Perła wśród kościołów - bazylika na Górze Świętej Anny

Dzisiaj jest niedziela, 18 listopada 2024 r. (322 dzień roku) ; imieniny: Klaudyny, Romana, Tomasza

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

W.Nowiński - wrześniowe...

Magda K.-G. - prawo dla...

serwis IKP / działy autorskie / zachwyćmy się... (A.Powidzki) / Perła wśród kościołów - bazylika na Górze Świętej Anny

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Perła wśród kościołów - bazylika na Górze Świętej Anny

Bazylika św. Anny - brama północna (fot. Andrzej Powidzki)

Proszowice, 19-10-2018

     Często odwiedzam Górę św. Anny w powiecie Strzelce Opolskie, jadąc autostradą A - 4 z Wrocławia do Krakowa. Jest to miejsce, obok którego nie można przejechać obojętnie. Bowiem nie zawsze wystarczy spojrzenie w stronę widocznych na wzniesieniu wież zespołu kościelno - klasztornego, trzeba tam się udać, zobaczyć i pobyć w sanktuarium choćby chwilę.

     Pięciowiekowa historia Góry św. Anny przyniosła zmiany układów politycznych, gospodarczych i kulturalnych. Jednak sanktuarium znajdujące się na szczycie góry, było i jest niezmiennie miejscem zachwytu nad ludzkim etosem rozmaitych kultur.

     Liczni pielgrzymi i turyści zwiedzają bazylikę św. Anny, która jest zwieńczeniem całego kompleksu kościelno - klasztornego znajdującego się na szczycie góry. Wielu z nich odwiedza także kaplice Męki Pańskiej i Dróżki Matki Bożej rozsiane na kilkunastohektarowym terenie, pomiędzy wielorzędowymi alejami lipowymi i bukowymi Parku Krajobrazowego oraz Grotę Lurdzką i Ołtarz Papieski, są to tylko niektóre miejsca godne obejrzenia na Górze św. Anny.

Brama Papieska (fot. Andrzej Powidzki)

Bazylika św. Anny

Pierwszy kościół został zbudowany w tym miejscu w drugiej połowie XV wieku jego fundatorami byli Mikołaj i Krzysztof Strzała - właściciele gruntów w Porębie, Leśnicy i Żyrowej. Pierwsza urzędowa wzmianka o istnieniu kościoła na Górze Chełmskiej (obecna nazwa Góra św. Anny) pochodzi z 1516 roku i znajduje się w piśmie biskupa wrocławskiego Jana V Turzo. Dokument mówi o przekazaniu przez Mikołaja Strzałę kaplicy na Górze Chełmskiej w zarząd proboszcza z Leśnicy.

W 1655 roku przybyli na Górę św. Anny franciszkanie, którzy w 1656 roku otrzymali od hrabiego Melchiora de Gaschin klucze od kościoła wraz z aktem darowizny gruntów. W 1673 roku kościół został rozbudowany ze środków rodziny de Gaschin i na nowo konsekrowany przez biskupa wrocławskiego Karola Franciszka Neandra de Petersdorf.

schody i brama zachodnia (fot. Andrzej Powidzki)

     Rangę bazyliki mniejszej otrzymał kościół św. Anny staraniem biskupa opolskiego Alfonsa Nossola w roku 1980 z okazji jubileuszu 500-lecia istnienia sanktuarium. Na pamiątkę jubileuszu w kaplicy obok prezbiterium urządzono kaplicę - votum, ku czci Matki Bożej Częstochowskiej.

     Obecny wystrój, gotycko - barokowy, bazylika otrzymała w latach 1957 - 1962, podczas restauracji dokonanej pod kierownictwem rodziny Józefa i Marii Mitschke z Głuchołaz. Kontynuatorem ich prac jest od 1993 roku ich syn Georg Mitschke.

