Działy autorskie IKP
o godce i godką pisane (Zbigniew Grzyb)

---

	Krakowianin, Krakowian, Krakowiak, Krakus, Krakauer i Kosynier... Proszowice, 12-06-2024; Zbigniew S. Grzyb Język polski jest bogaty i różnorodny. Obfituje w wiele określeń, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się synonimami, ale w rzeczywistości niosą ze sobą subtelne różnice znaczeniowe i kontekstualne. Tak jest choćby w przypadku terminów "Krakowianin", "Krakowian", "Krakowiak", "Krakus", "Krakauer" czy nawet "Kosynier". Zapewne nie raz spotkaliście się z zamiennym ich stosowaniu. Ale są między tym określeniami różnice...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Obchodzić czy nie? - mała dygresja o imieninach Proszowice, 12-01-2022; Zbigniew S. Grzyb Imieniny - dzień poświęcony naszemu patronowi, zwykle świętej/mu lub błogosławionej/mu, chociaż nie zawsze. W Polsce już od czasów słowiańskich postrzyżyn nadawano imiona, które przetrwały również w czasach chrześcijańskich, kiedy zaczęta nadawać imiona na chrzcie. Dziś także, oprócz nadawania dzieciom imion świętych i błogosławionych, nadaje się imiona o rodowodzie słowiańskim, jak chociażby Zbigniew czy Stanisław, które mam zaszczyt nosić!...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Choinka, a pod nią prezenty - wiesz od kogo? Proszowice, 24-12-2021; Zbigniew Grzyb Zastanawialiście się kiedyś dlaczego zwyczaj obdarowywania prezentami jest zarówno w dniu 6 grudnia jak i w okresie Świąt Bożego Narodzenia? I dlaczego kto inny przynosi prezenty w dniu 6 grudnia, a kto inny w okresie Świąt i Nowego Roku? Teraz, co prawda, namieszał ludziom w głowach krasnal Coca Coli zwany "świętym mikołajem" z bieguna północnego (Laponii), ale jeszcze nie tak dawno było zupełnie inaczej...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Znaczenie słów: "gådać", "mówić", "gwarzyć", "gawēndzić" Proszowice, 31-05-2021; Zbigniew Grzyb Ostatnio udostępniłem na stronie FB kilka słów z gådki krakoski: "gådać", "mówić", "gwarzyć" i "gawēndzić" z prośbą o wskazanie różnic w ich znaczeniu w dialekcie krakowskim i języku literackim. Wydawało mi się, że to jest łatwe zadanie. Zakładałem, że - przynajmniej dla znacznej części czytelników - ich znaczenie w języku literackim będzie łatwe do odgadnięcia. Okazało się, że jednak z tą znajomością gådki jest spory problem. Dlatego też przygotowałem tekst, który powinien trochę rzecz rozjaśnić...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Zapomniane cmentarze, zapomniani ludzie! A może... Proszowice, 2-04-2021; Zbigniew Grzyb Dla wielu mieszkańców wsi, miasteczek i miast, zwłaszcza tych, którzy uważnie słuchali rodzinnych przekazów nie jest to rzecz nieznana. Jednak wielu mniej dociekliwych mieszkańców, także tych, którzy niedawno osiedlili się w okolicy z zainteresowaniem pyta o kurhany, krzyże i kapliczki, które znajdują się zwykle w szczerych polach. Warto przypomnieć o nich dziś, w okresie pandemii COVID-19, bo za historiami z powstaniem tych kurhanów kryją się dramaty i tragedie ludzi...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	25 marca - Święto Matki Boskiej Roztwornej Proszowice, 25-03-2021; Zbigniew Grzyb Jednak kiedyś najpopularniejsze obrzędy związane z przyspieszeniem odejścia zimy i powitaniem wiosny odbywały się w czwartą niedzielę Wielkiego Postu, zwaną Laetare, Białą, Czarną lub Śmiertną i w tym dniu właśnie odbywał się rytuał topienia Marzanny. Marzanna nazywana była też "Marą", "Morą", "Śmiercichą". Symbolizowała najprawdopodobniej dawną boginię śmierci...