|
Jelenia Góra - PAMIĘTA! 81. rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego
 |
| Jelenia Góra, Skwer Powstańców Warszawy - widoczny mural (fot. Andrzej Powidzki) |
Jelenia Góra, 1-08-2025
1 sierpnia 2025 roku w całej Polsce będziemy upamiętniać 81. rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego. W Jeleniej Górze oficjalna uroczystość upamiętnienia 81. rocznicy wybuchu Powstania będzie miała miejsce na Skwerze Powstańców Warszawy, gdzie na zachowanym fragmencie muru, po rozbiórce dawnej piekarni funkcjonującej przy ulicy Pijarskiej, w ubiegłym roku powstał mural poświęcony uczestnikom Powstania Warszawskiego.
Mural ożywia przestrzeń publiczną miasta oraz przyciąga uwagę przechodniów i ma skłaniać do refleksji nad tragizmem wojny i znaczeniem pamięci historycznej. Jest też dowodem pamięci i wdzięczności mieszkańców Jeleniej Góry dla Powstańców Warszawskich.
 |
| mural poświęcony uczestnikom Powstania Warszawskiego (fot. Andrzej Powidzki) |
Na muralu oprócz grafiki, umieszczona została specjalna tablica na której jest znak Polski Walczącej ("kotwicą"), która symbolizuje nieustanną pamięć o Bohaterach Powstania Warszawskiego oraz podkreśla, że to o co walczyli, pozostaje zawsze aktualne. Mówi o tym też inskrypcja umieszczona poniżej "kotwicy": "Jelenia Góra / Bohaterom / Powstania / Warszawskiego / Ku pamięci". Nad "kotwicą" jest napis "1944".
 |
| tablica z inskrypcją - umieszczona na muralu (fot. Andrzej Powidzki) |
Koncepcja muralu, stylizowanego na starą fotografię - kolor sepii, to świadomy wybór artysty, który chciał oddać ducha czasu i uczcić pamięć tych, którzy przetrwali trudne chwile. Na "awersie muralu", uwagę widza przyciąga twarz małego powstańca - dziecka w hełmie powstańczym, która symbolizuje młodych uczestników powstania i jest szczególnie wzruszające, bowiem podkreśla niewinność zniszczoną przez okrucieństwo wojny oraz "kotwica" i napis 1944, a w tle widać obraz zniszczonej Warszawy i "rozkwitanie" wybuchu pocisku, który trafił w wieżowiec Prudential, podczas Powstania Warszawskiego. Natomiast na "rewersie muralu" namalowana jest duża pochylona "kotwica" przepleciona biało-czerwoną flagą.
 |
| malowidło na rewersie muralu (fot. Andrzej Powidzki) |
Szesnastopiętrowy wieżowiec Prudential House o wysokości 66 metrów, wybudowano w latach 1931-1934 przy ówczesnym placu Napoleona (obecnie plac Powstańców Warszawy) z przeznaczeniem na siedzibę polskiej spółki brytyjskiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego "Prudential". W dolnej części wieżowca mieściły się biura, a na wyższych kondygnacjach luksusowe apartamenty.
Wieżowiec, będąc najwyższym budynkiem w Warszawie, ucierpiał mocno w czasie II wojny światowej. Już w czasie obrony Warszawy 18 września 1939 roku płonął w wyniku niemieckiego ostrzału artyleryjskiego. Podczas powstania warszawskiego budynek od 1 sierpnia był w rękach powstańców. Na górnych piętrach powstał punkt obserwacyjny, a z jego okien powstańcy ostrzeliwali zajęty przez Niemców gmach Poczty Głównej. Na szczycie budynku przez 63 dni powstania powiewała biało-czerwona flaga. Prudential stał się celem ciągłego ostrzału artylerii niemieckiej. 28 sierpnia został trafiony z najcięższego samobieżnego moździerza typu Karl-Gerät 040 kalibru 600 mm (typem moździerza oznaczonego imieniem boga germańskiego "Ziu").
Wydarzenie uwiecznione zostało na znanych nam dzisiaj sześciu ujęciach dokumentujących kolejne fazy eksplozji wykonanych przez Sylwestra Brauna ps. Kris, prasowego sprawozdawcę wojskowego Referatu Fotograficznego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Po latach, autor zdjęć tak wspominał to wydarzenie: Przypuszczając, że celem ognia niemieckiego stanie się gmach Prudentialu, w którym na górnych piętrach znajdował się powstańczy punkt obserwacyjny, postanowiłem przekonać się, czy moje przewidywania są słuszne. Usadowiłem się na dachu kamienicy przy Kopernika 28. Pogoda piękna, czyste poranne słońce, panorama okaleczonej Warszawy jak na dłoni. Ruiny nie przesłaniały pola widzenia. W dali dymy pożarów. Czas biegnie. Skontrolowałem jeszcze raz Leicę - f/8. 1/200 sek., dystans nieskończoność. [...] Godzina minęła na oczekiwaniu, gdy oko uchwyciło żółtą smugę pocisku na tle błękitnego nieba. W celowniku aparatu zobaczyłem trafienie Prudentialu i rozkwitanie eksplozji - w ciągu około trzech sekund zrobiłem sześć zdjęć (Sylwester "Kris" Braun. Fotograf od powstania. Wyd. Muzeum Warszawy).
Seria ujęć dokumentujących kolejne fazy eksplozji stała się ikoną w dorobku autora, a zdjęcia ikonicznymi fotografiami z okresu powstania warszawskiego. Budynek został uszkodzony, ale nie zniszczony. Nowoczesna, spawana konstrukcja wytrzymała wybuch, a jego wyszczerbiona sylwetka była i jest wykorzystywana w antywojennych plakatach oraz w prasie i książkach.
Autorem muralu Powstania Warszawskiego i wykonawcą w postaci grafiki jest jeleniogórzanin Tomasz Miroszkin. Artysta jest też autorem stworzonego wcześniej przy ul. Korczaka świetnego muralu upamiętniającego rotmistrza Witolda Pileckiego - żołnierza Armii Krajowej, dobrowolnego więźnia i organizatora ruchu oporu w KL Auschwitz, autora raportów o Holocauście, Powstańca Warszawskiego, żołnierza armii gen. Andersa. Oskarżonego przez powojenną władzę Polski o zdradę. Aresztowanego w 1947 roku i skazanego na śmierć w 1948 roku.
 |
| ul. Janusza Korczaka - mural upamiętniający rotmistrza Witolda Pileckiego (fot. Andrzej Powidzki) |
W piątek, 1 sierpnia o godzinie 17.00 Jelenia Góra zatrzyma się i zabrzmią syreny alarmowe przypominając o godzinie "W" - godzinie rozpoczynającej Powstanie Warszawskie.
 |
| Jelenia Góra - malowidło na awersie Muralu Powstania Warszawskiego (fot. Andrzej Powidzki) |
Hołd tysiącom ofiar Powstania Warszawskiego oraz wszystkim tym, którzy walczyli w Powstaniu Warszawskim i których dotknęły represje ze strony niemieckiego okupanta, przed Muralem Powstania Warszawskiego oddadzą jeleniogórzanie, w tym wielu o korzeniach powstańców warszawskich.
Andrzej Powidzki
|
|
NA SKRÓTY
