk pôźroł na Kasie, na Kasie, u-ha-ha
I już sĕdziom w pås kłaniå sie

Wezne jå Kasie do dõmu
Wezne jå Kasie do dõmu, do dõmu, pôd-Bô-giym
Bo ji nie łoddåm nikómu

Dziecko mi Bóg dåł nie môje
Dziecko mi Bóg dåł nie môje, nie môje, kiej- jus-dåł
Bede je chôwåł za swoje

Znaczenie trudnych wyrazów:

Bułany - kolor płowy, żółtawy
Gryfny - ładny, piękny, kształtny
Frygnąć - rzucić, wrzucić
Ślozy - łzy
Sorkać - szlochać, s sorkiem - ze szlochaniem
Sumitować - usprawiedliwiać
Prymno - piękna, urodna, zgrabna