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	"Krakoskå Wilijå" przedstawienie gådką w radziemickiej SP Proszowice, 20-12-2019; Zbigniew Grzyb W niedzielę, 15 grudnia 2019 roku, uczniowie SP im. E. Kleszczyńskiego w Radziemicach, bardzo licznie zgromadzonej publiczności zaprezentowali na scenie przedstawienie "Krakoskå Wilijå". Przedstawienie grane w "gådce krakoski", składało się z dwóch aktów. Akcja pierwszego aktu dzieje się w okresie przygotowań do wigilii i w dialogi wplecione są różne krakowskie zwyczaje i zachowania związane z przygotowaniem do Bożego Narodzenia, natomiast w akcie drugim rodzinę odwiedzają kolędnicy...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Św. Mikołaj, Dziadek Mróz czy święty mikołaj?... Proszowice, 6-12-2019; Zbigniew Grzyb ...Zatem, która tradycja jest ci bliższa: Świętego Mikołaja, biskupa Miry, Dziadka Mroza, czy krasnala coca coli, jako świętego mikołaja? Wybór należy do Ciebie!...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Wielgånoc po krakosku - na Emausie Proszowice, 30-04-2019; Zbigniew Grzyb W dniu 22 kwietnia 2019 roku na krakowskim Zwierzyńcu, w pobliżu klasztoru Sióstr Norbertanek odbył się kolejny, któryśsetletni odpust zwany Emausem. W tym roku zyskał on dodatkową atrakcję, a mianowicie po raz pierwszy na dziedzińcu Klasztoru zamontowana została scena, na której odbyły się różnorakie występy. Kulminacyjnym punktem występów była prapremiera przedstawienia godką krakoską pt. "Wielgånoc po krakosku", mojego autorstwa...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Na tłusty czwartek - chrust w wersji krakowskiej, przepis i... Proszowice, 28-02-2019; Zbigniew Grzyb Na szczęście na ziemi krakowskiej, w zaborze austriackim, lud polski mający więcej językowej swobody pozostał przy rodzimej nazwie, bo austriacko-niemiecka nazwa Raderkuchen lub Liebesschleifen po prostu się nie przyjęła. Więc MY, jako Krakowiacy, pozostańmy dalej przy naszej rodzimej nazwie: czyli nasz "chrust", zamiast obcych "faworek". Przecież dalej "idziemy na pole" zamiast "wychodzić na dwór"! ;)...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Krakosko Wilijo Proszowice, 27-02-2019; Zbigniew Grzyb Gospodyni Magda: - Marcin! Marcin, jeze siódmo, ślozbyś z tego łózka! Dzisiok przecie wilijo! Słychać odgłosy kaszlu, kichania i na scenę wchodzi mąż gospodyni. Gospodarz Marcin: - Coze tak ciepło. Widze, ze jus w cyntralnym podciongnyłaś. Ło chóry ty sie babo zerwałaś?...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Nieporozumienia gwarowe - Nie proście buca na salony! Proszowice, 21-01-2019; Zbigniew Grzyb Nie piszę tego tekstu aby epatować lub propagować wulgaryzmy. Wręcz przeciwnie, piszę w celach edukacyjnych, jako mój skromny wkład w napiętnowanie wulgaryzmów i mowy nienawiści w publicznym dyskursie. Otóż, zauważyłem, że od jakiegoś czasu w publicznej przestrzeni, zwłaszcza w komentarzach na popularnych portalach, pojawiało się określenie "BUC". Spotkałem się nawet z tym, że jeden z liderów politycznego ugrupowania napisał tak o liderze innej formacji...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Tam pod Krakowem na błoniu - śpiewki nasze zapomniane Proszowice, 2-07-2018; Zbigniew Grzyb Jest to bardzo stary oberek, z końca XIX wieku. Pierwszy raz kilka zwrotek tekstu piosenki było zapisane przez Bogusława Szula i wydane w tomiku "Piosenki leguna tułacza". Piosenkę określono jako "ludową krakowską". Niestety, nie znamy daty wydania śpiewnika. Przyjmuje się, że był to rok 1919. Tomik, jako zbiór piosenek, był wydany przez "Skład główny - Księgarnia J. Czerneckiego" w Krakowie. Zbiór został zadedykowany generałowi Józefowi Hallerowi - wodzowi-tułaczowi...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Recek gnôjož Proszowice, 26-06-2018; Zbigniew Grzyb Prezentujemy czytelnikom IKP występ Ziemowita Ducha i Miłosza Hanuli, najmłodszych uczestników Konkursu Gwary Krakowskiej Festiwalu "Krakowska Godka - Modlnica'2018". W Konkursie Gwary Krakowskiej nie było kategorii wiekowych, tylko ograniczenie czasu występu do 4 minut. Konkurs był na bardzo wysokim poziomie. Ziemowit i Miłosz zajęli w tym konkursie II miejsce. Pierwsze przypadło Annie Madej z Grębynic w gminie Zielonki...