Muzeum w Bóbrce - żywy pomnik historii

Dzisiaj jest niedziela, 18 listopada 2024 r. (322 dzień roku) ; imieniny: Klaudyny, Romana, Tomasza

serwis

wydarzenia

informacje

skarby Ziemi Proszowskiej

tv.24ikp.pl

W.Nowiński - wrześniowe...

Magda K.-G. - prawo dla...

serwis IKP / działy autorskie / zachwyćmy się... (A.Powidzki) / Muzeum w Bóbrce - żywy pomnik historii

O G Ł O S Z E N I A

godzinowa 45 dni

Muzeum w Bóbrce - żywy pomnik historii

(fot. Andrzej Powidzki)

Proszowice, 31-01-2019

Bóbrka byłaby jedną z ponad półtora tysiąca podkarpackich wsi, gdyby nie to, że w 1854 roku farmaceuta Ignacy Łukasiewicz został zaproszony przez ziemianina Tytusa Trzecieskiego do niej, miejsca gdzie zauważono naturalne wycieki ropy naftowej, nazywanej w XIX wieku olejem skalnym. To za ich sprawą rozpoczęto drążenie pierwszych kopanek - studni z ropą naftową. W 1855 roku w kopance "Wojciech" natrafiono na duży przepływ oleju skalnego. Następstwem odkrycia było założenie w 1856 roku destylarni oleju skalnego w Ulaszowicach koło Jasła.

Pionierami przemysłu naftowego, założycielami kopalni w Bóbrce byli: Tytus Trzecieski - ziemianin i inicjator założenia kopalni, który zainwestował wkład pieniężny, Karol Klobassa Zrencki - właściciel wsi, który ofiarował roponośny teren pod kopalnię oraz Ignacy Łukasiewicz - skromny farmaceuta, który objął kierownictwo nad całością, tzn. nad pracami górniczymi i destylacją ropy. W 1861 roku powstała z ich udziałem oficjalna, choć zawarta ustnie spółka naftowa.

wiertnica typu Bitków (fot. Andrzej Powidzki)

Przedsiębiorstwo świetnie prosperowało, dzięki doskonałej organizacji i nowoczesnych metod wydobycia, bowiem Ignacy Łukasiewicz unowocześniał przedsiębiorstwo, korzystając z fachowych porad ówczesnych autorytetów z dziedziny geologii, górnictwa i wiertnictwa. W doskonaleniu metod wiertniczych, wprowadzono wiercenie udarowe z zastosowaniem nożyc wolnospadowych. Dużym ulepszeniem było zastosowanie napędu maszyny parowej, która w znacznym stopniu wyeliminowała wysiłek ludzki i dała możliwość wiercenia do głębokości 240 m.

Łukasiewicz zajął się przede wszystkim przeróbką ropy, uzyskując wyjątkowo dobre gatunki nafty, zainteresowali się nimi światowi potentaci w przemyśle naftowym. Miarą znaczenia przedsiębiorstwa może być też udział w wystawie powszechnej w Paryżu w 1867 roku, na której w dziale "Płody surowe" prezentowali m.in. surowy olej skalny oraz produkty destylacji: naftę oczyszczoną, oleje ciężkie i asfalt.

warsztat mechaniczny z 1864 r. (fot. Andrzej Powidzki)

     Kopalnia w Bóbrce przetrwała zawieruchy wojenne by w latach 50. XX wieku ponownie przeżyć odrodzenie, kiedy to na południowym wypukłym fałdzie skalnym, odkryto nowe złoże ropy.

     Dzisiaj turysta może powstałą infrastrukturę kopalnianą z XIX wieku i czasów późniejszych, zobaczyć na własne oczy spacerując alejkami, w otoczeniu przepięknego lasu bobrzeckiego, po terenie czynnej do dzisiaj kopalni ropy naftowej - muzeum. Wydobywanie ropy naftowej jest prowadzone co prawda na małą skalę, ale jest wydobywana i kopalnia pracuje. Ropa jest przekazywana do Rafinerii Nafty w Jedliczu.

     W 1961 roku w celu ochrony reliktów industrializacji i dla ocalenia perły dziedzictwa naftowego, na terenie kopalni założono Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowego im. Ignacego Łukasiewicza.