     Wystrój wnętrza bazyliki jest urzekający, m.in. dzięki wspaniałym malowidłom na suficie wzdłuż środkowego przejścia, które nawiązują do życia św. Anny. Pierwsze nad wejściem do bazyliki przedstawia "Narodzenie Maryi", na środku "Ofiarowanie Maryi w świątyni jerozolimskiej". Trzecie malowidło znajduje się na suficie prezbiterium i ukazuje "Śmierć św. Anny".

     Pozostałe malowidła w bazylice to kompozycja obrazów znajdujących się na łuku łączącym nawę główną z prezbiterium. W centrum scena "Ukrzyżowania Jezusa". Malowidło z prawej strony jest zatytułowane "Adam i Ewa", obraz po lewej stronie "Ofiara Abrahama". Do tych trzech malowideł należy dodać jeszcze dwa malowidła ze sklepienia: "Boże Narodzenie" i "Eucharystia". Kolejne dwa malowidła ukazują sceny z życia franciszkańskiego. Pierwsze z lewej, to "Przybycie Franciszkanów" na Górę św. Anny a po prawej, "Powitanie pielgrzymów". Nad emporą organową znajdują się dwa malowidła przedstawiające "Chóry anielskie" oraz "Spotkanie Anny i Joachima przy Złotej Bramie". Cennym walorem bazyliki są organy wykonane w 1998 roku przez czeską firmę organmistrzowską Vladimira Grygara z Prostejova.

dziedziniec odpustowy z krużgankam (fot. Andrzej Powidzki)

krużganki z konfesjonałam (fot. Andrzej Powidzki)

W oknie bazyliki, nad wejściem do kaplicy Matki Bożej Częstochowskiej, bogaty artystycznie witraż, przedstawia św. Annę i franciszkanów wchodzących na górę. Witraż ten obrazuje zapisaną w kronice legendę towarzyszącą przybyciu franciszkanów. W 1682 roku 94-letnia mieszkanka Leśnicy, Justyna Lenke, zeznała burmistrzowi pod przysięgą to, co jej opowiadali dziadkowie. Dawnymi czasy straże czuwające na murach miejskich Leśnicy widywały o północy ogromną jasność ponad szczytem. W tej jasności widywano również wstępujących do góry franciszkanów niosących zapalone świece i figurę ukrzyżowanego Chrystusa.

W bazylice znajduje się sześć ołtarzy: ołtarz Matki Bożej, św. Piotra z Alkantary, św. Antoniego z Padwy, Stygmatów św. Franciszka, ołtarz św. Jadwigi i św. Józefa.

dziedziniec odpustoiwy i wieża zegarowa nad wejściem do bazylik (fot. Andrzej Powidzki)

Figura św. Anny Samotrzeciej nad ołtarzem głównym w bazylice

Od wielu wieków św. Anna jest szczególną opiekunką rodzin oraz kobiet bezdzietnych, matek i wdów. Opiece św. Anny bardzo często powierzano kobiety oczekujące narodzin dziecka, którym udzielano specjalnego błogosławieństwa przed figurą lub ołtarzem jej poświęconym.

Figura św. Anny, przechowywana nad głównym ołtarzem w bazylice, przedstawia trzy postacie. Pośrodku stoi starsza kobieta z dwojgiem dzieci w ramionach. To św. Anna, która na lewej ręce trzyma swoją córkę - Najświętszą Maryję Pannę, a na prawej ręce swojego wnuka - Pana Jezusa. Figury o takim układzie postaci określamy mianem "Samotrzecia". W średniowieczu interpretowano to połączenie: "We troje razem". Patrząc na układ postaci można powiedzieć o św. Annie, że "sama jest trzecia", gdyż na pierwszym planie ukazano Jezusa i Maryję.