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Ziemia Proszowska z sukcesami - Modlnica'2018 Proszowice, 22-06-2018; Zbigniew Grzyb W tym roku, tak jak roku poprzedniego, do Modlnicy, na Festiwal Krakowskiej Godki zjechali sympatycy kultury Krakowiaków. Tym razem patronem Święta Wszystkich Krakowiaków był Włodzimierza Tetmajera. Organizatorem festiwalu było stowarzyszenie Bene Tibi, głównymi sponsorami Powiat Krakowski i Fundacja PZU. Do tańca grała Jurajska Kapela Folklorystyczna oraz Folks Kapela GOKiS z Białego Kościoła...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	KRAKOWSKA GODKA - Modlnica'2018 - czyli festiwal... Proszowice, 21-04-2018; Zbigniew Grzyb 17 czerwca 2018 r. o godz. 14.30 w Modlnicy, w amfiteatrze przy Zespole Szkolno - Przedszkolnym przy ul. Sportowej 2 odbędzie się "Krakowska Godka 2018 - festiwal gwary i tradycji krakowskiej". Po raz kolejny będziemy mieli okazję spotkać się z sympatykami kultury Krakowiaków. Jeśli jeszcze nimi nie jesteście, zarezerwujcie sobie ten dzień i przyjdźcie, na pewno dołączycie do nich...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Ŭjnå Natala i duch Proszowice, 13-04-2018; Zbigniew Grzyb Kiej my z bratēm byli jesce łebkami, to my strašnie brewerzyli. Nie było dnia, zeby my co nie zmajstrówali. Råz my ŭjnie taki kawåł wyciēni, ze o mało nie kipła na amēn. Ale trza nåm nacåńć ôd pôcontku...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Zwyczaje nasze zapomniane: pogrzeb żuru i wieszanie śledzia Proszowice, 29-03-2018; Zbigniew Grzyb Święta Wielkiej Nocy oznaczają zarazem kres Wielkiego Postu. Dzisiaj, w Wielkim Poście, ci z nas, którzy go praktykują odmawiają sobie jakiejś przyjemności, uznając że to wystarczy. Wielu jednak nawet tego nie robi, a dyskoteki czy huczne zabawy wcale nie należą do rzadkości. Chociaż byłbym niesprawiedliwy, gdybym nie zauważał, że jest również znaczna grupa chrześcijan, którzy autentycznie postnie, przeżywają okres Wielkiego Postu,...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Laurencja Kufel* Proszowice, 12-02-2018; Zbigniew Grzyb Laurencja Kufel - tak się nazywa jedna z moich znajomych. Nie tylko mnie intrygowało, skąd się wzięło takie ładne ale wyszukane imię u starszej pani, która od dziecka pracowała na roli, najpierw jako dziecko rolnika, potem wspólnie z mężem we własnym gospodarstwie, a teraz, od kilku lat pomaga swoim dzieciom. Przy różnych okazjach próbowaliśmy ją o to podpytywać, ale indagowana, zwykle machała ręką i odpowiadała: "może kiedyś, może kiedyś"...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Chłopcy ôd Krakôwa Proszowice, 23-11-2017; Kazimierz Sikora, Zbigniew Grzyb Jednoaktówka została napisana na wiosnę 2014 roku i odegrana przez autorów podczas Festiwalu Godki Krakowskiej w tym samym roku. "Pan" początkowo stara się mówić łamaną gådką, ale później przechodzi na czystą gådkę, bo przecież tak jak większość mieszkańców Krakowa ma pochodzenie wiejskie. Znają gådkę, ale mają opory, aby nią na co dzień mówić. Rozmowa Krakowiaków: miastowego Pana z wójtem wiejskiej gminy...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Uwåzåjcie, dråby ido Proszowice, 10-11-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" Matuś môja, som tu dråbi, Na góre mnie jedēn wåBi Iś tam było, kiej cie prosiół Bôby nåm był špērki znosił Tę przyśpiewkę słyszałem jeszcze w początku lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy z kapelą przygrywaliśmy do tańca na wiejskich weselach. Natomiast ostatni raz, z chodzącymi po kolędzie i zakutymi w słomianą zbroję drabami, spotkałem się również mniej więcej w tym samym okresie, kiedy z kolegami też kolędowaliśmy z podkrakowską grupą kolędniczą...