     Bobrzeckie Muzeum jest specyficzną placówką techniczną, obiektem unikalnym w skali światowej. Na niewielkiej powierzchni około 20 hektarów zgromadzono bardzo dużą ilość eksponatów, będących bogactwem XIX wiecznej wiedzy inżynieryjnej, a także świadectwem stopniowej ewolucji i doskonalenia tejże wiedzy. Kolejne konstrukcje przedstawiają ewolucyjne myśli techniczne, a niekiedy są unikatowymi wynalazkami polskich i zagranicznych wiertników. Muzeum w Bóbrce jest wzbogacone multimedialnymi elementami, które ożywiają statyczną ekspozycję. Zastosowanie multimediów nie jest dominujące w ekspozycji, nadal króluje oryginalny eksponat. Stanowią jedynie uzupełnienie i tło dla lepszego zrozumienia historii przemysłu naftowego.

we wnętrzu warsztatu - hologram (fot. zbiór muzeum)

Zgodnie z ideą Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy"100. pomników na 100-lecie odzyskania niepodległości" miejsce to znalazło się na liście najcenniejszych polskich zabytków i zostało uznane za pomnik historii. To prestiżowe wyróżnienie potwierdza rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 r. (Dz.U.75 z 15 stycznia 2019 r.) W rozporządzeniu zarządzono co następuje:

§1. Uznaje się za pomnik historii "Bóbrka - najstarsza kopalnia ropy naftowej", położona w Bóbrce, w województwie podkarpackim.

§2. Celem ochrony pomnika historii wymienionego w § 1 jest zachowanie, ze względu na wartości historyczne, naukowe, materialne i niematerialne, najstarszej na świecie, nieprzerwanie działającej kopalni pozyskującej ropę naftową w sposób przemysłowy, pochodzącej z czasów narodzin światowego przemysłu naftowego w połowie XIX w. i obrazującej polski wkład w rozwój globalnego przemysłu naftowego.

Obszar pomnika historii "Bóbrka - najstarsza kopalnia ropy naftowej" obejmuje historycznie ukształtowaną przestrzeń kopalni wraz z zespołem zabytkowych budynków, urządzeń i infrastruktury kopalnianej.

stanowisko pomp i sprężarek (fot. Andrzej Powidzki)

Do najcenniejszych zabytków muzealnych należą obiekty, pochodzące z czasów Ignacego Łukaszewicza:

Obelisk ufundowany przez Ignacego Łukasiewicza i odsłonięty 4 listopada 1872 roku. Na którym umieszczone są dwie tablice. Kamienna z napisem: "DLA UTRWALENIA PAMIECI ZAŁOŻONEY KOPALNI OLEYU SKALNEGO WR 1854 IGNACY ŁUKASIEWICZ 4-11-1872" i tablica metalowa z napisem: "Dla utrwalenia pamięci założonej Kopalni Oleju skalnego w Bubrce w r.: 1854 Ignacy Łukasiewicz 4/11 1872". Ignacy Łukasiewicz widząc jak krótki jest okres istnienia kopalń ropy naftowej, stawiając obelisk pragnął w ten sposób przekazać potomności wiedzę o pierwszeństwie polskich naftowców w zakresie wiercenia za ropą i jej eksploatacją. Obelisk jest bardzo ważnym historycznym źródłem dokumentującym rozwój polskiego przemysłu naftowego.
Kopanka Franek, wykonana ręcznie około 1860 roku do głębokości 50 metrów, a następnie w latach późniejszych pogłębiona za pomocą wiertnicy ręcznej do głębokości 150 metrów.
Kopanka Janina, ręcznie wykopana do głębokości 132 metrów, a następnie pogłębiona wiertnicą ręczną do głębokości 250 metrów, do dziś jest eksploatowana.
Kuźnia kopalni z 1856 roku, budynek drewniany wyposażony w 2. paleniska z cegły. Skórzany miech, poruszany ręcznie, służył do podsycania paleniska sprężonym powietrzem. W kuźni znajdują się stare narzędzia kowalskie. Wykonywano w niej drobne detale do pojazdów konnych, narzędzia do wierceń udarowych, narzędzia ratunkowe oraz ostrzono zużyte świdry udarowe. Obecnie kuźnia jest wyposażona w multimedia - słuchowisko obrazujące pracę kowala.
Warsztat mechaniczny z 1864 roku, budynek drewniany, znajdują się w nim zabytkowe maszyny, urządzenia i narzędzia, między innymi tokarnia, wiertarka, urządzenie do wytłaczania skórzanych manszetów do pomp wgłębnych. Urządzenia napędzane były siłą rąk ludzkich z przyległej do warsztatu przybudówki, za pośrednictwem centralnego systemu transmisji. Obecnie warsztat jest wyposażony w multimedia obrazujące za pomocą hologramu i słuchowiska dawne prace.
Wiertnica ręczna z 1862 roku /zrekonstruowana/, służąca do wiercenia metodą udarową płytkich otworów.
Dom Ignacego Łukasiewicza - apteka, laboratorium, salonik. W tym drewnianym budynku z roku 1865 mieściła się administracja kopalni, którą kierował Ignacy Łukasiewicz. Obecnie jest tam ekspozycja XIX wiecznych wnętrz: apteki, laboratorium, saloniku i gabinetu pracy Ignacego Łukasiewicza. Statyczną ekspozycję apteki i laboratorium wzbogacają i ożywiają multimedia, dzięki którym zwiedzający zostają wprowadzeni i przenoszeni wirtualnie w czas funkcjonowania XIX wiecznej apteki i laboratorium, gdzie centralnymi postaciami są hologramy prowizora - pomocnika aptekarza oraz manekin multimedialny Ignacego Łukasiewicza. W XIX wiecznej aptece jesteśmy świadkami i obserwatorami pracy prowizora, którego postać wyświetlana jest na specjalnej przeźroczystej folii holograficznej. Interaktywne słuchowisko oraz specjalne kompozycje zapachowe, imitujące aromaty starej apteki pozwalają wczuć się nam w klimat i atmosferę pracy Ignacego Łukasiewicza. Natomiast manekin multimedialny stanowi element laboratorium, w którym jesteśmy obserwatorami destylacji ropy naftowej. Łukasiewicz opowiada o swojej pracy i dalszych planach związanych z kopalnią w Bóbrce. Jesteśmy świadkami niebezpiecznych doświadczeń, które kończą się spektakularnym wybuchem. Specjalnie przygotowane widowisko i słuchowisko, wizualizacja postaci i wnętrz, dźwięk pracujących urządzeń oraz charakterystyczny zapach pozwalają się nam przenieś do epoki Ignacego Łukasiewicza. W budynku także zgromadzono dużą kolekcję lamp naftowych, fotografii oraz zorganizowana jest ekspozycja geologiczna.

Wśród zabytków muzealnych w Bóbrce znajduje się także wiele innych ciekawych obiektów i urządzeń, które były niezbędne przy wydobywaniu cennego surowca jakim jest naturalna ropa naftowa, a które warto zobaczyć.

gabinet Łukasiewicza (fot. Andrzej Powidzki)

Najbardziej widowiskową i medialną jest sala gazownicza w pawilonie wystawowym. Celem ekspozycji jest w prosty i przystępny sposób pokazanie całego procesu wykorzystania gazu ziemnego od momentu rozpoczęcia badań geofizycznych, geologicznych, poszukiwań, wydobycia, po dystrybucję i odbiór celowy. Ogromna, okrągła sala podzielona jest na sześć boksów tematycznych: Geologia, Poszukiwania, Wydobycie, Gazownictwo, Magazynowanie, Odbiór. Dzięki wykorzystaniu techniki multimedialnej stworzono wystawę, która w jasny i przejrzysty sposób przedstawia drogę gazu ze złoża do naszych domów.

Muzeum można zwiedzać indywidualnie bez limitu czasowego, a także pod opieką przewodnika. Przygotowane są trzy trasy turystyczne, umożliwiające wybór najlepszego sposobu poznania najstarszej w świecie kopalni ropy naftowej. Dla wybierających się z przewodnikiem najdłuższą trasą nr 3. (ok. 4h), konieczna jest rezerwacja z tygodniowym wyprzedzeniem.

Dom Łukasiewicza - galeria lamp (fot. Andrzej Powidzki)

***

W marcu 1853 roku pierwsza lampa naftowa oświetliła witrynę apteki "Pod Złotą Gwiazdą" we Lwowie, a 31 lipca 1853 roku lampami naftowymi oświetlono salę operacyjną we lwowskim Szpitalu Powszechnym, w której przeprowadzono operację, ratującą życie pacjenta. Był to doniosły moment w dziejach cywilizacji, inicjujący "gorączkę naftową". Data 31 lipca 1853 roku zapisała się na kartach historii jako symboliczna narodzin przemysłu naftowego.

opracowanie: Andrzej Powidzki