Bazylika - główny ołtarz (fot. Andrzej Powidzki)

figura św. Annny Samotrzeciej nad ołtarzem (fot. Andrzej Powidzki)

Postacie Jezusa i Maryi stanowią atrybuty św. Anny, która jest zarazem jakby tronem dla swej córki i wnuka. Maryję przestawiono z dwiema złotymi kulami. Jedną podaje Jezusowi, drugą trzyma na kolanach. Nawiązując do symboliki chrześcijańskiej, można wykazać, że złota kula podawana Jezusowi to "jabłko życia". Wyraża ona w tym symbolu ideę przekazywania życia - macierzyństwo. Druga złota kula jest przysłonięta lewą dłonią Maryi. Kula, jako bryła doskonała, wyraża pełnię doskonałości cnot Maryi - "łaska pełna". Natomiast jako piłka, w ikonografii współczesnej wyraża posłuszeństwo Maryi - "fiat" (niech się stanie).

Figurę, zdobi sukienka, okrywająca wszystkie trzy postacie. Widoczne są tylko ich główki i fragment złotego jabłka życia. Uwaga - sukienki dobierane są kolorystycznie do okresu liturgicznego. Wizerunek jest równocześnie relikwiarzem. W zwieńczeniu figury, na szczycie głowy św. Anny zatopione są relikwie świętej patronki, sprowadzone z Francji w 1504 r.

organy (fot. Andrzej Powidzki)

krużganki - kaplica ku czci Matki Bożej Fatimskiej (fot. Andrzej Powidzki)

Figura św. Anny została wykonana z jednego kawałka lipowego drewna. Ma ok. 54 cm wysokości bez podstawy. Historycy określają czas powstania figury na II połowie XV wieku. Figura jest na stałe wystawiona w bazylice. Tylko raz do roku, na uroczystości odpustowe ku czci św. Anny, figura w uroczystej procesji jest znoszona do Groty Lurdzkiej, gdzie odbywają się główne uroczystości odpustowe - ponieważ bazylika ma niewielkie rozmiary i nie dla wszystkich wiernych wystarcza miejsca. Grotę wybudowano w latach 1912-14 w miejscu dawnego kamieniołomu nefelinitu.

Ojciec Święty Jan Paweł II podczas swojej pielgrzymki do tego sanktuarium w 1993 roku powiedział: W postaci św. Anny Samotrzeciej uwydatnione jest przede wszystkim macierzyństwo: matka i matka matki. Syn Boży stał się człowiekiem dlatego, że Maryja stała się Jego Matką. Ona sama zaś nauczyła się być matką od swojej matki.

ołtarz w kaplicy fatimskiej (fot. Andrzej Powidzki)

wnętrze bazyliki - ołtarz w kaplicy ku czci Matki Bożej Częstochowskiej (fot. Andrzej Powidzki)

Nowa Jerozolima - Kalwaria na Górze św. Anny

witraż - św. Anna i Franciszkanie wchodzący na górę (fot. Andrzej Powidzki)

     Od XV wieku zaczął się rozwijać w Europie ruch kalwaryjski, polegający na budowaniu zespołów sakralnych, których forma była odbiciem topografii Jerozolimy. Szerokie rzesze, dla których to święte miasto było zbyt odległe, by stać się celem pielgrzymki, mogły odnaleźć w nich te przeżycia religijne, jakie towarzyszyły pielgrzymom odwiedzającym Jerozolimę.

     Kalwaria na Górze św. Anny wzniesiona została staraniem Jerzego Adama de Gaschin w latach 1700-1709. Powstały trzy duże kościoły i 30. kaplic Męki Pańskiej. Ukształtowanie powierzchni góry sprzyjało temu, aby wkomponować w nie miejsca związane wydarzeniami ostatnich dni ziemskiego życia Jezusa. "Nowa Jerozolima" mówiono o tej kalwarii, została zbudowana na wzór Kalwarii Zebrzydowskiej.

     Jednak franciszkanie, zajęci budową nowego klasztoru, nie przyjęli pod zarząd kalwarii. Uczynili to dopiero 50. lat później, za czasów gwardiana o. Franciszka Sachakowskiego. W latach 1756-64 kaplice zostały odnowione ze środków Antoniego de Gaschin, zwanego "Mocnym". Kalwaryjne kaplice poświęcono i przekazano franciszkanom w uroczystość Podwyższenia Krzyża Świętego w 1764 roku.

opracowanie: Andrzej Powidzki