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Krakowska prababka BurgerKinga Proszowice, 19-10-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" Cudze chwalicie, swego nie znacie, Sami nie wiecie, co posiadacie! Wygląda jak burger z fast food'u, ale nim na pewno nie jest. Prababka burgera, jest wyrafinowanym i bogatym smakowo specjałem XVII wiecznej krakowskiej kuchni. Naprawdę warto ją poznać!...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Stary! Nie kręć gitary ... i nie zawracaj kontramary! Proszowice, 4-10-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" A ty stary nie kręć gitary, ściulaj la, ściulaj la, la Nie zawracaj kontramary, ściulaj la, ściulaj la, la Wielu z nas zapewne śpiewało tę piosenkę, a większość - podczas wesel, lub imprez towarzyskich - przynajmniej ją słyszało. Niewielu chyba jednak wie, co te słowa oznaczają, więc postaram się je "rozszyfrować"...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Jak zawionzać kłozie logon?! Proszowice, 26-09-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" Okolice Proszowic nazywane są Jarzynowym Zagłębiem. To tu uprawiane jest większość jarzyn, które potem trafiają na nasze stoły. Dlatego też, inaczej niż w innych regionach Polski, dożynki kojarzone są jednoznacznie z zakończeniem zbiorów jarzyn i uroczyste świętowanie tego faktu. W tym roku obchodziliśmy już Festiwal "Święto Ogórka" w Proszowicach i "Małopolskie Święto Czosnku" w Prandocinie. "Święto Czosnku" obchodzone jest naprzemiennie w gminie Radziemice (powiat proszowicki) i Gminie Słomniki (powiat krakowski)...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Godka Zosi Olender na Festiwalu w Modlnicy Proszowice, 14-09-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" Zofia Olender, II klasa Gimnazjum w Ostrowie, zajęła III miejsce w konkursie na historyjkę opowiedzianą gwarą krakowską, oraz nagrodę specjalną KRUS, za najlepsze wplecenie w opowiastkę elementów bezpieczeństwa w gospodarstwie rolnym podczas Festiwalu "Krakowska Godka'2017" w Modlnicy. Poniżej nagrodzony tekst Zofii Olender, zapis i wyjaśnienia opracowałem ja:...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Karuś łujka Jaśka Proszowice, 6-09-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" 10 września 2017, o godz. 15 w Modlnicy rozpocznie się Festiwal "Godka Krakowska'2017", którą w towarzystwie p. Alicji Popiel w TVP będę miał przyjemność prowadzić. Będzie wiele konkurencji, w których będą się zmagać uczestnicy. Jedną z nich jest "Konkurs Gwary Krakowskiej", w której wykonawcy opowiadając jakąś historyjkę, będą musieli się popisać znajomością słownictwa, akcentu i idiomów krakowskich oraz zdolnościami oratorskimi i aktorskimi. Niedawno, jeden ze stających w szranki konkursowe "wjechał mi trochę na ambicję" mówiąc, że sam "będąc w środku" festiwalu powinienem...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Jak to z Godką Krakowską i Festiwalem było Proszowice, 2-09-2017; Zbigniew Grzyb "Wiślon" W tym roku 10 września w Modlnicy w amfiteatrze przy Zespole Szkolno-Przedszkolnym, przy ul. Sportowej 2. odbędzie się już 6 edycja Festiwalu pod nazwą "Krakowska Godka'2017". Organizatorami są Stowarzyszenie Bene Tibi i gmina Wielka Wieś przy wsparciu Narodowego Centrum Kultury, Urzędu Marszałkowskiego i Starostwa Powiatowego w Krakowie. Z tego, co zauważyłem, interesując się geografią skąd są uczestnicy,...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane

	Dyć o godce krakoski trza godać Proszowice, 1-09-2017; Zbigniew Grzyb Rzecz o Godce Krakowskiej Film "Rzecz o Godce Krakowskiej" jest próbą zainteresowania młodych ludzi mową ich przodków, tożsamością, korzeniami, w taki sposób, by w przyszłości mogli być dumni ze swojego pochodzenia...
	działy autorskie IKP - o godce i godką pisane